تـآلــآر گویش هــآی محلــی

[L²evi]

زبان و گویش مردم اردبیل

قبل از مهاجرت آریایى‏ها به ایران، زبان مردم اردبیل، زبانى بومى بوده است. پس از استقرار مادها در اردبیل، زبان اوستایى در این استان رایج مى‏گردد.
در دوره هخامنشیان زبانى فارسى وارد این استان مى‏شود البته مردم این سرزمین زبان آذرى که آمیخته‏اى از زبان مادى و بومیان اردبیل بوده تا دوره اشکانیان و سلوکیان نیز حفظ مى‏کنند.
بعد از حمله اعراب به ایران، زبان عربى در این سرزمین گسترش مى‏یابد و زبان فارسى کم‏کم رایج مى‏شود.
در دوره صفویان نیز مردم این استان به زبان آذرى تکلم مى‏کرده‏اند. با آمدن ترکان به ایران و استقرار آنها در اردبیل کم‏کم زبان ترکى در اردبیل رایج مى‏گردد و از این زمان زبان ترکى در این استان ماندگار مى‏شود و تا امروز نیز باقى مانده است.
در گذشته زبان مردم اردبیل آذرى بوده است که به مرور زمان با زبان فارسى و ترکى آمیخته شده است و هم اکنون به جز در برخى از روستاهاى خلخال، اثرى از زبان آذرى وجود ندارد.
مردم اردبیل در حال حاضر به زبان ترکى تکلم مى‏نمایند و زبان فارسى نیز در بین آنها رایج است. از این رو مى‏توان آنها را ذولسانین دانست.
مکاتبات مردم و برنامه تحصیلات در مدارس به زبان فارسى انجام مى‏شود و جوانان این استان با فارسى آشنایى کامل دارند.
برخى از واژه‏هاى رایج در زبان اردبیلى عبارتند از:
درده جر: فرد مریض و لاغر و ضعیف.
وریان: بند آب.
کوشن: کشتزار.
در سال 1365 در حدود 46/58 درصد جمعیت استان زبان فارسى را یاد نداشتند و 48/4 درصد فقط فارسى را مى‏فهمیدند و 63/36 درصد نیز مى‏توانستند به زبان فارسى سخن بگویند.
همچنین در برخى نقاط استان مثل امامرود، شهر کلور خلخال و روستاهاى اطراف آن زبان تاتى ـ آمیخته‏اى از زبان‏هاى طالشى، کردى و مازندرانى و در برخى نقاط مثل دهستان عنبرآباد شهرستان نمین گویش طالشى رایج است.