حذف در جمله_ادبیات فارسی

[מַברִיק]

حذف در جمله:

برخی از اجزای جمله، یا بخشی از جمله یا یک جمله گاهی به دلایل بلاغی و دستوری و نیز برای پرهیز از تکرار حذف می‌شوند. حذف دو نوع است:

الف) حذف به قرینۀ لفظی: اگر حذف برای پرهیز از تکرار صورت گیرد، آن را به قرینۀ لفظی گویند.
مانند:
بعدازظهر بود. هوا آفتابی [بود] و بچه‌ها سرشان گرم بود.
ب) حذف به قرینۀ معنوی: اگر جزء یا اجزایی از جمله را حذف کنیم، امّا لفظی معادل آن در جمله نباشد و بخش حذف‌شده را با توجّه به معنی جمله تشخیص دهیم، حذف آن به قرینۀ معنوی است؛ مانند: «به نام نقشبند صفحۀ خاک» [آغاز می‌کنم]
1) حذف فعل در جملاتی که فعل یکسان ندارند، نادرست است؛ مانند: این طرح در مجلس شورای اسلامی مطرح [شد] و به تصویب رسید.
٢) گاهی حذف فعل در بخش صرفی یا فعل‌های کمکی صورت می‌گیرد. این نوع حذف درست است؛ مانند: من او را دعوت [کردم] و با او صحبت کردم.
3) حذف فعل در صورت تغییر شناسه‌ها جایز نیست؛ زیرا شناسه‌ها به جهت مطابقت با نهاد با هم مغایرت دارند. مانند: هم ما دربارۀ مطبوعات مقاله نوشتیم و هم آنان [نوشتند].
4) حذف نهاد پیوسته (شناسۀ فعل) جایز نیست، امّا نهاد جدا را می‌توان حذف کرد. مانند جملۀ زیر:
ما برای رفتن به اردو آماده شد[یم]. نادرست
[ما] برای رفتن به اردو آماده شدیم. درست
نکته: در متون گذشته گاهی شناسه به قرینۀ لفظی حذف می‌شده‌است.
شیران غرّیدند و به اتّفاق آهو را از دام رهانید[ند]
5) نهاد جدای اوّل شخص و دوم شخص را همیشه می‌توان به قرینۀ نهاد پیوسته در جمله‌های همپایه (ساده) و ناهمپایه (مرکّب) به قرینۀ لفظی حذف کرد؛ مگر آنکه با وابسته یا بدل همراه و یا تأکیدی درکار باشد.
6) در جمله‌های پرکاربرد، گاهی فعل به قرینۀ معنوی حذف می‌شود؛ مانند: به سلامت [برو]. بسیار خوب [است]. خدا را شکر [می‌کنم].
7) در جمله‌های مرکّب، فعل اسنادی به قرینۀ معنوی حذف می‌شود؛ مانند: چه بهتر[است] که شما این کار مهم را برعهده بگیرید.
8) در جمله‌های پرسشی گاهی فعل به قرینۀ معنوی حذف می‌شود؛ مانند: از کسی می‌پرسیم: کجا؟ یعنی، کجا [می‌روی؟]
9) گاهی در جمله‌های دعایی و تعجّبی فعل حذف می‌شود، امّا جمله به گونه‌ای ادا می‌شود که شنونده به منظور گوینده پی می‌برد. چه شهر قشنگی! [بود]