اگر باب توبه باز نبود چه می شد؟

[bOoOoOy]

ازجمله تعالیم اسلامی بلکه تمام شرایع سماوی باز بودن درِ توبه به روی بندگان گنهکار است. زمانی که انسان گنهکار جدّاً از کار زشتی که انجام داده نادم شده، فضای روح او را توجه به خداوند و تضرّع به درگاه او پر می سازد و از صمیم قلب تصمیم می گیرد که دیگر گرد آن عمل ناروا نگردد،خداوند مهربان نیز توبه او را، با شرایطی که در کتب کلامی و تفسیری بیان شده است، می پذیرد. قرآن می فرماید: (وَ تُوبُوا إلی اللّه جَمیعاً أَیُّهَ المُۆْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحونَ)(نور/۳۱): ای افراد با ایمان، همگی به سوی خدا باز گردید، باشد که رستگار شوید.کسانی که از آثار تربیتی توبه و اعتقاد به شفاعت آگاه نیستند تصور می کنند باز شدن باب این دو به روی گنهکاران، نوعی تشویق آنان به گناه است! در حالی که آنان از این نکته غافلند که بسیاری از انسانها، هر یک به شکلی، آلوده به برخی از گناهانند و کمتر انسانی یافت می شود که در طول عمر خویش گرد گناه نگردیده باشد: «ناکرده گنه، در این جهان کیست بگو؟».

بنابراین، چنانچه باب توبه (و شفاعت) به روی افراد باز نباشد، کسانی که آماده اند در بقیه عمر، از گناه دوری جسته و راه طهارت و پاکی را در پیش گیرند، با خود می گویند: ما بالأخره بایستی به علت گناهانی که انجام داده ایم کیفر ببینیم و به دوزخ افتیم؛ پس چرا در باقیمانده عمر نیز تمنّیات نفسانی خود را ارضا نکنیم و بیشتر در آغوش لذتهای نامشروع نلغزیم؟!بدینگونه، با بسته شدن باب توبه، چاه یأس از رحمت الهی دهان می گشاید و انسانها را، اژدها وار به کام خویش می کشاند.آثار مثبت اصل توبه، زمانی روشنتر می شود که بدانیم پذیرش توبه در اسلام شرایطی دارد که پیشوایان دین و محققان علوم اسلامی به تفصیل درباره آنها سخن گفته اند. قرآن، صریح و روشن در باب توبه چنین می فرماید: (کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهالة ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصلَحَ فإِنَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ)(انعام/۵۴): پروردگار شما رحمت را بر خویش مقرّر داشته است. اگر یکی از شما از روی جهالت کار بدی انجام دهد، سپس از آن توبه کرده و به اصلاح کوشد، خداوند آمرزنده و مهربان است.


سرانجام اعمال نیک و بد ما

عقل و نقل گواهی می دهند که هر انسانی در روز رستاخیز پاداش اعمال نیک خود را خواهد دید. قرآن می فرماید: (فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة خَیْراً یَرَهُ) (زلزله/۷): هر کس به اندازه وزن ذرّه ای کار نیک انجام دهد پاداش آن را خواهد دید. نیز می فرمایدوَ أَنَّ سَعْیَهُ سَوفَ یُری * ثُمَّ یُجْزاهُ الجَزاء الأَوفی)(نجم/۴۰ـ۴۱): سعی و تلاش او قطعاً مشهود گشته و سپس به طور کامل پاداش داده می شود.از آیات فوق برمی آید که اعمال زشت آدمی، اعمال نیک وی را از بین نمی برد. درعین حال باید دانست کسانی که مرتکب بعضی از گناهان خاص (نظیر کفر یا شرک) می گردند یا راه ارتداد در پیش می گیرند، گرفتار حبط عمل می شوند و در نتیجه اعمال نیکشان تباه شده و در آخرت گرفتار عذاب ابدی می گردند، چنانکه می فرمایدوَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَة وَأُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ) (بقره/۲۱۷): هر کس از شما، از دین خویش برگردد و به همان حالت بمیرد، اعمال وی در دنیا و آخرت تباه می گردد و این گونه کسان برای همیشه در آتش خواهند بود.با توجه به آنچه گفتیم ، هر انسان با ایمانی در سرای دیگر پاداش کارهای نیک و بد خود را می بیند، مگر در صورت ارتداد و نظایر آن که در کتاب و سنت مایه نابودی و حبط اعمال نیک انسانها قلمداد شده است.

در خاتمه یادآوری این نکته لازم است که، هرچند خداوند درباره کارهای نیک به مومنان «وعده» پاداش داده و متقابلاً درباره کارهای بد نیز «وعید» کیفر داده است، ولی از نظر حکم عقل این دو وعده و وعیدـ با هم فرق دارند. چه، لزوم عمل به وعده یک اصل عقلی است و تخلّف از آن قبیح است. اما در مورد «وعید» چنین نیست، چون کیفر دادن حق کیفر دهنده است و او می تواند از حق خود بگذرد. ازاین روی هیچ مانعی ندارد که برخی از کارهای نیک، زشتی وتبعات کارهای بد را بپوشاند که در اصطلاح به آن «تکفیر» می گویند.([ کشف المراد، ص۴۱۳، مقصد ۶، مساله ۷]) در قرآن برخی از اعمال نیک مایه تکفیر اعمال بد شمرده شده، که یکی از آنها اجتناب شخص از گناهان بزرگ است. چنانکه می فرمایدإِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَونَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیّئاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُمْ مُّدْخَلاً کَریماً)(نساء/۳۱): چنانچه از گناهان بزرگ دوری جویید ما گناهان کوچکتان را می پوشانیم وشما را به جایگاه ارجمندی وارد می کنیم.اعمالی همچون توبه([تحریم/۸])، صدقه پنهانی([بقره/۲۷۱]) و غیره نیز دارای چنین اثری هستند.