فرهنگ واژگان نوروز

[L²evi]

خوان نوروزی که به هنگام سال گشت پهن می کنند ، برخی گفته اند بنیاد آن هفت شین بوده است و شمع و شهد و شراب و شربت هم از آن بوده ولی این واژه ها تازی ست و در هفت شین پارسی جایی نداشته ! برخی از مردم در کنار هفت سین ، هفت شین هم می اندازند.
یک نگره ی دیگر ، هفت سین را هفت چین یا هفت چیدنی می داند و نگره ی دیگری هفت سبزه و سدیگر آن را هفت سینی می داند !
شماره ی هفت ، اشو و ورجاوند است و در دین ها جایگاه بالایی دارد ؛ مانند هفت آسمان ، هفت خان رستم ، هفت امشاسپندان و …
پیش نهاد هایی برای خوان نوروزی
هفت سین : ۱ – سبزه ، ۲- سپند ، ۳- سپندار (شمع) ، ۴- ستر (سکه) ، ۵- سرکه ، ۶- سماک ، ۷- سمنو ، ۸- سنجد ، ۹- سیب و ۱۰- سیر
هفت شین : شب افروز (شمع) ، ۱۱- شانه ، ۱۲- شایه (میوه) ، ۱۳- شیرینی ، ۱۴- شاهنامه ، ۱۵- شیر ، ۱۶- شکر ، ۱۷- شاه بو (عود) ، ۱۸- شب چره (آجیل) ، درکنار ِ ، ۱۹- ماهی ، ۲۰- نسک (کتاب) ، ۲۱- آیینه ، ۲۲- انار ، ۲۳- تخم مرغ ، ۲۴- عروسک خواجه پیروز ، ۲۵- نارنج ، ۲۶- نان
نمادها :
سبزه: سبزه از گندم یا جو درست می شود که خوراک آدمی ست و هم نماد خجستگی و فزونی ، شادی و سرسبزی است . سه سبزه به نشانه ی گفتار نیک
کردار نیک و اندیشه ی نیک در خوان می گذارند.
اسپند: اسپند { به چم ِ مقدس } زداینده ی چشم بد و رشگ ورز
سپندار: شمع ، شب افروز { برای هفت شین ! } نماد روشنایی و تابش آتش
سِتِر: سکه ، نماد خجستگی و سرشاری ِ کیسه
سرکه: نماد شکیبایی / برای پاکیزگی و گندزدایی
سماک: سماق / به رنگ خورآمد ِ (طلوع) خورشید است و نماد آغاز دوباره
سمنو: سمنو از جوانه ی گندم درست می شود که نماد خوبی برای زایش و باروری گیاهان است
سنجد: بوی و برگ و شکوفه ی درخت آن انگیزه ی دلباختگی است
سیب: نمادی از زایش و باروری و همچنین دلباختگی
سیر: دارویی برای تن درستی
آجیل: نماد خجستگی و بالندگی
آیینه: نماد به خویشتن نگریستن
انار: از درختان ورجاوند از بهر رنگ سبز تند برگ ها و همچنین گل و غنچه ی آن که مانند آتش دان است
تخم مرغ: نمادی از زهک (نطفه) و نژاد
خواجه پیروز: حاجی فیروز / به سان عروسک در خوان هفت سین گذاشته می شود
شایه: میوه / نماد بالش و باروری
شیرینی: شیرین کامی در روز های سال
ماهی: در آب که نشانه ی روشنی دل است که نماد ایزد بانوی نیرومند آب ها آناهیتا می باشد که جایگاه بسیار والا در ایزدان ایران باستان دارد .
آناهیتا: ایزد بانوی دلباختگی ، باروری ، آب و پیروز مندی است
نارنج: نارنج شناور در میان آب نماد زمین بر روی آب است . در میتخت (Myth) آفرینش آمده است که پروردگار آب را آفرید سپس خدای گاه خود را بر آن بنیاد نهاد
نان: نماد روزی
نسک: کتاب / مسلمانان قرآن می گذارند و زرتشتیان اوستا ، برخی از مردم نیز در کنار نسک ورجاوند ، دیوان حافظ و شاهنامه ی فردوسی نیز می گذارند / نماد یاد خدا