غار دل دل؛ بکر و زیبا

[First Star]

غار دل دل
غار‌های ایران هنوز هم که هنوز است مورد بی‌مهری دوستداران گردشگری هستند. تعریف همه آنها از غار محدود می‌شود به غار علیصدر که البته از زیبایی‌هایش نمی‌توان گذشت، اما حتی طبیعت‌گردان ایران هم چندان توجهی به غارها ندارند.

دنیای غارهای ایران شگفت‌تر از آن است که در همین چند جمله بگنجد، یکی از آنها «غار وسط دل دل» است؛ غاری که به گفته برخی منابع کهن‌ترین سکونتگاه انسانی است.

غار وسط دل دل که به نام کیارام هم شناخته می شود، مربوط به دوران پارینه‌سنگی است و یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های بشر در ایران به حساب می آید. این غار در استان گلستان، شهرستان گالیکش، روستای فرنگ واقع شده و در سال 1342 از سوی پروفسور مک برنی شناسایی شد.



درست در جلوی این غار و هفت متر پایین‌تر از دهانه آن یک رودخانه فصلی قرار دارد. ارتفاع دهانه غار بیش از دو متر است، اما ارتفاع داخل آن گاه تا 20 سانتی‌متر هم می‌رسد. عمق «غار وسط دُل دُل» هم حدود 24 متر است.

خوبی این غار این است که نور کافی در آن وجود دارد و تقریبا تا انتهای آن روشن است. دسترسی آسان، نزدیکی به منبع تأمین آب، روشنایی نسبی داخل غار، امنیت و موقعیت جغرافیایی آن ازجمله ویژگی‌هایی است که می‌تواند بسیاری از طبیعت‌گردان و دوستداران گردشگری را به سوی خود بکشاند. اطراف غار هم دارای پوشش متراکم جنگلی است.

این غار تنها محوطه پارینه سنگی است که بقایای کرگدن در آن شناسایی شده است. غار وسط دُل دُل، در گذشته‌ها مورد سکونت گروه‌های شکار و جمع‌آورندگان غذا بوده است

ردپای زندگی در غار
مصنوعات به دست آمده از این غار هم به نوبه خود جالب توجه است. ابزارهای سنگی این غار شامل ابزارهای کوچکی است که مشابه مصنوعات و ابزارهای سنگی فرهنگی موستری غارهای زاگرس و غار تشیک تاش ازبکستان است. بقایای جانوری به دست آمده هم شامل گاو وحشی، گوزن قرمز و کرگدن است.

این غار تنها محوطه پارینه سنگی است که بقایای کرگدن در آن شناسایی شده است. غار وسط دُل دُل، در گذشته‌ها مورد سکونت گروه‌های شکار و جمع‌آورندگان غذا بوده است.



مک برنی که خود کاشف این غار است در این باره نوشته است که احتمالا در یک دوره میان یخچالی یا طی یک دوره کوتاه گرم و در آخرین دوره یخچالی مورد استفاده انسان بوده است.

غار وسط دل دل قدیمی‌ترین غار مسکونی در شمال کشور محسوب می‌شود. این غار به شماره 2722 و با قدمت پارینه سنگی میانه و عصر آهن و اسلامی در فهرست آثار ملی کشور هم به ثبت رسیده است.

نقش و نگار باستانی
بر دیواره صخره ای سمت راست دهانه غار (ضلع شمالی)، نگاره گردونه مهر که در داخل یک دایره حجاری شده است را می توان مشاهده کرد. قطر تقریبی داره حدود 10 الی 15 سانتی متر و عمق حجاری بین 1 تا 3 میلی متر متفاوت است. جهت حرکت ضلع ها یا شاخه های گردونه مهر در جهت حرکت عقربه های ساعت است. متاسفانه به علت گذشت زمان و جنس صخره ها این نگاره در حال کم رنگ شدن و نهایتاٌ محو کامل است.




عقیده لودویک مولر دانمارکی ludivig muller بر این است که آریایی ها این علامت را که نشانه و نماد خورشید است، حتی قبل از پراکندگی تاریخی شان به کار می برده اند. دلیل گسترش همگانی آن در کشورهایی که اقوام هند و اروپایی اقامت گزیده اند. همین امر است. پس خاستگاه آن به مقر اولیه آنها بر می گردد.

چلیپا یا گردونه مهر نمایانگر پیوند با خورشید و ماه و عناصر آب، باد، آتش و خاک – که بر پا دارنده هستی و آفرینش جهان و آدمیان است – به حساب می آید.