سنگ نگاره ها، زبان گویای تاریخ/دکتر محمد ناصری فرد

[tyjtfhdhr]

سنگ نگاره ها، کهن ترین آثار تاریخی و هنری به جا مانده از بشرند که در آنها رمز و رازهای فراوانی نهفته است. پنجره هایی رو به گذشته های دور که از طریق آنها می توان از منظرهای گوناگون، زندگی انسان های اعصار کهن را رصد کرد.
به تعبیری بستر اولیه شکل گیری حروف رمزی، خط، تبادل پیام، زبان، تاریخ، اسطوره ها و در نهایت هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست و آنها یکی از بهترین ابزارهای رمزگشایی ماقبل تاریخ هستند.
هنرهای صخره ای (RockArts) اسناد دست اولی هستند که پژوهشگران را با «ترجمان» فرهنگ ها در اقلیم ها و زمان های مختلف آشنا می کنند. سخن گفتن آنها با کمک تصاویر و نشانه هایی است که اغلب در همه زمان ها و مکان ها برای همه ملل جهان یکسان بوده است.
 
 
محوطه های سنگ نگاره ها کتاب هایی سنگی هستند که نویسندگان و هنرمندان آنها در دوره های مختلف، زمانی که انسان هنوز زبان مشخصی برای گویش و خطی برای نوشتن نداشت (دوران غارنشینی)، به واسطه آنها سخن گفته و زندگی خود و دیگران و حتی محیط اقلیمی خود را تصویر کرده است. تعداد آنها فقط در یک منطقه محدود در ایران به بیش از ۲۱ هزار مورد می رسد که عمر بعضی از آنها چهل هزار سال است و بشر تاکنون موفق به کشف هیچ پدیده تاریخی و هنری به این قدمت نشده است.
سنگ نگاره ها قدمتی بس کهن دارند که قلمرو بعضی از آنها به ورای مرز اسطوره ها می رسد و پیشانی تاریخ و هنر بشری محسوب می شوند.
 

سنگ نگاره ها، موزه های بدون سقف
سنگ نگاره ها از منظر گردشگری جهانی، به اکوموزه ها (Eco Museum) یا موزه ها و نگارخانه های کهن بدون سقف معروفند که آنها را متعلق به همه بشریت می دانند.
کشورهایی که این آثار کهن را دارند، از طریق دفاتر هنرهای صخره ای که در اغلب کشورهای جهان دایر کرده اند سالانه میلیاردها دلار درآمدزایی دارند. یکی از این کشورها قزاقستان است، تعداد سنگ نگاره های آن دیار حدود هزار مورد است. در صورتی که فقط در تیمره (کوه های اطراف خمین) تا کنون بیش از ۲۱ هزار مورد کشف شده که قدمت بعضی از آنها به ۴۰ هزار سال هم می رسد و متاسفانه تاکنون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، کوچک ترین گامی در راستای بهره برداری اقتصادی از آنها یا حفظ و نگهداری این سنگ نگاره ها برنداشته است.
 

پیشنهاد تاسیس مرکز مطالعات توسعه گردشگری سنگ نگاره ها
پیشنهاد می شود یک مرکز مطالعات و توسعه گردشگری سنگ نگاره های ایران در سازمان میراث فرهنگی ایران تاسیس شود تا با گردهمایی دلسوزان تاریخ و هنر و گردشگری ایران هرچه سریع تر از نابودی نقاشی های کهن درون غارهای ایران جلوگیری شود. به ویژه در لرستان و دیگر سنگ نگاره هایی که تاکنون توسط پژوهشگران آزاد در ۲۴ استان ایران کشف شده و تعداد آنها به حدود ۵۰ هزار مورد می رسد.
با به خدمت گرفتن متخصصان در این مرکز می توانیم برنامه ریزی های دقیق و علمی داشته باشیم، تا ضمن درآمدزایی و استفاده از پتانسیل های این موزه های روباز، به در خواست های مکرر دوستداران میراث فرهنگی و پژوهشگران داخلی و خارجی، جواب مثبت داده و برای کار روی این سنگ نگاره ها و حفاظت علمی و دقیق آن از کمک هایشان بهره ببریم.
دکتر محمد ناصری فرد
باستان شناس هنر