نگاه خدایی به مسیح غرب را بی خدا کرد

[bOoOoOy]

ایده اصلی تثلیث این است که ما نه یک خدا بلکه سه خدا داریم. به بیان دیگر، عیسی نه تنها پیامبر خدا، بلکه تجلی این جهانی خدا و به بیان دقیق تر خود خداست. بنابراین انسان دین دار که تاکنون همواره به فاصله خود از خدا اذعان داشت وتمام تلاشش با تاکید بر این فاصله، جهت پرستش خدا و تشبه به او بود، اکنون دیگر سودای خدا شدن در سر می پروراند








برخی اعتقادات مسیحی به او شخصیت خدا گونه دادند وبرخی دیگربه صلیب کشیده شدن وکشته شدن او را تایید کردند. بسیاری از روایات شیعه براساس نص صریح قرآن کریم کشته شدن عیسی(ع) را قبول نکرده و ازظهورمجدد اودرصف یاران حضرت مهدی(عج) خبر داده وبر اساس این عقیده کشته شدن حضرت مسیح به وسیله حاکم شهررا عقیده باطلی بر می شمارند. ژانویه دوهزاروسیزده وسال نو میلادی مسیحیان با نام حضرت عیسی عجین شده است، بخش عظیمی ازجمعیت جهان روزتولد ایشان را جشن می گیرند که این امرنشان دهنده جایگاه ویژه مسیح(ع) است.شاید مسیح تنها پیامبراولوالعظم باشد که پیروان اودرباره زندگی اش دیدگاه های بسیار متفاوت دارند. نظرات متفاوتی که با اتمام قرون وسطا آرام آرام سرنوشت دیگری را برای دین مسیحیت و پیروانش رقم زد و نگاه به شخصیت حضرت مسیح(ع) و بررسی عنصر عقل را در دین مسیحیت به یکدیگرپیوند داد.




ریشه اعتقادی خداگونه دیدن مسیح کجاست؟

تاریخ بشریت ادیان وفرقه های بی شماری را به خود دیده است. دادن نسبت های الهی و ویژگی های خدا گونه به اسطوره های فکری ومعنوی، از دیرباز تا به امروز ادامه داشته است. این باورها با رواج یکتاپرستی به پایان نرسید وعقیده معروف تثلیث که وجوه خدایی رابه عیسی(ع) نسبت می داد، بار دیگردرمضمون یک دین توحیدی بروز و ظهور پیدا کرد. دکتریحیی یثربی استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی درباره ریشه این نوع نگاه ها به پیامبران و به ویژه شخصیت حضرت مسیح(ع) به تهران امروزمی گوید: «اسلام و یهودیت ومسیحیت ادیانی هستند که بر یکتا پرستی استوار شده اند.اما در اناجیل به حضرت عیسی مقام بالاتری از یک پیامبرالهی داده اند. دراین اعتقادات عیسی نجات دهنده بشر معرفی می شود ودوستی با اوانسان ها را نجات می دهد.» یثربی ریشه این اعتقادات را در رفتار متولیان دین مسیح می داند ومعتقد است: «اینکه هر فرد مومن می خواهد پیامبرش مقامی بالاترداشته باشد،درطول تاریخ امری عادی بوده است به همین سبب افراد در ویژگی های پیامبرخود مبالغه کرده و اورا درجایگاه خداوند می نشانند که اسلام به شدت با این موضوع مخالف است و درقرآن صریحا آمده که پیامبربشری مثل بقیه انسان ها با ویژگی های انسانی است» یثربی به دوعامل مهم که این اعتقادات را درطول تاریخ ماندگار کرده اشاره می کند ومی گوید: «مردم براساس دوست داشتن وعلقه وپیوند با شخصیت های دینی خود،دربزرگداشت و صفات نیک آنها اغراق می کنند. درصورتی که اگرآن پیغمبر یا امام حضورداشت حتما به سبب این اغراق با آن فرد برخورد می کرد. دلیل دیگر این امر فعالیت سودجویانی است که به خاطر بهره برداری از احساسات مردم شروع به اغراق کردن در شخصیت های دینی می کنند. پاپ ها بعدها با همین ادعاها بخش زیادی از ثروت اروپارا تصاحب کرده اند. درحالی که دردین اسلام پیامبرحتی به دخترش هم بی حساب وعده بهشت را نمی دهد زیرا دراسلام هرکسی مسئول خودش است وباید به درگاه الهی پاسخگوی اعمال خود باشد واین حرف ها با اصل توحیدی ادیان منافات جدی دارد»




آیا تفاوت اناجیل به تعالیم عیسی(ع) مربوط است؟

اناجیل چهارگانه روایت های متفاوتی را از سرگذشت حضرت عیسی(ع) نقل می کنند. برخی بردارکشیدن عیسی را تایید نکرده و معتقدند شخصی شبیه او بردارکشیده شده است وعیسی به آسمان رجعت کرده است. دکتر ابوالفضل ساجدی استاد فلسفه دین موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی درباره تفاوت اناجیل رسمی و چهارگانه درباره شخصیت حضرت عیسی و تاثیر آن بر آیین مسیحیت می گوید: «آنچه درباب به قتل رسیدن حضرت مسیح(ع) دراناجیل مطرح شده این است که بزرگان معبد سلیمان علیه عیسی توطئه کردند وبراثر فشار یهودیان حاکم شهرعیسی(ع)را به صلیب کشید اما بعد متوجه شدند که کسی داخل قبر نیست و کسی شبیه ایشان بر بالای دار رفته است. چیزی که درباره اعتبار اناجیل مطرح می شود این است که این کتاب مستقیما درزمان حضرت عیسی نگاشته نشده است. بلکه این کتاب هفتاد سال بعد توسط حواریون نوشته شده است به همین سبب توماس میشل از نویسندگان معروف مسیحی شناس مطرح می کند که خود وجود عیسی وحی است به همین سبب وجود کتاب وحی، معنا ندارد. بنابراین نمی توان کلام قرآن مجید را با اعتبار سوری اناجیل مقایسه کنیم. دکترساجدی درباره دیدگاه های متفاوت درباره تفاسیر انجیل می گوید: «درکتاب تاریخچه مکاتب تفسیری وهرمنوتیکی کتاب مقدس که بنده ترجمه آن به همراه نقد وبررسی وتطبیق با قرآن کریم را برعهده داشته ام؛ رابرت گرنت بخشی را درارتباط با کتاب مقدس مطرح می کند که تاریخچه تفسیرمقدس است و بخش دیگرتاریخچه هرمنوتیک است که توسط دیوید تریسی مطرح می شود. دربخش اول تاریخچه تفسیرگرنت مطرح می کند که اخیرا انتقادات وتردیدهای زیادی درباب اعتبارکتاب مقدس به وجود آمده که بیش ازگذشته است به همین سبب پاپ پایوس دوازدهم در سی سپتامبرهزارو نهصد وچهل وسه شروط لازم برای شناخت مسیحیت را باستان شناسی و پاپیروس شناسی می داند.این اصرار بر شناخت نسخه های خطی برای فهم مسیحیت تشکیک درباره اعتبارکتاب مقدس را ازسوی بزرگان مسیحی نشان می دهد. با جرأت می توان گفت تکیه برمباحث هرمونتیکی برای شناخت گزاره های مسیحیت و شناخت حضرت عیسی(ع) نیز به همین دلیل است.»




متون جدید مسیحیت چه چیزی را روایت می کند؟

دکترساجدی درباره متون اولیه مسیحیت که دریافته های باستان شناسی پیدا شده است می گوید: «چند سال قبل در یک باند قاچاق اشیای باستانی در کشور ترکیه یک نسخه هزار و پانصد ساله مربوط به قرن پنجم وششم میلادی کشف شد که مربوط به برنابای مقدس بود، در فصل چهل ویکم این کتاب به صراحت به نام حضرت محمد(ص) اشاره شده است. بنابراین بین آموزه های اصلی دین اسلام ودین مسیحیت اشتراکات فراوانی وجود دارد. دکترساجدی درمورد دیدگاه های تازه ای که اخیرا درمورد وحی دراندیشمندان مسیحی راه یافته است می گوید: «شلایرماخر ازمتکلمان هرمنوتیک مدرن معتقد است که کتاب مقدس اصلا وحی نیست بلکه وحی گزارشی ازتجربه دینی است. به عبارتی می گوید وحی همان چیزی است که دردل ماست. کسانی نیزمانند «پل تیلیش» معتقدند که ما نباید محتوای کتاب مقدس را به عنوان یک مقوله جدی درنظربگیریم ونباید گزاره های آن را با علم مقایسه کنیم و گزاره های تاریخی آن را با تاریخ مقایسه کرده ونتیجه گیری کنیم.» او معتقد است زبان کتاب مقدس زبان سمبلیک است وبه افسانه و اسطوره نزدیکی زیادی دارد،به همین سبب خوانندگان کتاب مقدس نباید نویسنده آن را دارای اراده معنایی درنظر بگیرند.این درحالی است که ما درقرآن کریم مقوله ای را که ذره ای با علم وعقل منافات داشته باشد، نمی یابیم.»




آیا محتوای الهیات مسیحی درفلسفه غرب تاثیرگذاشت؟

بعد از به پایان رسیدن قرون وسطا و فرارسیدن دوران نوزایی و عصر روشنگری تغییرات زیادی درنگاه به آموزه های مسیحیت شکل گرفت. دراین رویکرد جدید به بسیاری از آموزه ها و شخصیت های دین مسیحیت با نگاه انتقادی نگاه می شد و عقل، چه در قالب اندیشه های دینی و چه در مسائل غیردینی، رفته رفته نقشی پررنگ تر ایفا می کرد. محمدمهدی اردبیلی، دانشجوی دکترای فلسفه غرب، درباره ریشه های تاریخی ورود عقل به الهیات مسیحی می گوید: «به طورکلی می توان گفت بحث عقل درفلسفه قرون وسطا دارای دو دوره است. درنیمه اول قرون وسطا قرائت نوافلاطونی یا شبه اشراقی نسبت به مسیحیت وجود دارد. اما درنیمه دوم قرون وسطا افرادی مانند سن توماس آکویینی وارد میدان فلسفه شدند و نوعی عقل مشایی که تاحدی تحث تاثیر ابن سینا بود را برای دفاع ازمسیحیت و شناخت هستی و وجود خدا به کاربردند که این نوع عقل گرایی تاحدی با عقل گرایی یونانی و الحادی که نگاه منفی درمسیحیت نسبت به آن وجود داشت، متفاوت بود. این عقل که به قصد دفاع از دین وارد فلسفه شده بود، بنا به سرشت مستقل و آزاد خویش، اندک اندک استقلال یافت و انتقاد کردن به گزاره های مسیحیت را آغاز کرد. می توان گفت وجوه گوناگون و در حال رشدِ این عقل مثل سیاست، فیزیک، فلسفه و... اندک اندک با گزاره های کتاب مقدس و به ویژه رویکرد کلیسایی حاکم بر آن دوران بنای ناسازگاری گذاشت. به عنوان مثال شخصی به نام کوپرنیک اثبات می کند که ما دیگر مرکزجهان نیستیم که این نکته با مفروضات ارسطویی مسیحی حاکم بر آن دوران تعارض داشت. در نتیجه چنین پیشرفت های علمی و فلسفی ای، رفته رفته آشکار شد که عقل مورد تایید کلیسای مسیحی با این عقل نوظهور ناسازگار است و در نتیجه دیگر توانایی دفاع از روح مسیحی زمانه خویش را ندارد. البته شاید عامل اصلی چنین امری را بتوان شیوه حکومت کلیسا دانست. به بیان دیگر، کلیسا با هدف تحکیم پایه های قدرت خویش، اندیشه های دینی را چنان گسترش داد که تمام عرصه های مختلف علمی، فلسفی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی را در برگرفت. همین امر نیز برخلاف نظر حاکمان کاتولیک، به تضعیف مسیحیت منجر شد، چرا که عملا هر انتقادی در هر حوزه ای، انتقاد به کلیسا و در نتیجه انتقاد به مذهب به شمار می رفت. نمونه اعلای آن را می توان در محاکمه گالیله مشاهده کرد که بیان یک نظر جدید در حوزه فیزیک آنچنان کلیسا را برآشفت که تا مرز اعدام وی پیش رفت. نمونه هایی از این دست در قرون وسطا به کرات به چشم می خورند.»




تمایل انسان مسیحی برای خدا شدن، به اومانیسم رسید

اردبیلی درباره عقیده تثلیث و تاثیرآن برفلسفه های جدید می گوید: «ایده اصلی تثلیث این است که ما نه یک خدا بلکه سه خدا داریم. به بیان دیگر، عیسی نه تنها پیامبر خدا، بلکه تجلی این جهانی خدا و به بیان دقیق تر خود خداست. بنابراین انسان دین دار که تاکنون همواره به فاصله خود از خدا اذعان داشت وتمام تلاشش با تاکید بر این فاصله، جهت پرستش خدا و تشبه به او بود، اکنون دیگر سودای خدا شدن در سر می پروراند. به بیان دقیق تر، با تحقق فرآیند «انسان شدن خدا» در شخص عیسی، فرد مسیحی به وسوسه «خدا شدن انسان» دچار شد. هگل در کتاب پدیدارشناسی روح نشان می دهد که این میل شدید امر متناهی برای نامتناهی شدن، یا میل انسان به خدا شدن، چگونه انسان مسیحی را به رنج و اندوه می کشاند. انسان مسیحی تمام تلاش خود را برای خدا شدن انجام داد و می توان گفت با درنظر نگرفتن نیازهای ذاتی و طبیعی اش به دشمن خویش بدل شد، چرا که جسمش را بزرگ ترین مانع برای خدا شدن پنداشت. انسان با داشتن ویژگی های انسانی هرگز نمی تواند به مقام خدایی برسد واین عدم رسیدن به خدا او را به نوعی افسردگی یا به تعبیر هگل، نوعی «آگاهی ناشاد» دچار می سازد. همین آگاهی ناشاد و سرخوردگی ازعدم رسیدن به مقام خدایی، به همراه تجربه تلخ، سیاه و طولانی قرون وسطا، باعث شد تا انسان مسیحی از آموزه های دینی گریزان شده و به نوعی عقل مدرن اومانیستی توسل جوید. به بیان دیگر، انسان سرخورده از رسیدن به مقام خدایی در آسمان، تصمیم گرفت تا خود در همین جهان به خدایی برسد. این تلاش برای خدا شدن یکی از انگیزه های اصلی انسان محوری یا اومانیسم است. انسان مدرن به جای پرستش خدایی در آسمان و بالاکشیدن خود تا سطح آن، راه ساده تر را برگزید و خدا را از عرش به سطح خود پایین کشید و تاج خدایی را بر سر خویش نهاد.»




تفاوت شخصیت های ادیان راچگونه باید طرح کرد؟

ورود بحث ادیان به رسانه ها وتفکر درباره تفاوت ها و شباهت های ادیان امری مختص به کشورما نیست.رسانه های بزرگ و کوچک فراوانی درسطح جهان به معرفی و بررسی ادیان مختلف می پردازند.برنامه هزارویک شب نیز اخیرا به بررسی تفاوت نگاه اسلام ومسیحیت پرداخته است.علیرضا حائری درباره نحوه پرداخت وانگیزه نگاه به تفاوت ادیان در رسانه به تهران امروز می گوید: «شاید مناسبت تولد حضرت مسیح علت مناسبتی پرداختن به موضوع مسیحیت دررسانه ملی باشد.حضرت مسیح(ع) به عنوان یک پیامبر اولو العظم نزد مسلمانان جایگاه ویژه ای دارند براساس همین نگاه پرداختن به شخصیت ایشان امری ضروری است. دردنیای غرب چالش درباره مقدسات وجود پر رنگی دارد. دراین سال ها فیلم ها و کتاب های فراوانی درباره حضرت مسیح نوشته شده است که اعتراض بسیاری از انسان های معتقد مسیحی را نیزبرانگیخته است. به اعتقاد ما مسیحیت موجود با مسیحیت واقعی تفاوت هایی دارد، بنابراین ما تصمیم گرفته ایم به ریشه های این تفاوت ها نگاه تازه ای بیندازیم.حائری درباره ایجاد برنامه هایی مناظره ای درباره تفاوت ادیان با حضورنماینده ای از دوطیف می گوید: «روند شکل گیری برنامه های مناظره ای بدین گونه است که اساتید بسیاری خارج ازرسانه به بحث وگفت وگوی علمی درفضای دانشگاهی یا مکان های دیگرمی پردازند وسپس این بحث ها به رسانه ملی وارد می شود. شکل گیری این نوع مناظره ها به طور ماهوی دچاراشکال نیست اما باید زمینه های شکل گیری آن درمحیط های خارج ازرسانه پایه ریزی شود.» درقرآن کریم بارها و بارها بر اندیشیدن تاکید شده وپذیرش هرگونه عقیده بدون درنظرگرفتن عقل وخرد از سوی خداوند نهی شد.آنچه دراین میان مشخص به نظرمی رسد این است که نگاه عقلی به شخصیت های دینی نه تنها خلاف ایمان نیست بلکه نگاه اندیشمندانه به شخصیت های دینی قدم زدن درجاده ایمان را آسا ن تر و باورپذیرتر می کند.