سیاهكل، دروازه ورود به طبیعت و تاریخ

[MOHSENEBRAHIMI]

[rtl]سیاهكل همانقدر كه از طبیعت كم ندارد، بهره‌اش از تاریخ نیز بسیار است. از سیاهكل تا دیلمان راه زیادی نیست، حدود 45كیلومتر كه برانی می‌رسی؛ اما به راستی....[/rtl]

                                                         

 «دروازه طبیعت» این تعبیر یك سیاهكلی در توصیف محل تولدش است. محمدحسن علی‌پور، استاد دانشگاه و متولد سیاهكل است.
 او در میان تاریخ و جنگل و طبیعت بكر سیاهكل متولد شده است و هنوز نیز روزهای فراغت را در سرزمین مادری می‌گذراند؛ سرزمین مادری را هر روز نفس می‌كشد و فرزندانش نیز علی‌رغم این‌كه متولد تهران هستند به عشق طبیعت و تاریخی كه پدر در بطن آنها به هدیه گذاشته است، علاقه‌مندند كه روزهای زیبای بهار و تابستان و حتی پاییز و زمستان را در موطن اجدادی سپری كنند.
وی در ادامه سیاهكل را چنین به نظم واژه‌ها می‌كشاند:‌ «سیاهكل دروازه ورود به طبیعت وحشی و بكر است با مردمانی بی‌بهره از جاه‌طلبی اما در عین حال مغرور و استوار.»
هنگامی كه طبیعت سیاهكل را بررسی می‌كنیم، این شهر آرمیده بر دامان درفك كه جنگل‌های انبوه دیلمان را نیز در دل خود جای داده است آنقدر سرشار از رود و آبشار و جنگل و كوه است كه براستی می‌توان آن را دروازه طبیعت خواند.

سیاهكل در مسیر تاریخ
سیاهكل همانقدر كه از طبیعت كم ندارد، بهره‌اش از تاریخ نیز بسیار است. از سیاهكل تا دیلمان راه زیادی نیست، حدود 45كیلومتر كه برانی می‌رسی؛ اما به راستی دیلمان نگینی است كه به لحاظ فرهنگی بر تارك سیاهكل می‌درخشد. منطقه تاریخی و باستانی دیلمان یكی از مهم‌ترین بخش‌های سیاهكل است؛ فرزندی كه به واسطه غنای فرهنگی و تاریخی‌اش پدر را متمایز ساخته است. به همین سبب از هر سیاهكلی كه بپرسی كجای سیاهكل را بگردم، بی‌تردید اولین جایی كه می‌گوید دیلمان است با تمام آنچه كه از تاریخ و طبیعت در دلش دارد و محمد حسن علیپور نیز همین تاكید را دارد.
تاریخ دیلمان آنقدر غنا دارد كه می‌توان تنها و تنها در وصف آن نوشت و نگاشت؛ اما در یك نگاه خلاصه در تاریخ ثبت است كه یوحنا از حواریون حضرت مسیح و صاحب یكی از انجیل‌های چهارگانه مسیحیت متولد دیلمان بوده است.
اگر در دفتر تاریخ یك گام جلوتر بگذاریم، دیلمان را می‌‌توان با شیعه و فرهنگ شیعی پیوند داد و به همین سبب، دیلمان مبدا شكل‌گیری حكومت شیعه آل‌بویه بوده است و هم‌اكنون نیز دیلمانی‌ها در تعلق داشتن به فرهنگ شیعی شاخص هستند.

پیوند دین و آیین
سیاهكل به دلیل سوابق تاریخی خود، دارای مراسم آیینی خاص خود است. اگر مشهد اردهال را با مراسم قالی‌شوران می‌شناسند، بی‌تردید مراسم علم ‌واچینی از جمله مراسم آیینی است كه نشان‌ از پیوند عمیق مردم این منطقه با اهل بیت دارد و در این سال‌ها نسبت مسافرانی كه در این مراسم آیینی مشاركت می‌كنند افزایش پیدا كرده است.
در منتهی‌الیه جاده سیاهكل به دیلمان و در 8كیلومتری جنوب دیلمان روستایی زیبا به نام «شاه شهیدان» قرار دارد كه مدفن 2 تن از نوادگان امام سجاد به نام «محمد» و «هادی» است.
مراسم علم‌ واچینی، مراسم منحصر به فردی است؛ به سبب این‌كه از یك‌سو با تشیع پیوند دارد و مراسمی در بزرگداشت سالار شهیدان است و از سوی دیگر ریشه در سنت‌های عمیق ایرانی دارد تا جایی كه بسیاری از اهل فرهنگ این مراسم را به جشن شكرانه تعبیر كرده‌اند؛ البته نباید از نظر دور داشت كه وجه تسمیه این شكرانه با امام حسین(ع) نشان از تعلق عمیق مردم این منطقه به فرهنگ شیعی دارد.
محمدحسن علیپور نیز در تاكید بر عمق فرهنگ شیعی در مردم این منطقه چنین می‌گوید: شاید در منطقه سیاهكل و دیلمان شكل افراطی اعتقادات مذهبی مشاهده نشود، اما دلبستگی به فرهنگ شیعی در عمق پوست و خون این مردم نهفته است و از مهم‌ترین نكات بارز آنها محسوب می‌شود.
علم‌ واچینی، یك مراسم سنتی محرم در گیلان است، هر چند این سنت در بسیاری از مناطق با تقویت جلوه‌های شهرنشینی كمرنگ شده است، اما در منطقه سیاهكل و دیلمان متفاوت است به سبب این‌كه زمان برگزاری آن ارتباطی با ماه محرم ندارد و به صورت ثابت زمان برگزاری آن مردادماه است و پس از گذشت سال‌ها تبدیل به مراسمی ثابت و پایدار شده است.
در علم‌بندی شاه شهیدان 72 تكه پارچه‌ رنگی ارزشمند به نیت 72 شهید كربلا بر بدنه علم چوبی یا فلزی نصب می‌شود. علم بعد از 3 بار گردش بر دور حرم شریف، بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در مراسمی بی‌نظیر و باشكوه در میان دستان هزاران عاشق اهل بیت(ع) به حركت درمی‌آید و هر تكه پارچه‌ای كه بر بدنه علم بسته می‌شود در حقیقت خواهش و تمنای یك حاجتمند است كه از بقعه یا امامزاده محل علم‌بندی دارد.
مراسم علم‌ واچینی یك مراسم 10 روزه است كه روز دهم آن مصادف با یكی از روزهای جمعه اواسط مرداد است. از 10 شب قبل از این جمعه مراسم عزاداری حسینی در محل امامزاده برگزار می‌شود و در روز دهم در حالی‌كه مردم بهترین لباس‌های خود را برتن دارند گردهم می‌آیند و مراسم سنتی علم‌گردانی آغاز می‌شود و در همین مراسم مردم با قربانی‌كردن تعلق خود را نسبت به این روز و این سنت نشان می‌دهند و با كباب‌هایی كه از گوشت قربانی‌ها تهیه می‌شود به استقبال این روز و مهمانان‌شان می‌روند و علاوه بر این با برپایی بازارچه‌های محلی به زیبایی این روز می‌افزایند. امسال نیز این مراسم در نیمه مرداد برگزار شده است و ده‌ها هزار نفر در این مراسم شركت كرده‌اند.
به عبارت بهتر علم‌ واچینی یا همان علم‌گردانی به بخشی از فرهنگ این مردم تبدیل شده است و به همین سبب این مراسم از سوی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان به‌عنوان میراث معنوی این منطقه به ثبت رسیده است.

درفك و آبشارهای پنهان در دل كوه
درفك كوهی نام آشناست كه به طبیعت زیبایش اشتهار دارد. برای صعود به این قله 2700متری راه‌های متفاوتی وجود دارد، حدود 6 راه كه یكی از مهم‌ترین و البته آسان‌ترین راه صعود به این قله همین روستای شاه شهیدان است.
درفك، آتشفشان خاموش گیلان، در لهجه گیلكی به معنای آشیانه عقاب است، چرا كه بلند است و استوار و عقاب را تنها در ارتفاع و بلندی‌ها می‌توان یافت. ابتدای كوهپیمایی از شاه شهیدان به صورت مراتع و علفزار شروع می‌شود و بعد از حدود یك ساعت باید دل به جنگل بسپاری با همه تاریكی‌ها و روشنایی‌هایش و با همه دوستی‌ها و دشمنی‌هایش؛ عبور از جنگل‌ها نیز حدود یك ساعت طول می‌كشد و پس از آن ییلاق« وزنه بن» با چشمه‌ آب گوارا در انتظار مسافران است.
مسیر صعود به درفك مسیر سهل و ممتنع است؛ مسیری است كه علاوه بر كوهنوردان حرفه‌ای آغوشش به روی مردم به نسبت عادی‌تری كه ورزش روزانه را در برنامه روزانه زندگی خود دارند نیز باز است. صعود برای این افراد شاید سخت‌تر باشد، اما غیرممكن نیست چرا كه در طول مسیر حتی تا زمان رسیدن به یخچال قله آثار خانه‌های روستایی كه در تابستان‌ها مورد استفاده چوپان‌های محلی قرار می‌گیرد مشاهده می‌شود و همین امر بیانگر آن است كه علی‌رغم سینه‌كش‌های سنگین آن كه شاید برای ما پشت میزنشین‌ها كمی سخت است، اما كاری غیرممكن نیست.

و در نهایت این‌كه فراموش نكنید اواخر شهریور و اوایل مهر تقریبا از بهترین زمان‌های صعود به درفك محسوب می‌شود؛ چرا كه میزان شرجی بودن هوا به حداقل می‌رسد و هوا هنوز خیلی هم سرد نشده است؛ اما در هر صورت این امكان وجود دارد كه در میان توده‌ای از باران و مه گرفتار آیید كه البته می‌تواند پاسخی به حس ماجراجویی شما باشد؛ اگر هم قصد صعود زمستانی به درفك را دارید بدانید كاری بس مشكل و ماجراجویانه را كلید زده‌اید كه با بهره‌گیری از راهنمای محلی و توجه به هشدارهای هواشناسی می‌توانید ریسك‌ صعود را كاهش دهید.
شهر جلگه‌ای 50 هزار نفری سیاهكل، علاوه بر همه این‌ها باز هم دیدنی دارد؛ از جمله این‌كه عبور رودخانه شمرود از میانه شهر آن را از سایر شهرها متفاوت كرده است؛ در هر صورت اگر بیشتر جاذبه‌های شهری سیاهكل برای شما جذابیت دارد یا مثلا توانایی صعود به درفك را ندارید یا نیمه مرداد نتوانسته‌اید برای مراسم علم‌واچینی به این شهر سفر كنید، باز هم مطمئن باشید در هر فصلی از سال آنقدر سیاهكل در درون خود انباشته دارد كه بتواند سفره‌ای از زیبایی‌های خود را به روی شما بگشاید.
از جمله این‌كه سیاهكل با لاهیجان تنها 15كیلومتر فاصله دارد، بنابراین می‌توانید بازدید از 2 بخش مهم سیاهكل یعنی بخش مركزی سیاهكل و همچنین دیلمان را به عنوان یك برنامه یكروزه در كنار بازدید از لاهیجان قرار دهید و به این ترتیب با استفاده از امكانات رفاهی و اقامتی لاهیجان، از شرایط بهتر اقامت بهره‌مند شوید یا شاید هم استفاده از خانه‌های روستایی را برای گذراندن روزهایی متفاوت ترجیح دهید؛ بویژه اگر دل در گرو طبیعت داشته باشید.

آبشار لونك و باباولی
لونك و باباولی، 2 آبشار معروف سیاهكل محسوب می‌شوند؛ هر چند آبشارهای دیگر نیز در این منطقه یافت می‌شوند. آبشار لونك، آبشاری دوقلوست كه در فاصله 25كیلومتری جاده كوهستانی سیاهكل به دیلمان واقع شده است. سهولت دسترسی به این آبشار و همچنین پرآبی آن در فصل بهار و همین‌طور وجود امكانات رفاهی مانند رستوران‌های محلی از جمله مزیت‌هایی است كه این آبشار را به یكی از قطب‌های گردشگری سیاهكل تبدیل كرده است و البته میعادگاهی برای تازه‌عروسان كه مایلند میثاق زندگی‌شان را به ثبت طبیعت نیز برسانند و به پاكی آب و به استواری كوه زندگی كنند و شما نیز اگر دوست دارید كه مثلا در یك روز اردیبهشتی گونه‌های‌تان سرشار از خنكی آب شود و نسیم كوهستان ریه‌های‌تان را پر از اكسیژن كند، بسم‌الله!
آبشار باباولی بیشتر یك آبشار فصلی است، آبشاری در 50كیلومتری جاده دیلمان ـ سیاهكل كه بیش از آن‌كه مانند سایر آبشارهای گیلان اطرافش را جنگل دربر گرفته باشد، صخره در بر گرفته و این خود باباولی را به جنسی متفاوت تبدیل كرده است.

و باز هم دیدنی
مطمئن باشید كه اگر به مدت یك هفته نیز بار سفر را ببندید و به این فكر كنید كه می‌خواهید جنسی از تاریخ و طبیعت را در كنار یكدیگر تجربه كنید، سیاهكل گزینه مناسبی برای شماست. سیاهكل همه اینها را در دل خود دارد. از حمام تاریخی دیلمان گرفته تا چشمه‌‌های آب معدنی لاریخانی در 5 كیلومتری دیلمان تا غار اسپهدان كه مشهور است به اندازه انسان‌های اولیه قدمت دارد تا چشم‌اندازهای آغوزی و تا بازار هفتگی سیاهكل و تا غارهای یخی و آهكی تی‌تی.
و شما می‌توانید با سفر به سیاهكل توامانی از تاریخ و طبیعت را تجربه كنید و فقط پیشاپیش با خود عهد كنید كه امانت طبیعت را به درستی پاس بدارید و مطمئن باشید كه مردم خونگرم سیاهكل و دیلمان با مهربانی به استقبال‌تان خواهند آمد!