روزهای آخر شاه به روایت ویکیلیکس

[_wιɴɴer_]

با اعتصاب عمومی و مخالفت همگانی مردم، شاه بر هیچ نهادی، از جمله ارتش، دیگر کنترل نداشت و به ناچار کشور را ترک کرد.

آنچه در پی می آید سند ویکیلیکس گزارش سفیر امریکا در ایران، سلیوان، به مقامات کشورش در 7 دی 1357 است.  این سند نشان می‌دهد که شاه دیگر هیچگونه گزینه‌ای در اختیار نداشت تا بتواند سلطنتش را نجات دهد. در واقع تنها گزینه‌ای که شاه به آن متمایل بود، گزینه «پنجه آهنین» بود که آن‌هم با حکومت نظامی و آوردن اویسی شکست خورده بود. با اعتصاب عمومی و مخالفت همگانی مردم، شاه بر هیچ نهادی، از جمله ارتش، دیگر کنترل نداشت و به ناچار کشور را ترک کرد.



گزینه های شاه

28 دسامبر 1978

سری

1- کشور ایران به حالت رکود درآمده است. ظرف چهل و هشت ساعت آینده باید منتظر بود که تمامی ادارات و دوایر خدماتی اصلی در اکثر مراکز پر جمعیت از کار بیفتند. پیشاروی این وضعیت، شاه با بی‌تصمیمی خود، درمانده گشته‌است.

2- بنظر می‌آید شاه قادر نشده‌است خود را متقاعد کند دستور اجرای گزینه پنجه آهنین را که اول خود در نظر گرفته بود، بدهد. هر چند که بعلت وضعیتی که بر میدان های نفتی و تصفیه خانه ها و بوروکراسی حاکم است، سئوال برانگیز است که آیا بکار بردن پنجه آهنین هنوز راه حل است؟

3- ژنرال اویسی با شاه در بعد از ظهر 27 دسامبر ملاقات داشته‌است. ممکن است او متوجه تمایل شاه شده‌ باشد. من از آرمیش ماگ  MAAG خواستم تا با اویسی ملاقات کند. تا هم با او تبادل نظر کند و هم او را مطمئن سازد که ایالات متحده امریکا به حمایت خود از تمامیت ارتش، بدون توجه به هر چه پیش آید، ادامه خواهد داد. این ملاقات هم‌اکنون که این گزارش نوشته می‌شود در حال انجام است.

4- من 2 علامت دیگر در اختیار دارم که مشخص می کنند شاه در چه جهتی حرکت می‌کند و تمایل او کدام است. علامت اول این است که کنسول به درخواست فوری دربار برای ملکه مادر و اطرافیانش برای 27 دسامبر، ویزا به قصد لس آنجلس صادر کرده‌است. دربار اصرار کرده‌است که ویزاها در همین بعد از ظهر بدست آنها برسد. بنابر این فکر می‌کنم که او و اطرافیانش امروز صبح ایران را ترک کرده‌اند. علامت دوم، پیامی است که امروز صبح 28 دسامبر از امینی دریافت کردم. او گفت شاه که خیلی افسرده بوده در شب 27 دسامبر به او تلفن کرده و گفته‌است که نمی‌داند چکار کند و از امینی مشورت خواسته است. امینی هم توصیه قبلی خود را تکرار کرده است: او به عقب بکشد و شورای سلطنت را تشکیل دهد و به تعطیلات برود. شاه از امینی خواسته که صبح 28 دسامبر به ملاقات او برود تا در این زمینه با او صحبت کند. من بر این فرض هستم که همین الآن این ملاقات در حال انجام است.

6- با توجه به تمامی علامتهای بالا و وضعیت موجود، من فکر می‌کنم ما با سرعت به موقعیتی نزدیک می‌شویم که در آن شاه باید در باره یکی از راه حل ها تصمیم بگیرد تا مگر قانون اساسی و سلطنت را حفظ کند. بنابراین، در مدتی که در تعطیلات بسر می‌برد، مسئولیتهایش را به شورای سلطنت بسپرد. در این مرحله بنظر می‌آید که انتخاب چندانی برای او نمانده‌ است.

7- اگر او به این جهت حرکت کند و بنایش بر این شود که این کار را بکند، موفقیتش بیشتر بستگی به آن دارد که چطور ماهرانه آن‌را انجام دهد. اگر او شورای سلطنت را تشکیل دهد و قدمهای مناسب را بردارد تا که نیروهای ارتش از هم نپاشند و تمامیت آن حفظ شود و او موفق شود حکومت نظامیِ فعلی را با حکومتی غیر نظامی جانشین کند، زمانی که نظم برقرار و چرخهای تولید دوباره بکار می‌افتند، او می‌تواند، با کنار کشیدن، بعنوان راه حل یا مرکز مخالفت، زیر پای خمینی را خالی کند. در این حالت همانطور که تمامی میانه روهای مختلف مخالف به امریکائی‌ها گفته‌اند، یک دولت ملی می‌تواند تشکیل شود. دولتی می‌تواند تشکیل شود که همان تمایل فعلی به غرب را که رژیم دارد، حفظ کند. چنین راه‌حلی حداقل می‌تواند این امکان را که بعدها شاه مشروطه به ایران برگردد، حفظ کند. یا می‌تواند سلسله سلطنتی را بشکلی حفظ کند که پسرش به سلطنت برسد.

8- اگر او تصمیم به استعفا بگیرد، ما با یک موقعیت غیر قابل پیش‌بینی مواجه خواهیم شد که در آن نیروهای ارتش، مخالفین میانه‌رو و روحانیت وارد میدان خواهند شد. در این وضعیت، باز هم ارتش اهمیت بیشتری خواهد داشت و همکاری نزدیک ما با آن حتی اهمیت بیشتری خواهد داشت.

9- بر اساس صحبتهائی که شاه با امینی داشته و صحبتهای که من با او داشته‌ام، من بر این باورم که ما می‌توانیم مطمئن باشیم گزینه‌ای که شاه در سر دارد، حفظ سلطنت و سلسله سلطنتی است. چگونه او و میانه روها قادر خواهند بود آن را سامان ببخشند، بعدا خواهیم دید. میانه رو ها اصرار بر سرعت عمل و اقدام فوری دارند. زیرا از آن ترس دارند که تظاهرکنندگان که در حال حاضر خیابانهای تهران را اشغال کرده‌اند از کنترل ملاها بدر آمده و تحت کنترل توده‌ای‌ها قرار گیرند. میانه‌روها بر این نظرند که اکثر تظاهرکنندگان در خیابانها، تظاهرکنندگان با تجربه هستند که از امریکا و کشورهای غربی برگشته و کمونیستها آنها را بخدمت گرفته‌اند. آنها در اردوهای مختلف مثل ISA تعلیمات نظامی دیده‌اند. میانه‌روها می‌گویند این فعالیت‌ها در خیابانها زمانی شروع شد که دانشجویان با استفاده از بسته شدن دانشگاه‌ها و موسسات مختلف در تعطیلات کریستمس سال مسیحی به ایران برگشتند.

10- آرمیش MAAG  همین الآن تلفن کرد که در راه بازگشت سفارت است تا ملاقاتش با اویسی را گزارش کند. تا یک ساعت دیگر، با رسیدن او به سفارت، ما اطلاعات بیشتری در باره این موضوع پیدا خواهیم کرد.