آشنایی با مهمات ضد زره M93 HORNET

[Son of anarchy]

در طول جنگ سرد ، زرهی شوروی همواره یکی از مهمترین تهدیدات و نگرانی ها برای کشور های اروپای غربی و به طور کلی بلوک غرب محسوب میشد. ایالات متحده آمریکا و متحدان آن با توجه به وجود یک چنین تهدیدی ، همواره به دنبال راه های مقابله بهتر و موثرتر بودند. بخشی از راه های مقابله به صورت هواپایه و بخش دیگر زمین پایه تعریف شدند. در استراتژی مقابله زمین پایه با تهاجم زرهی شوروی ، مفهومی تحت عنوان هجمه شکن یا Assault breaker شکل گرفت. در این مفهوم  که از دهه هفتاد میلادی مطرح گردید ، مقابله با برتری کمی زرهی شوروی از طریق ساخت و استفاده از سلاح های با تکنولژی پیشرفته تعریف شده بود (مقابله کیفی با کمیت زرهی شوروی).

 
جهت دستیابی به چنین هدفی ، طیفی از مهمات و سلاح های پیشرفته طراحی شده و به مرحله ساخت رسیدند که یکی از آن ها مهمات منطقه وسیع یا Wide Area Munition بود. این مهمات در ابتداری کار به عنوان زیر مجموعه ای از مین ها طبقه بندی شدند اما در نهایت به دلیل تفاوت در عملکرد ، برخورداری از حسگرهای پیشرفته و همچنین قیمت بالا توسط ارتش امریکا به عنوان نوع مستقلی از مهمات مورد شناسایی قرار گرفتند و براین اساس در کلاس پنجم تدارکات ارتش ایالات متحده طبقه بندی شدند که شامل انواع مهمات بود. مهمات منطقه وسیع (اختصارا WAM) نوعی از مهمات هوشمند ، خودکار و با مکانیزم حمله از بالا هستند که جهت مقابله با ادوات زرهی دشمن (از تانک تا خودروهای رزمی پیاده نظام ، سیستم های توپخانه ای خودکششی و .......) به صورتی دور ایستا (StandOff) طراحی و ساخته شده اند.
 
مقابله دور ایستا مهمترین مفهوم در طراحی و ساخت این مهمات بود بدین جهت که مین ها برای مقابله با ادوات زرهی میبایست در تقابل مستقیم با آن ها (عبور تانک از روی مین) قرار گیرند و این مسئله نیازمند ایجاد یک میدان مین گسترده با سطح پوشش بالا است که عملا به صورت ضربتی و در کوتاه مدت امکان پذیر نیست. بدین منظور لازم بود تا سلاحی ساخته شود که بدون نیاز به قرار گرفتن در مسیر تانک و مقابله مستقیم با آن و صرفا با استقرار در محدوده عبور تانک ، نسبت به مقابله با آن اقدام کند در اینجا بود که مهمات منطقه وسیع مطرح شده و مفهوم آن ها تعریف گردید. مهمات ام 93 موسوم به زنبور سرخ (Hornet) خانواده ای از مهمات ضد تانک هستند که در طی برنامه مهمات منطقه وسیع به ساخت رسیدند.
 

 

پروژه این مهمات در سال 1986 آغاز و جهت تامین الزامات عملیاتی تعیین شده در سه فاز تعریف شد که فاز اول آن نمونه تهاجم عمقی (deep-attack) ، فاز دوم نمونه دست گذار (hand-emplaced) و فاز سوم نمونه افشانی (Volcano-emplaced) را شامل میشد. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، تغییر تهدیدات و تعریف  الزامات جدید ، پروژه این مهمات در فاز های جدیدی دنبال شد که شامل تولید سه نمونه دست گذار  ، دست گذار با قابلیت ارتباطی و استقرار مجدد و تهاجم عمقی بود. قرارداد ابتدایی پروژه با دو شرکت Alliant Techsystems و Textron Defense Systems منعقد شد. صنایع Alliant طرحی براساس مهمات توپخانه ای SADARM و صنایع Textron نیز طرحی  براساس مهمات افزایش برد یافته ضد زره نیروی هوایی امریکا را ارائه کردند که در نهایت برنده این رقابت صنایع Textron بود. پس از مشخص شدن پیمانکار اصلی ، برنامه ای 800 میلیون دلاری جهت ساخت 15259 واحد (با نرخ متوسط هر کدام 52000 دلار) به تصویب رسید.
 
در دهه هشتاد براورد ارتش امریکا برای نیاز به مهمات منطقه وسیع در حدود 10 الی 15 هزار واحد بود ، در حالی که برخی از ناظران و کارشناسان نظامی این نیاز را در حدود  80 الی 100 هزار واحد تخمین میزدند. البته پس از فروپاشی شوروی و تغییر در تهدیدات و نحوه مقابله با آن ها ، تخمین این نیاز به 15 الی 20 هزار واحد کاهش یافت. پروژه ساخت این مهمات  براساس قراردادا منعقد شده آغاز و در چهار فاز توسعه پی در پی ادامه یافت. فاز اول  نمونه اولیه دست گذار (HE-Hornet) فاز دوم نمونه ارتقا یافته تولیدی مجهز به سیستم کنترل از راه دور جهت فعال/غیر فعال سازی و با قابلیت استقرار مجدد (HE-Hornet PIP#1) ، فاز سوم نمونه با قابلیت های بهبود یافته شامل توانایی مقاومت در برابر اخلال (HE-Hornet PIP#1) و فاز چهارم نمونه تهاجم عمقی با قابلیت استقرار توسط انواع موشک ها ، بمب ها و راکت ها ( DA-Hornet) بود.
 

 

نمونه های تولیدی در تمامی چهار فاز از قابلیت مقابله دور ایستا با تهدید برخوردار بودند. نمونه پایه ای دست گذار این مهمات قابلیت فعال سازی به صورت دستی و یا فعال سازی از راه دور از طریق  واحد کنترل از راه دور M71 MOPMS  را داشت. برنامه ساخت مهمات ام 93 در اواخر دهه نود و با نرخ تولید پایین توسط صنایع  Textron  دنبال شد تا آنکه در سال 2002 جهت افزایش بودجه پروژه خودروهای استرایکر و سیستم های رزمی آینده (Future Combat Systems) شماری از پروژه های ارتش امریکا با لغو و یا بازتعریف رو به رو شدند. در مجموعه پروژه 48 سلاح مورد بازتعریف و یا لغو قرار گرفت که شامل هویتزرهای خودکششی Crusader ، ارتقای خودروهای رزمی پیاده نظام بردلی به مدل ام 3 ، سیستم موشکی تاکتیکی بلوک 2 صنایع لاکهید و .......... بود. در این میان پروژه مهمات منطقه وسیع صنایع Textron از جمله پروژه های لغو شده بود. لغو پروژه موجب توقف تولید این مهمات و در نهایت ساخت تنها 441 واحد از 15259 واحد تعیین شده در پروژه گردید. دلیل اصلی لغو ، افزایش قیمت هر واحد به بیش از 335000 دلار در سال 2002 ، ادامه روند صعودی قیمت در سال های بعد و نیاز به افزایش قابل توجه بودجه پروژه بود.

 
مهمات ام 93 از سه زیر سیستم یا بخش اصلی تشکیل شده است که عبارتند از : واحد ارتباطات ، واحد پلتفرم زمینی و واحد ریزمهمات هوشمند. پلتفرم زمینی خود دارای چندین بخش است که مهمترین آن ها حسگرهای لرزشی و صوتی هستند. ریز مهمات نیز دارای دو بخش اصلی است که حسگر فروسرخ جهت کشف و شناسایی هدف و سرجنگی از نوع شکافنده شکل یافته انفجاری (از جنس تانتال) را شامل میشود. پس از رها سازی مهمات بر روی زمین ، هشت پایه تثبیت کننده آن باز شده و مهمات را به صورت ایستاده بر روی زمین مستقر میکنند. پس از استقرار روند جستجو ، کشف ، تشخیص و رهگیری هدف توسط حسگرهای لرزشی و صوتی به صورت همه جانبه (در زاویه 360 درجه) آغاز میشود. با کشف هدف و ورود به فاز مقابله ، پلتفرم زمینی به سمت هدف تغییر زاویه داده و ریز مهمات را در جهت آن پرتاب میکند. به محض اوج گیری ریز مهمات ، جستجوی هدف توسط حسگر فروسرخ آن آغاز میشود و در نهایت با کشف و قرارگیری در نقطه بالایی هدف ، سرجنگی بر روی آن فعال میشود. مهمات ام 93 با 15 کیلوگرم وزن قابلیت مقابله با ادوات زرهی متحرک و ثابت در حداکثر برد 100 متر را دارد. در یکی از تست های انجام شده این مهمات یک دستگاه تانک تی 62 را در حرکت مورد اصابت قرار داد و قابلیت های خود در این زمینه را به اثبات رساند.

نحوه استقرار این مهمات بسته به نوع و الزامات نبرد متفاوت است. نمونه های دست گذار در تعداد یک الی دو واحد توسط نفرات قابل حمل و به کارگیری هستند حال آنکه نمونه های تهاجم عمقی حمل شونده توسط بمب ها و موشک ها در دسته های 3 الی 6 واحدی (و حتی بیشتر) و با استقرار در فواصل به صورت تصادفی امکان استفاده دارند. گزینه اخلال منطقه ای این مهمات شامل یک مجموعه 20 واحدی با الگوی استقراری X شکل است که یک میدان تهدید جهت اخلال در حرکت دشمن پیش از ورود به فاز نبرد با آتش مستقیم را ایجاد میکند. این میادین (مربع شکل) در کنار هم میتوانند منطقه وسیعی را پوشش داده و یک خط پدافندی در برابر آفند زرهی دشمن ایجاد نمایند. مهمات ام 93 در نمونه تهاجم عمقی را میتوان جهت اخلال در مسیر تدارکات و لجستیک و مقابله با اهداف ارزشمند نظیر پرتابگرهای موشک های بالستیک تاکتیکی در پشت خطوط دشمن مستقر نمود.

 
هورنت پیشرفته
نسخه بهبود یافته ای از مهمات ام 93 در خدمت ارتش ایالات متحده است. این مهمات با برخورداری از کانال ارتباطی دو طرفه امکان کنترل و مدیریت مهمات و اطلاع کامل از وضعیت آن را برای به کارگیرنده فراهم میکند. از جمله اجزای آن یک بسته باتری قابل نصب و جداسازی جهت جمع آوری و استقرار مجدد مهمات و سیستم فرماندهی و کنترل دو طرفه (C2) است. نسخه بهبود یافته هورنت دارای سرجنگی و حسگرهای  ارتقا یافته و ایضا الگوریتم های بهبود یافته است که قابلیت آن برای مقابله با اهداف را افزایش میدهد. با تغییر میدان نبرد ، هورنت بهبود یافته با امکان دریافت فرمان استقرار مجدد ، توانایی بازگشت به حالت پیش از استقرار جهت قرار گیری در موقعیتی جدید را دارد.  برخورداری از مکانیزم خود انهدامی و یا قابلیت غیر فعال سازی با کنترل از راه دور یکی از ویژگی هایی است که میتوان در مواقع عبور نیروهای خودی از میادین استقرار این مهمات ، جهت خنثی سازی موقت یا دائمی آن ها مورد استفاده قرار داد.
 
در آخر لازم به ذکر است که به جز ارتش ایالات متحده ، مهمات ام 93 جهت پروژه ای مشابه در ارتش بریتانیا به این کشور نیز ارائه شده است ضمن اینکه صنایع دفاعی اسرائیل نیز لیسانس تولید این نوع از مهمات را در اختیار دارد.

http://www.military.ir/