نهادهای فرهنگی درحكومت رضاخان

[# αпGεʟ]

سالهای 1304-1320 را می توان مهم‌ترین و بحرانی‌ترین سالهای تاریخ معاصر ایران دانست زیرا در این دوره تلاش گسترده‌ای برای دگرگون ساختن نهادهای فرهنگی و اجتماعی كشور انجام شد تا، در نهایت، سلطة سیاسی حكومت پهلوی را تثبیت نماید.

---

استقرار دیكتاتوری، تشویق ناسیونالیسم باستانگرایانه، دوری جستن از ارزشهای اسلامی و حمایت از فرهنگ غربی، اصلی‌ترین مظاهر سیاست فرهنگی حكومت رضاشاه بود كه با توسل به ابزارها و وسایل مختلف در جامعه تحقق یافت. در این راستا قوانین مختلف تدوین و سازمانها و مراكز متعددی تاسیس شد تا روند دستیابی به این هدفها را سرعت بخشد.

آنچه در این مقاله می‌خوانید بخشی از هدفهای فرهنگی و شیوه‌های نیل به آنهاست كه در دورة حكومت رضاشاه به اجرا درآمد.

كودتای سوم اسفند 1299، كه به قدرت گرفتن یكی از افراد گمنام بریگاد قزاق منجر شد، سرآغاز سلسله تحولات و وقایع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ایران بود كه به مرور زمامداری رضاخان را تحقق بخشید.

محور اصلی این تحولات، تثبیت نظام مطلقة سیاسی، ترویج ناسیونالیسم باستانگرایانة افراطی، با تاكید بر “یكتایی”‌ نژاد “ “آریایی“ و همزمان با آن تجددطلبی شیوة اروپایی بود. “اصلاحات”‌ سیاسی و اجتماعی آن دوران درراستای تحقق سیاستها بود.

كشف حجاب به دلیل سیطرة فرهنگ اسلامی به آسانی میسر نمی‌شد. به همین دلیل دولت وقت با تشكیل مجامع و كانونهای مختلف زمینة چنین اقدامی را فراهم كرد

تجددطلبی، كه اساس سیاست فرهنگی رضاشاه را تشكیل می‌داد، با پذیرفتن شیوة زندگی اروپایی در ایران، كه كم و بیش از دورة قاجاریه شروع شده بود، همراه بود. به طور كلی این سیاست را در چند مرحله میتوان بازشناخت:

1. وضع قوانین غیرشرعی و تجدید سازمان عدلیه؛

2. متحدالشكل كردن لباس و رواج پوشاك اروپایی؛

3. كشف حجاب از بانوان؛

4. ایجاد سازمان آموزشی به شیوة نوین.

از ویژگیهای سازمان آموزشی جدید تشكیل فرهنگستان زبان فارسی، تاسیس سازمان پرورش افكار، تعییر تقویم هجری، تشویق روحیة ناسیونالیستی در كشور و تجلیل افراطی از تمدن باستانی ایران بود. تعییر لباس و رواج كلاه پهلوی، و سپس شاپو، گام دیگری بود كه رضاخان برای ترویج فرهنگ غرب برداشت…

كشف حجاب به دلیل سیطرة فرهنگ اسلامی به آسانی میسر نمی‌شد. به همین دلیل دولت وقت با تشكیل مجامع و كانونهای مختلف زمینة چنین اقدامی را فراهم كرد…

در خرداد 1314، كانون بانوان تحت نظارت شمس پهلوی تاسیس شد و دختران دانش‌آموز تهرانی ضمن شركت در مراسم رسمی جشن پیشاهنگی با لباسهای ویژه رژه رفتند. در این میان، جمعیت نسوان وطنخواه و كانوان بانوان نقش مهمی در اجرای برنامه‌های رضاخان ایفا كردند.