سندرم پاهای بی‌قرار

[ツClas$i☪ J☯ ツ]

وقتی سخن از بی‌قراری و ناآرامی به میان می‌آید، معمولا همه به یاد بی‌قراری‌های روحی می‌افتیم، غافل از این‌که فقط روح انسان از بی‌قراری رنج نمی‌برد و گاه پاها نیز دچار نوعی بی‌قراری می‌شوند که در بسیاری از موارد صدای بیماران را درمی‌آورد. این عارضه که به «سندرم پای بی‌قرار» معروف است، در زمان نشسته یا خوابیده باعث احساس ناراحتی در پاها بخصوص عصرها و شب‌ها می‌شود به طوری که فرد را وادار می‌کند از جا برخاسته، کمی راه رود تا این احساس بد از بین برود.



سندرم پاهای بی‌قرار در هر سنی ممکن است بروز کند، ولی معمولا با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به آن افزایش می‌یابد. از مشخص‌ترین ویژگی‌های این عارضه، اختلال خواب است که به خواب‌آلودگی در طول روز می‌انجامد.



پاها چگونه بی‌قرار می‌شود
افراد معمولا علائم سندرم پاهای بی‌قرار را احساسی غیرطبیعی و ناخوشایند در ران‌ها و پاها می‌دانند که گاهی در بازوها نیز ایجاد می‌شود. حالت مور مور شدن، احساس کشیدگی در عضلات پاها یا دست‌ها، تکانه‌های ضربانی در ماهیچه‌ها، خارش، درد، احساس کشش و سوزش از جمله علائم این بیماری است. کسانی که از این مشکل رنج می‌برند، آن را از گرفتگی ماهیچه‌ای و بی‌حسی متمایز کرده، تمایل زیادی به حرکت دادن عضو پیدا می‌کنند.



البته شدت این بیماری متفاوت است و اغلب در گذر زمان از بین می‌رود. یکی از ویژگی‌های سندرم پاهای بی‌قرار این است که این احساس غالبا بعد از نشستن یا دراز کشیدن طولانی‌مدت مانند نشستن در اتومبیل، هواپیما یا روی صندلی آغاز می‌شود، ولی معمولا با حرکت دادن پاها یا راه رفتن از بین می‌رود.



شما هم اگر با این عارضه دست به گریبانید، می‌توانید با انجام برخی کارهای ساده از قبیل کشیدن پاها، قدم زدن، راه رفتن یا ورزش دادن عضو مورد نظر از این احساس آزاردهنده خلاص شوید. گاهی افراد در طول خواب دچار پرش پا می‌شوند که کاملا غیرارادی است و بسیاری از این حملات شب‌ها و در زمان خواب رخ می‌دهد.



افرادی که به سندرم پاهای بی‌قرار مبتلا هستند، بیشتر مستعد پرش‌های عضلانی هستند به طوری که از پنج نفری که مبتلا به سندرم پاهای بی‌قرار‌ هستند، چهار نفر پرش پاها را هنگام خواب تجربه می‌کنند. با توجه به این که علت اصلی بروز سندرم پاهای بی‌قرار بدرستی شناسایی نشده، برخی حالات را می‌توان از جمله دلایل ایجاد این سندرم دانست:

بارداری با تغییرات هورمونی ایجاد شده ممکن است به طور موقت علائم و نشانه‌های سندرم پاهای بی‌قرار را تشدید کند. برخی زنان برای نخستین بار در دوران بارداری و بویژه طی سه ماهه اول این عارضه را تجربه می‌کنند.



چاقی، سیگار کشیدن، بیماری‌های اعصاب و برخی مشکلات مغز و اعصاب مرتبط با کم‌کاری تیروئید و مسمومیت با فلزات سنگین و سایر بیماری‌های هورمونی مانند دیابت و نارسایی کلیوی که با کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی ارتباط دارد، از دیگر عوامل مستعدکننده محسوب می‌شود. کم‌خونی و فقر آهن هم از دلایل ایجاد یا تشدید این سندرم به شمار می‌رود. حتی بدون وجود کم‌خونی، فقر آهن ناشی از خونریزی‌ معده و روده‌ای، قاعدگی با خونریزی زیاد یا نیاز به تزریق خون مداوم ممکن است بیماری را تشدید کند.
علاوه بر این، مصرف کافئین، نیکوتین، الکل، مسدود‌کننده‌های هیستامینی و شماری از داروهای ضدافسردگی نیز با ایجاد سندرم پاهای بی‌قرار مرتبط‌ است.



از سوی دیگر، این سندرم جنبه وراثت دارد و در هر سنی ممکن است بروز کند. مشکلات خفیف ایجاد شده در گردش خون پاها مانند عروق واریسی نیز می‌تواند باعث بی‌قراری پاها شود. محققان معتقدند برخی بیماری‌ها و اختلالات مانند پارکینسون، فیبرومیالژیا، ناراحتی‌های عضلانی، مشکلات مفصلی، اختلالات گردش خون و برخی مشکلات عصبی محیطی ایجاد شده بر اثر دیابت، علائمی مشابه سندرم پاهای بی‌قرار ایجاد می‌کنند که گاه تشخیص بیماری را مختل می‌کند.



داروهای بیماری پارکینسون
این داروها با تاثیر بر ماده شیمیایی دوپامین مغز، میزان حرکت پاها را کاهش می‌دهد. پزشکان همچنین داروهای پارکینسون را به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می‌دهند.



داروهای صرع: برخی داروهای خاص که برای درمان بیماری صرع به کار می‌رود نیز می‌تواند باعث بهبود علائم سندرم پاهای بی قرار شود.



اوپیودها: داروهای مسکن قادرند علائم بیماری را تسکین دهند، ولی مصرف آنها در مقادیر بالا اعتیاد‌آور است. برخی از این داروها مانند کودئین، اوکسی کودون یا ترکیباتی از استامینوفن نیز می‌تواند در بهبود علائم موثر باشد.

داروهای خواب‌آور و شل‌کننده‌های عضلانی: این داروها به خواب راحت در طول شب کمک می‌کند، ولی احساس بی‌قراری پاها را از بین نمی‌برد، بلکه فقط علائم را کاهش می‌دهد. محققان معتقدند همواره ترکیبی از این داروها در درمان بیماری موثر است. بیشتر داروهایی که برای درمان سندرم پاهای بی‌قرار مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای زنان باردار مناسب نیست و در عوض، پزشکان روش‌های خود درمانی را برای کاهش علائم بیماری در این افراد توصیه می‌کنند.



چنانچه این علائم تداوم داشته باشد، از داروهای مسکن استفاده می‌شود، اما از سوی دیگر، برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی و ضد تهوع می‌تواند علائم سندرم پاهای بی‌قرار را تشدید کند. پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، تا حد امکان از مصرف چنین داروهایی خودداری کنند.



اعمال تغییرات ساده در سبک زندگی نقش مهمی در کاهش علائم سندرم پاهای بی‌قرار دارد. این گام‌ها تا حد زیادی از فعالیت و بی‌قراری پاها جلوگیری می‌کند. استفاده از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن، حمام آب گرم و ماساژ پاها و عضلات بدن، قراردادن بسته‌های یخ یا کمپرس گرم، به کار بردن روش‌های آرامبخش و استرس‌زدایی مانند یوگا، ورزش منظم، نخوردن نوشیدنی‌های حاوی کافئین از قبیل قهوه، چای و نوشابه و نیز قطع مصرف مشروبات الکلی و سیگار به کاهش علائم سندرم و بهبود شرایط بیماران کمک زیادی می‌کند.



از دیگر درمان‌ها می‌توان به تحریک عصبی الکتریکی، مکمل‌های منیزیم و طب سوزنی اشاره کرد. از آنجا که عوامل زمینه‌ای اصلی‌ترین دلایل ایجاد سندرم پاهای بی‌قرار هستند، پزشک با انجام آزمایش خون از کمبود احتمالی آهن یا سایر مواد معدنی اطمینان حاصل می‌کند و با تجویز قرص‌های مکمل آهن، فولیک اسید، ویتامین B و منیزیم، سندرم را درمان می‌‌کند.



محققان توصیه می‌کنند اگر از این سندرم رنج می‌برید، توصیه‌هایی را رعایت کنید تا بهتر بتوانید با این بیماری کنار بیایید. زمانی که علائم بیماری آغاز می‌شود، هرگز جابه‌جا شدن و راه رفتن را به تاخیر نیندازید و هر چه سریع‌تر ماهیچه‌های خود را حرکت دهید تا علائم بهبود یابد. اگر شرایط کاری شما نیز به گونه‌ای است که مجبورید ساعت‌ها نشسته به فعالیت ادامه دهید، شرایطی فراهم آورید تا در فواصل مختلف بتوانید بایستید یا کمی راه بروید. در این میان، ماساژ و کشیدن ماهیچه‌ها و انجام برخی حرکات کششی در طول روز کمک زیادی به بهبود علائم می‌کند.



درمان درد پا
از آنجا که در بسیاری موارد، سندرم پاهای بی‌قرار بر اثر ابتلا به عوامل زمینه‌ای ایجاد می‌شود، درمان این عوامل اهمیت بسزایی دارد.



درمان کم‌خونی فقر آهن با کمک مکمل‌های آهن، درمان عروق واریسی و اختلال در گردش خون، مصرف نکردن کافئین، نیکوتین و الکل، سیگار نکشیدن، خواب کافی و ورزش، تأثیر بسزایی بر درمان سندرم پاهای بی‌قرار دارند. در شرایط دیگر، درمان بیماری بیشتر روی تغییرات سبک زندگی متمرکز می‌شود و در صورتی که این درمان‌ها تاثیر نداشته باشد، باید درمان‌های دارویی انجام شود.

[eɴιɢмαтιc]

ندروم پاهای بیقرار یک اختلال سیستم عصبی است که اندام تحتانی را درگیر می کند. در این عارضه بیمار شب ها از احساس نارحتی در ناحیه پاها شکایت دارد. به زبان ساده تر بیمار دچار احساس ناآرامی در پاها شده و دائما آنها را تکان داده و جابجا می کند.

منبع : Webmd.com

برگردان و تدوین: دکتر بابک یکتاپرست


علایم بیماری

مهمترین مشکل مبتلایان به سندروم پاهای بیقرار احساس راحت نبودن پاهاست. بیمار دائم پاها را تکان می دهد و جابجا می کند تا با قرار دادن آنها در وضعیت مطلوب احساس آرامش کند. به علاوه گاه علایمی چون احساس گزگز، خارش و یا احساس راه رفتن یک حشره روی پاها بیمار را ناچار به تکان دادن پاها می کند. شاید بیان احساس این بیماران کار آسانی نباشد، اما در هر صورت یک احساس شدیدا آزار دهنده است که آرامش بیمار را به هم می زند. نکته اینجاست که مشکل عمدتا شب ها و موقع استراحت آغاز می شود و می تواند علاوه بر ایجاد استرس، خواب بیمار را نیز مختل کرده و عوارض ناشی ازبیخوابی را نیز به مشکلات بیمار اضافه کند.

شدت بروز علایم در موارد مختلف و افراد مختلف متفاوت است. گاه علایم بسیار خفیف است اما گاه به قدری شدت می یابد که غیرقابل تحمل شده و زندگی بیمار را مختل می کند. در برخی موارد نادر ممکن است بیماری در بازوها یا سایر نقاط بدن نیز دیده شود.



شیوع بیماری

این عارضه در 10 درصد مردم آمریکا دیده می شود. در خانم ها شایع تر است. ازنظر سنی محدودیتی ندارد و گاه حتی در کودکان نیز دیده می شود. اما موارد شدید آن عمدتا در سنین میانسالی و سالمندی بروز خواهند کرد.

متاسفانه در اکثر موارد بیماری خیلی دیر تشخیص داده می شود و گزارش ها نشان می دهند که برخی از موارد بیماری حتی 20 سال پس از شروع علایم اولیه تشخیص داده شده اند. اتفاقا سندروم پاهای بیقرار، از بیماری هایی است که در صورت تشخیص درست و اقدام به موقع به خوبی درمان خواهد شد.



علل بیماری

متاسفانه علت اصلی بروز بیماری هنوز شناخته نشده اما پژوهش های انجام شده ردپایی از تاثیر عوامل ارثی در بروز بیماری را نشان داده اند. تقریبا نیمی از مبتلایان به بیماری سابقه آن را در بستگان درجه یک خود داشته اند. عوامل دیگری که می توانند در پیشرفت یا شدت گرفتن بیماری موثر باشند عبارتند از:

بیماری های مزمن : بیماری های مزمن و عوارض طولانی مدت آنها می توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند. کم خونی فقر آهن، پارکینسون، نارسایی کلیوی، دیابت و نوروپاتی محیطی( اختلال عملکرد اعصاب محیطی)، می توانند در بروزبیماری موثر باشند. درمان این بیماری ها معمولا موجب تسکین علایم بیقراری پاها خواهد شد.

داروها : مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضد تهوع، داروهای ضد سایکوز، داروهای ضد افسردگی و حتی برخی داروهای ضد حساسیت مثل آنتی هیستامین می توانند منجر به تشدید علایم شوند.

بارداری : برخی از خانمها در دوران بارداری یه ویژه در سه ماهه سوم آن با این عارضه روبرو خواهند شد. البته این عوارض معمولا حدود یکماه پس از زایمان برطرف خواهد شد.

سایر موارد : برخی موارد نظیر استرس های محیط ، مصرف الکل و یا خواب ناکافی می توانند موجب شعله ور شدن و تشدید علایم شوند. معمولا علایم با رفع این موارد فروکش خواهد کرد.



تشخیص بیماری

متاسفانه روش آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. البته گاهی پزشکان از روش های آزمایشگاهی برای رد سایر بیماری های مشابه کمک می گیرند. تشخیص بیماری عمدتا بر شکایت بیمار ، توضیحات او در مورد علایم بیماری و سابقه بیماری در خانواده ، داروهای مصرفی و ... صورت می گیرد.



درمان

مهمترین اصل در درمان بیماری، تسکین علایم است. در موارد خفیف تا متوسط، تغییرات شیوه زندگی مثل گنجانیدن فعالیت ورزشی در برنامه روزانه، برنامه ریزی برای خواب و استراحت منظم و کاهش یا قطع مصرف دخانیات، قهوه و الکل می تواند در این زمینه موثر باشد. همچنین درمان عوامل زمینه ای موثر در ایجاد سندورم پاهای بیقرار مثل اختلالات عصبی، فقر آهن و ... در رفع علایم بیماری موثر خواهد بود.

برخی روش های دیگر مثل ماساژ پاها، استفاده از کیسه آبگرم یا وان آب گرم و خواب و استراحت کافی نیز در بهبود علایم بیماری مفید به نظر می رسند.



درمان دارویی

درمان دارویی در این بیماران اثرات متفاوتی دارد. در واقع تجویز دارو باید با احتیاط و دقت زیاد صورت بگیرد. زیرا دارویی که موجب بهبود علایم در یک فرد می شود می تواند علایم را در سایر بیماران تشدید نماید. یا حتی داروهای موثر در بهبود علایم یک فردممکن است پس از مدتی تاثیر خود را از دست بدهند. رایج ترین داروهایی که در درمان پاهای بیقرار استفاده می شوند عبارتند از:

داروهای دوپامینرزیک : نقش این داروها تاثیر برروی سیستم نوروترانسمیتر دوپامینی مغز است. پرکاربرد ترین داروهای این گروه عبارتند از Pramipexole , Ropinirole , Levodaopa , Pergolide

بنزودیازپین ها : در مواردی که بیماری موجب اختلال خواب بیمار می شود، استفاده از این داروها در رفع علایم بیماری موثر خواهد بود. البته باید توجه داشت که بنزودیازپین ها می توانند موجب ایجاد خواب الودگی در طول روز شوند.

مسکن های خواب آور: در موارد همراه بودن بیماری با درد شدید استفاده از این داروها توصیه می شود.

دارو های ضد تشنج : مثل Carbamazepine و Gabapentin



درنظر داشتن این نکته ضروری است که روش درمان خاصی برای سندروم پاهای بیقرار توصیه نشده، اما استفاده از روش های یادشده بالا در کنترل عوارض، تسکین علایم و بهبود وضعیت خواب بیمار سودمند خواهد بود.