بازی آنلاین
آپلود عکس
29-12-2015، 18:20
سید جمال الدین کیست؟
جمعی از تحلیلگران تاریخ سیاسی یك قرن اخیر جهان اسلام، چنین تصوركرده اند كه اندیشه سیاسی سیدجمال‌الدین اسدآبادی كه با شیوه انقلاب و نوگرایانه درتفكرسیاسی اسلام همراه بوده است، زیربنای نهضت های احیای تفكردینی درجهان اسلام است.
سید جمال الدین اسد آبادی
صرفنظر از میزان تاثیرافكارسیدجمال الدین اسدآبادی درنهضت های تجدید طلبانه سده اخیر، این نكته را نمی توان انكاركرد كه اندیشه های سیاسی وی پل ارتباطی بین تفكرجدید سیاسی دومكتب سنی وشیعی محسوب می گردد.
تلاش وی برای ایجاد وحدت اسلامی كه یكی ازمهمترین اهداف آرمانی اوبود، درنزدیك كردن مایه های انقلابی واندیشه های سیاسی شیعه وسنی سهمی بسزاداشت.
تقارب فكری بین دومذهب عمده اسلام موجب گردید، اجتهاد كه درمذهب تشیع اصالت واهمیت ویژه ای دارد، به تفكر سیاسی سنی منتقل گردد؛ واندیشه های سیاسی شیعی نیزبه نوبه خود از سایه های سیاسی سنی چون اجماع، بیعت وتكیه برآراء متاثرگردد.
گرچه سیدجمال الدین اسدآبادی درهردوحوزه تفكراسلامی تعلیم و تربیت یافته بود، ولی بیشتراندیشه های او رنگ و جلای شیعی داشت؛ وبه همین دلیل بود كه اندیشه های سید دركشورهای اسلامی نزد عامه مردم سنی وحتی علمایشان تازگی داشت وازجذابیتی خاص برخورداربود.
اندیشه سیاسی كردن توده های مردم وكسب دستمایه های مبارزه سیاسی از افكار و عقاید مذهبی عامه، وبهره گیری ازخصائص ملی درتفكرسیاسی سید اهمیت ویژه ای داشت؛ و برای این منظورتماس باعلما درهرمنطقه وكشوری برای وی جنبه حیاتی به خود گرفته بود؛ وپیشرفت چشمگیرسید درفعالیت های خودازاین ویژگی سرچشمه می گرفت وبه وی امكان می داد كه برنامه های سیاسی خود را جهانی نماید.
افكارسیددرجذب روشنفكران وملی گرایان نیزدركشورهای مختلف اسلامی موفق بود؛ زیرا اینان كه مسلمان زاده ودردامن اسلام پرورش یافته بودند، اینك باآشنایی ای كه با افكار سید پیدا می كردند، اندیشه های فراگیرازغرب وآرمانهای تجددطلبانه خودرادرافكارسیاسی ومذهبی سید تجلی می دیدند.
سید با بهره گیری به موقع ازدستمایه سیاسی وحدت اسلامی تلاش برآن داشت كه با مرتبط كردن این دوجریان بزرگ تاریخ اسلام، نهضت مبارزه راهمگانی وجهانی كند وامت اسلامی رادرمسیرواحد سیاسی قراردهد. وجود دشمن مشتركی چون استعمارگرسنه ومهاجم، به اوفرصت می دادكه افكارخودرابه صورتی مهیج تر، روشن تر و مردمی تر، وبالاخره جذابتر بیان نماید كه برای همه كس قابل فهم باشد.
افكارسیددرجذب روشنفكران وملی گرایان نیزدركشورهای مختلف اسلامی موفق بود؛ زیرا اینان كه مسلمان زاده ودردامن اسلام پرورش یافته بودند، اینك باآشنایی ای كه با افكار سید پیدا می كردند، اندیشه های فراگیرازغرب وآرمانهای تجددطلبانه خودرادرافكارسیاسی ومذهبی سید تجلی می دیدند
باپیوندی كه به این ترتیب بین جنبش ها ونهضت های اسلامی درسراسرجهان اسلام دریك قرن اخیر به وجودآمد، سرانجام همه آنها به یك حركت انقلابی درنیمه دوم قرن سیزدهم هجری تبدیل شد؛ ومناطق وسیعی ازجهان اسلام زیرپوشش این موج عظیم بیداری ومبارزه وقیام قرارگرفت: وكشورهائی چون مصر، سوریه، لبنان، عراق، تركیه، افغانستان، پاكستان، الجزایر، تونس، مراكش، حجاز، اندونزی، هندوستان وایران رادربرگرفت ؛ ومفهوم جدیدی ازاندیشه های سیاسی ومبانی عدالت اجتماعی اسلام را بدنبال چندقرن ركود وستم وتسلیم مطرح نمود.
هجوم استعمارسیاسی ، اقتصادی، فرهنگی ونظامی غرب به جهان اسلام به نوبه خود در بیداری مشرق زمین نقش آگاه كننده ای داشت كه به این حركت انقلابی سرعت وعمق بیشتری بخشید، چنانكه استبداد داخلی نیزدركشورهای اسلامی نقش قابل توجهی درملموس ترشدن دردها، و رو آمدن مشكلات و نابسامانیها، ومردمی شدن مبارزات داشت.
دراكثركشورهای اسلامی، خصلت تاریخی – مردمی بودن روحانیت، رسالت رهبری حركت ها وجنبش هارادریكصد سال اخیربردوش رهبران دینی نهاد. بطوریكه تاریخ سده اخیرشاهد رشته های متمایزجریانهای انقلابی است كه توسط رهبران دینی دركشورهای مختلف اسلامی هدایت شده است.
تشخیص دردهای اصلی وخمیرمایه های عقب ماندگی جوامع اسلامی وتاكید برضرورت درد زدائی وجهل ستیزی ازطریق درمان صحیح وارائه برنامه های اصلاحی وانقلابی عمده ترین بخش های تفكرسیاسی ونهضت سریع الانتشار سید را تشكیل می داد. وی مدعی بود اساسی ترین دردهای جوامع اسلامی وعوامل عمده عقب ماندگی مسلمانان عبارتنداز:
سید جمال
1- استبداد حكام خودكامه دركشورهای اسلامی.
2- فقرعلمی وبی خبری توده های مسلمان وعقب ماندگی جامعه اسلامی ازكاروان علم وصنعت وتمدن بشری.
3- عقائدانحرافی وخرافات كه دراندیشه ها وباورهای اكثرمسلمانان ریشه دوانده وآنها را ازاسلام ناب نخستین به دور داشته است.
4- جدائی وتفرقه میان مسلمانان كه تحت عناوین وانگیزه های مذهبی و نژادی وملی، امت اسلامی رادچارناتوانی كرده است.
5- نفوذاستعمارغربی واستیلای آن برمنابع اقتصادی مسلمانان كه موجب به غارت رفتن آن منابع توسط دول استعماری وخارج شدن رشد اقتصادی دركشورهای اسلامی شده وچون سرطان پیشرفته، حیات اجتماعی وسیاسی مسلمانان را فلج نموده است.
6- خیانت سردمداران وشخصیت های متنفذ جوامع اسلامی. مقصود سیدازخیانت، تنهاوطن فروشی، یا بازكردن پای دشمن به سرزمین های اسلامی وهمكاری وسرسپردگی نیست؛ بلكه اوهرشخصیت متنفذی را كه قدرت جلوگیری ازنفوذبیگانه راداشته باشدوبتواندبه نحوی، ضربه ای برپیكردشمن سلطه جو بزند وازاین عمل خودداری نماید راخائن می نامد.
7- تهاجم فرهنگی غرب واستفاده ازشیوه های تبلیغاتی برای ازمیان بردن هویت فرهنگی مسلمانان وشكستن روح مقاومت آنها.
سیدجمال براساس یك تحلیل كلی ازاوضاع جهان اسلام وبه منظور ریشه كن نمودن این گندابها وغده های سرطانی ازاندام سرزمین های اسلامی، معتقدبود باید با شجاعت وشهامت بپاخاست وحركت یكپارچه وآگاهانه ای را درجهت خطوط كلی زیرآغازنمود:
الف) مبارزه باخودكامگی فرمانروایان مستبد به عنوان یك فریضه دینی.
ب) اشاعه فرهنگ وبینش اصیل اسلامی ناب درزمینه پیوستگی دین وسیاست.
ج) مجهزشدن به علوم وفنون جدید واقتباس جنبه های مثبت تمدن غرب، منهای تفكرالحادی وابتذال اخلاقی.
د) بازگشت به قرآن واحیای سیره سلف صالح وخرافات ستیزی وبدعت زدائی ازدامن اسلام ناب.
ه) طرح اسلام به عنوان یك مكتب جامع كه می تواند مسلمانان را ازعقب ماندگی نجات داده وآنها را از وابستگی رهائی بخشیده، استقلال همه جانبه ببخشد.
و) مبارزه بی امان وهمه جانبه بااستعمار و نفوذ دول بیگانه وهرنوع سلطه جوئی سیاسی واقتصادی وفرهنگی.
ز) ایجاد وحدت وهمبستگی درجهان اسلام وتشكیل جبهه واحد از همه فرق اسلامی دربرابردشمنان مشترك مهاجم وغارتگر.
هجوم استعمارسیاسی ، اقتصادی، فرهنگی ونظامی غرب به جهان اسلام به نوبه خود در بیداری مشرق زمین نقش آگاه كننده ای داشت كه به این حركت انقلابی سرعت وعمق بیشتری بخشید، چنانكه استبداد داخلی نیزدركشورهای اسلامی نقش قابل توجهی درملموس ترشدن دردها، و رو آمدن مشكلات و نابسامانیها، ومردمی شدن مبارزات داشت
ح) دمیدن روح جهاد دركالبد بی جان وایستای جامعه اسلامی در برابر روحیه مهاجم صلیبی كه همچنان دشمن رابرعلیه مسلمانان به تهاجم وا می دارد.
ط) مبارزه باخودباختگی دربرابرغرب.
ی) مبارزه باروحیه تسلیم به قضا وگوشه نشینی وبی تفاوتی نسبت به آنچه كه دشمن برسرجهان اسلام فرود می آورد.
سید از میان این ایده ها وخطوط كلی استراتژی نهضت اسلامیش، دردو مورد موفق تربود:
نخست: درپیكاربا استعماركه دراین راه رنج فراوان برد.
دوم: مبارزه با استبداد كه مشكلات بسیاری ازاین رهگذربرای حكام خودكامه درتعدادی ازكشورهای اسلامی بوجودآورد؛ واورادرردیف اول رهبران بیداری مشرق زمین قرارداد.
آشنایی سید به معارف وعلوم اسلامی وگذراندن دوران تحصیلی قابل توجهی درحوزه های علمیه قزوین، تهران ونجف اشرف ازیكسو، وآشنائی اوبه زمان خود وتماس نزدیك با فرهنگ وتمدن دنیای غرب ومسافرت های طولانی وتماس باشخصیت های علمی وسیاسی كشورهاوملت های مختلف ازسوی دیگر، ومضافاً ، اطلاعات وسیعی كه درزمینه های سیاسی، اقتصادی وجغرافیائی كشورهای اسلامی پیداكرده بود، ازجمله انبوه مزایائی بود كه به سیدامكان می داد جنبشی راكه آغازكرده بود، علی رغم تمامی مشكلاتی كه برسرراه داشت گسترش دهد.
علی جان مرادی جو
بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
منابع:
1- اقبال لاهوری ، احیای فكردینی دراسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: كانون نشروپژوهش های اسلامی، 1356.
2- عباسعلی عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه های آن ، چ 14، تهران: كتاب طوبی، 1372.
3- احمد سامعی، انقلاب اسلامی ونهضت های ملی مذهبی معاصرایران، تهران: چكاد و امیربهادر، 1380.
جمعی از تحلیلگران تاریخ سیاسی یك قرن اخیر جهان اسلام، چنین تصوركرده اند كه اندیشه سیاسی سیدجمال‌الدین اسدآبادی كه با شیوه انقلاب و نوگرایانه درتفكرسیاسی اسلام همراه بوده است، زیربنای نهضت های احیای تفكردینی درجهان اسلام است.
سید جمال الدین اسد آبادی
صرفنظر از میزان تاثیرافكارسیدجمال الدین اسدآبادی درنهضت های تجدید طلبانه سده اخیر، این نكته را نمی توان انكاركرد كه اندیشه های سیاسی وی پل ارتباطی بین تفكرجدید سیاسی دومكتب سنی وشیعی محسوب می گردد.
تلاش وی برای ایجاد وحدت اسلامی كه یكی ازمهمترین اهداف آرمانی اوبود، درنزدیك كردن مایه های انقلابی واندیشه های سیاسی شیعه وسنی سهمی بسزاداشت.
تقارب فكری بین دومذهب عمده اسلام موجب گردید، اجتهاد كه درمذهب تشیع اصالت واهمیت ویژه ای دارد، به تفكر سیاسی سنی منتقل گردد؛ واندیشه های سیاسی شیعی نیزبه نوبه خود از سایه های سیاسی سنی چون اجماع، بیعت وتكیه برآراء متاثرگردد.
گرچه سیدجمال الدین اسدآبادی درهردوحوزه تفكراسلامی تعلیم و تربیت یافته بود، ولی بیشتراندیشه های او رنگ و جلای شیعی داشت؛ وبه همین دلیل بود كه اندیشه های سید دركشورهای اسلامی نزد عامه مردم سنی وحتی علمایشان تازگی داشت وازجذابیتی خاص برخورداربود.
اندیشه سیاسی كردن توده های مردم وكسب دستمایه های مبارزه سیاسی از افكار و عقاید مذهبی عامه، وبهره گیری ازخصائص ملی درتفكرسیاسی سید اهمیت ویژه ای داشت؛ و برای این منظورتماس باعلما درهرمنطقه وكشوری برای وی جنبه حیاتی به خود گرفته بود؛ وپیشرفت چشمگیرسید درفعالیت های خودازاین ویژگی سرچشمه می گرفت وبه وی امكان می داد كه برنامه های سیاسی خود را جهانی نماید.
افكارسیددرجذب روشنفكران وملی گرایان نیزدركشورهای مختلف اسلامی موفق بود؛ زیرا اینان كه مسلمان زاده ودردامن اسلام پرورش یافته بودند، اینك باآشنایی ای كه با افكار سید پیدا می كردند، اندیشه های فراگیرازغرب وآرمانهای تجددطلبانه خودرادرافكارسیاسی ومذهبی سید تجلی می دیدند.
سید با بهره گیری به موقع ازدستمایه سیاسی وحدت اسلامی تلاش برآن داشت كه با مرتبط كردن این دوجریان بزرگ تاریخ اسلام، نهضت مبارزه راهمگانی وجهانی كند وامت اسلامی رادرمسیرواحد سیاسی قراردهد. وجود دشمن مشتركی چون استعمارگرسنه ومهاجم، به اوفرصت می دادكه افكارخودرابه صورتی مهیج تر، روشن تر و مردمی تر، وبالاخره جذابتر بیان نماید كه برای همه كس قابل فهم باشد.
افكارسیددرجذب روشنفكران وملی گرایان نیزدركشورهای مختلف اسلامی موفق بود؛ زیرا اینان كه مسلمان زاده ودردامن اسلام پرورش یافته بودند، اینك باآشنایی ای كه با افكار سید پیدا می كردند، اندیشه های فراگیرازغرب وآرمانهای تجددطلبانه خودرادرافكارسیاسی ومذهبی سید تجلی می دیدند
باپیوندی كه به این ترتیب بین جنبش ها ونهضت های اسلامی درسراسرجهان اسلام دریك قرن اخیر به وجودآمد، سرانجام همه آنها به یك حركت انقلابی درنیمه دوم قرن سیزدهم هجری تبدیل شد؛ ومناطق وسیعی ازجهان اسلام زیرپوشش این موج عظیم بیداری ومبارزه وقیام قرارگرفت: وكشورهائی چون مصر، سوریه، لبنان، عراق، تركیه، افغانستان، پاكستان، الجزایر، تونس، مراكش، حجاز، اندونزی، هندوستان وایران رادربرگرفت ؛ ومفهوم جدیدی ازاندیشه های سیاسی ومبانی عدالت اجتماعی اسلام را بدنبال چندقرن ركود وستم وتسلیم مطرح نمود.
هجوم استعمارسیاسی ، اقتصادی، فرهنگی ونظامی غرب به جهان اسلام به نوبه خود در بیداری مشرق زمین نقش آگاه كننده ای داشت كه به این حركت انقلابی سرعت وعمق بیشتری بخشید، چنانكه استبداد داخلی نیزدركشورهای اسلامی نقش قابل توجهی درملموس ترشدن دردها، و رو آمدن مشكلات و نابسامانیها، ومردمی شدن مبارزات داشت.
دراكثركشورهای اسلامی، خصلت تاریخی – مردمی بودن روحانیت، رسالت رهبری حركت ها وجنبش هارادریكصد سال اخیربردوش رهبران دینی نهاد. بطوریكه تاریخ سده اخیرشاهد رشته های متمایزجریانهای انقلابی است كه توسط رهبران دینی دركشورهای مختلف اسلامی هدایت شده است.
تشخیص دردهای اصلی وخمیرمایه های عقب ماندگی جوامع اسلامی وتاكید برضرورت درد زدائی وجهل ستیزی ازطریق درمان صحیح وارائه برنامه های اصلاحی وانقلابی عمده ترین بخش های تفكرسیاسی ونهضت سریع الانتشار سید را تشكیل می داد. وی مدعی بود اساسی ترین دردهای جوامع اسلامی وعوامل عمده عقب ماندگی مسلمانان عبارتنداز:
سید جمال
1- استبداد حكام خودكامه دركشورهای اسلامی.
2- فقرعلمی وبی خبری توده های مسلمان وعقب ماندگی جامعه اسلامی ازكاروان علم وصنعت وتمدن بشری.
3- عقائدانحرافی وخرافات كه دراندیشه ها وباورهای اكثرمسلمانان ریشه دوانده وآنها را ازاسلام ناب نخستین به دور داشته است.
4- جدائی وتفرقه میان مسلمانان كه تحت عناوین وانگیزه های مذهبی و نژادی وملی، امت اسلامی رادچارناتوانی كرده است.
5- نفوذاستعمارغربی واستیلای آن برمنابع اقتصادی مسلمانان كه موجب به غارت رفتن آن منابع توسط دول استعماری وخارج شدن رشد اقتصادی دركشورهای اسلامی شده وچون سرطان پیشرفته، حیات اجتماعی وسیاسی مسلمانان را فلج نموده است.
6- خیانت سردمداران وشخصیت های متنفذ جوامع اسلامی. مقصود سیدازخیانت، تنهاوطن فروشی، یا بازكردن پای دشمن به سرزمین های اسلامی وهمكاری وسرسپردگی نیست؛ بلكه اوهرشخصیت متنفذی را كه قدرت جلوگیری ازنفوذبیگانه راداشته باشدوبتواندبه نحوی، ضربه ای برپیكردشمن سلطه جو بزند وازاین عمل خودداری نماید راخائن می نامد.
7- تهاجم فرهنگی غرب واستفاده ازشیوه های تبلیغاتی برای ازمیان بردن هویت فرهنگی مسلمانان وشكستن روح مقاومت آنها.
سیدجمال براساس یك تحلیل كلی ازاوضاع جهان اسلام وبه منظور ریشه كن نمودن این گندابها وغده های سرطانی ازاندام سرزمین های اسلامی، معتقدبود باید با شجاعت وشهامت بپاخاست وحركت یكپارچه وآگاهانه ای را درجهت خطوط كلی زیرآغازنمود:
الف) مبارزه باخودكامگی فرمانروایان مستبد به عنوان یك فریضه دینی.
ب) اشاعه فرهنگ وبینش اصیل اسلامی ناب درزمینه پیوستگی دین وسیاست.
ج) مجهزشدن به علوم وفنون جدید واقتباس جنبه های مثبت تمدن غرب، منهای تفكرالحادی وابتذال اخلاقی.
د) بازگشت به قرآن واحیای سیره سلف صالح وخرافات ستیزی وبدعت زدائی ازدامن اسلام ناب.
ه) طرح اسلام به عنوان یك مكتب جامع كه می تواند مسلمانان را ازعقب ماندگی نجات داده وآنها را از وابستگی رهائی بخشیده، استقلال همه جانبه ببخشد.
و) مبارزه بی امان وهمه جانبه بااستعمار و نفوذ دول بیگانه وهرنوع سلطه جوئی سیاسی واقتصادی وفرهنگی.
ز) ایجاد وحدت وهمبستگی درجهان اسلام وتشكیل جبهه واحد از همه فرق اسلامی دربرابردشمنان مشترك مهاجم وغارتگر.
هجوم استعمارسیاسی ، اقتصادی، فرهنگی ونظامی غرب به جهان اسلام به نوبه خود در بیداری مشرق زمین نقش آگاه كننده ای داشت كه به این حركت انقلابی سرعت وعمق بیشتری بخشید، چنانكه استبداد داخلی نیزدركشورهای اسلامی نقش قابل توجهی درملموس ترشدن دردها، و رو آمدن مشكلات و نابسامانیها، ومردمی شدن مبارزات داشت
ح) دمیدن روح جهاد دركالبد بی جان وایستای جامعه اسلامی در برابر روحیه مهاجم صلیبی كه همچنان دشمن رابرعلیه مسلمانان به تهاجم وا می دارد.
ط) مبارزه باخودباختگی دربرابرغرب.
ی) مبارزه باروحیه تسلیم به قضا وگوشه نشینی وبی تفاوتی نسبت به آنچه كه دشمن برسرجهان اسلام فرود می آورد.
سید از میان این ایده ها وخطوط كلی استراتژی نهضت اسلامیش، دردو مورد موفق تربود:
نخست: درپیكاربا استعماركه دراین راه رنج فراوان برد.
دوم: مبارزه با استبداد كه مشكلات بسیاری ازاین رهگذربرای حكام خودكامه درتعدادی ازكشورهای اسلامی بوجودآورد؛ واورادرردیف اول رهبران بیداری مشرق زمین قرارداد.
آشنایی سید به معارف وعلوم اسلامی وگذراندن دوران تحصیلی قابل توجهی درحوزه های علمیه قزوین، تهران ونجف اشرف ازیكسو، وآشنائی اوبه زمان خود وتماس نزدیك با فرهنگ وتمدن دنیای غرب ومسافرت های طولانی وتماس باشخصیت های علمی وسیاسی كشورهاوملت های مختلف ازسوی دیگر، ومضافاً ، اطلاعات وسیعی كه درزمینه های سیاسی، اقتصادی وجغرافیائی كشورهای اسلامی پیداكرده بود، ازجمله انبوه مزایائی بود كه به سیدامكان می داد جنبشی راكه آغازكرده بود، علی رغم تمامی مشكلاتی كه برسرراه داشت گسترش دهد.
علی جان مرادی جو
بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
منابع:
1- اقبال لاهوری ، احیای فكردینی دراسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: كانون نشروپژوهش های اسلامی، 1356.
2- عباسعلی عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه های آن ، چ 14، تهران: كتاب طوبی، 1372.
3- احمد سامعی، انقلاب اسلامی ونهضت های ملی مذهبی معاصرایران، تهران: چكاد و امیربهادر، 1380.
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
