بیماری ژیاردیازیس

[ツClas$i☪ J☯ ツ]

ژیاردیاز (Giardiasis ) یک عفونت تک یاخته ای روده باریک است که توسط ژیاردیا لامبلیا ایجاد می‏شود و اغلب بدون نشانه بالینی است اما می‏تواند به صورت اسهال حاد یا مزمن تظاهر نماید. به دلیل آنکه تعداد زیاد انگل در عمل جذب ویتامین‏های محلول در چربی و چربیها اختلال ایجاد می‏کند در عفونتهای شدید ممکن است استئاتوره، کم خونی، ضعف و کاهش وزن مشاهده گردد.



ژیاردیـا لامبلیــا (دئودنالیس) یکـی از پاتوژن‌هـای تک‌یاخته‌ای مهم است که در طبقه بندی جزو تاژک داران روده‌ای قرار می‌گیرد. این انگل انتشار جهانی داشته، شیوع آن حدود ۲۰۰ میلیون نفر در دنیا تخمین زده می شود.

در مرور ۳۰۰ بررسی انجام گرفته در زمینه انگل های روده ای انسان درایران در نیم قرن گذشته، ژیاردیا در کنار آنتامبا هیستولیتیکا، شایع ترین تک یاخته های بیماریزا بوده اند. مهمترین راه انتقال آن توسط آب آلوده بوده ولی انتقال فرد به فرد و نیز انتقال از راه غذا نیز اهمیت دارد.



مهمترین علایم بیماری به ترتیب شیوع شامل:

اسهال، سستی، نفخ شکم، دفع مدفوع چرب و بد بو، کرامپ های شکمی، تهوع، بی اشتهائی، کاهش وزن، استفراغ، تب، کهیر و یبوست می باشند.


عواملی که باعث افزایش احتمال این عفونت می شوند،عبارتند از :

زندگی در محیط های شلوغ و غیر بهداشتی(که در مورد کودکان مهمد کودک بسیار مهم است)،آب آشامیدنی غیر استاندارد ، کاهش اسید معده و رعایت نکردن بهداشت فردی . از خوردن غذای پخته نشده خودداری کنید .

در هنگام مسافرت و گردش خارج از منـزل از مصرف آب های غیـربهداشتی حتی بـرای شستشو خودداری کنید .

اگرچه بیماری خوش خیم است، در بعضی افراد بویژه بچه ها و خانم‌های باردار ممکن است بیماری شدید با کاهش مایعات بدن و نیاز به بستری شدن ایجاد کند . اسهال مزمن ناشی از ژیاردیا خودبخود یا با درمان بهبود می یابد ولی بویژه در بچه ها با کاهش وزن، علایم شبیه اسپرو، استئاتوره و سوءجذب ویتامین بی ۱۲، ویتامین آ، پروتئین دی، گزیلوز و آهن همراه است . گاهی عدم تحمل لاکتوز وجود دارد. نظرات در مورد تأثیر ژیاردیازیس مزمن در رشد کودکان هنوز مورد بحث است.

روش تشخیص معمــول ژیاردیازیس، آزمــون میکروسکوپی مستقیم مدفوع برای یافتن انگل می باشد



اتیولوژی
ژیاردیا لامبلیا(G.lamblia) یک تک یاخته تاژکدار است که تروفوزوایت پهن و گلابی شکل آن بین ۵/۹ تا ۲۰ میکرون طول و ۵ تا ۱۵ میکرون عرض دارد. دارای دو هسته و چهار زوج تاژک است. کیست بیضوی آن، ۱۰ میکرون طول، ۸ میکرون عرض(به طور متوسط) و دو یا چهار هسته دارد.

وجود صفحه مکنده در سطح شکمی‏ ژیاردیا چسبیدن آن را به مخاط روده تسهیل می‏نماید. PH مطلوب برای تروفوزوایت ۶ تا ۷ است و در اثر شرایط نامساعد (اسید معده) به سرعت نابود می‏گردد و به نظر نمی‏رسد که در انتشار بیماری نقشی داشته باشد مدفوع معمولا تنها حاوی کیست است اما در زمان بروز اسهال، تروفوزوایت نیز ممکن است مشاهده شود. کیست در قسمت انتهائی ایلئوم تشکیل می‏شود و قادر است به مدت ۳ ماه در آب زنده بماند. غلظتهای معمول کلر که برای تصفیه آب آشامیدنی به کار می‏رود کیست را از بین نمی‏برد. هر کیست پس از رسیدن به ژژونوم، چهار تروفوزوایت آزاد می‏کند.



اپیدمیولوژی
این انگل از تمام نقاط دنیا گزارش شده است اما میزان آلودگی انسانها در مناطق مختلف بین ۱ تا ۲۵ درصد متفاوت است. در مناطق گرمسیر و نقاطی که تراکم جمعیت زیاد و امکانات بهداشتی کم است شیوع بیشتری دارد.

اطفال حدود سه بار بیش از بزرگسالان مستعد ابتلاء به بیماری هستند و به همین دلیل موارد آلودگی با ژیاردیا در مدارس ابتدائی و یتیم خانه‏ها بیشتر مشاهده می‏گردد.

انسان تنها مخزن شناخته شده انگل است و انتقال بیماری از شخص به شخص یا از طریق مصرف غذا و آب آلوده (fecal-oral)صورت می‏گیرد.

به ندرت با نفوذ فاضلاب در آب آشامیدنی یک شهر ممکن است عفونت ژیاردیائی به صورت همه گیر بروز کند و باید توجه داشت که کلرینه کردن آب به روش معمول کیست ژیاردیا را نابود نمی‏کند. در برخی از موارد اسهال مسافران، ژیاردیا مسئول بوده است.



نشانه ‏های بالینی
در اکثر موارد آلودگی به ژیاردیا موجب بروز نشانه بالینی نمی‏گردد و در عده کمی‏ از بیماران نیز شدت نشانه‏های بالینی از نفخ خفیف و سوء هضم تا اسهال شدید و سوء جذب متفاوت است. ژیاردیا هر چند که در شیرخواران نیز مشاهده می‏گردد اما در کودکان بزرگتر شایعتر است.

کیست ژیاردیا ممکن است در مدفوع تعدادی از افراد سالم جامعه (حاملین) یافت شود بدون آنکه نشانه بالینی داشته باشند.

فاصله بین آلودگی و بروز علائم حدود ۱۵ روز است و شروع بیماری ممکن است ناگهانی وبه صورت یک گاستروآنتریت حاد یا تحت حاد باشد. بی اشتهائی، تهوع، احساس سنگینی در اپیگاستر و اسهال آبی در اغلب بیماران وجود دارد. اسهال ممکن است مزمن شود و یا به صورت متناوب ظاهر گردد.



شکل مزمن(سندرم سوء جذب):
در بعضی موارد اسهال ناشی از ژیاردیا مزمن میشود و چند ماه طول می‏کشد. کاهش وزن،‌ اتساع شکم و نفخ ظاهر شده،‌ مدفوع کمرنگ و حجیم و بدبوست و تابلوی بیماری مشابه بیماری اسپرو می‏گردد. این مسئله می‏تواند علاوه بر کاهش وزن سبب اختلال در رشد کودکان گردد اما تمام اختلالات پس از درمان موفقیت آمیز عفونت، بهبود می‏یابند.
در این شکل از بیماری اختلال جذب چربی وجود دارد و ممکن است جذب گزیلوز ویتامین B12 نیز کاهش یابد.



پیشگیری :
اقدامات بهداشتی از نظر جمع آوری صحیح فاضلاب، محافظت منابع آب آشامیدنی از آلودگی و رعایت بهداشت فردی اصول کلی پیشگیری از بیماری را تشکیل می‏دهند. توصیه می‏شود تا اطرافیان نزدیک بیمار از نظر وجود ژیاردیا در روده (آزمایش نمونه مدفوع) مورد بررسی قرار گیرند.



این بیماری چه علائمی دارد ؟
در این بیماری ۱ تا ۳ هفته پس از مصرف آب آلوده (‌ آب کلردار بر دوره کیستیک بیماری اثر ندارد )‌اسهال انفجاری ،‌دل پیچه ،‌نفخ ،‌تهوع ،‌استفراغ ، تب خفیف ایجاد می شوند . به طور کلی اغلب موارد بدون علامت است . در مورد علامتدار اسهال ضعیف تا شدید کاهش وزن ،‌سوء جذب چربی ، تهوع و نفخ شکم دیده می شود .



زمان بروز علائم
پاسخ به عفونت در افراد مختلف است :
۱ – گاهی هیچ علامتی ظاهر نمی شود .]
۲ – گاه بیماری حاد با شروع ناگهانی اسهال انفجاری است .
۳ – گاهی نیز اسهال مزمن و سوء جذب که غالباً ماهها بطول می انجامد .



چقدر طول می کشد ؟
در صورت درمان موفقیت آمیز گاه ظرف یک هفته بهبود پیدا می کند و در صورتی که به صورت اسهال مزمن و سوء جذب ( شامل موارد ناشی از آنتی بیوتیک ) همراه با نفخ و اتساع و دردشکمی شود غالباً ماهها طول می کشد تا برطرف شود .



چگونه منتشر می شود ؟
ژیاردیا انتشار جهانی دارد و باعث عفونت در انسان ، سگ و حیوانات وحشی می شود
انتقال از فرد به فرد ، از طریق انتقال مدفوع آلوده به دهان یا بوسیله نوشیدن یا خوردن آب و غذای آلوده حاصل می شود .



چه کسی در معرض خطر است ؟

افرادی که در مواجهه با بیمار مبتلا به آن هستند ، مصرف کنندگان آب آلوده و غیرتصفیه شده مهدکودک ها ، مراکز نگه داری از عقب ماندگان ذهنی و مسافران به نواحی قفقاز و روسیه و کوههای راکی در معرض خطر هستند .



چه کنم اگر شک به ابتلای آن را داشته باشم ؟
با مراجعه به پزشک ،‌ آزمایش نمونه های متعدد مدفوع برای مشاهده این انگل لازم است .
در ۳۰ درصد بیماران ۱ تا ۲ هفته تست های مدفوع مثبت است .



چگونه تشخیص داده می شود ؟
اکثر موارد به وسیله نمونه برداری بالام یا تغلیط فرمالین – اتر ،‌کیست یا تروفوزوئیت ژیاردیا را تشخیص می دهند . قدم بعد در صورت عدم تشخیص ،‌ آزمایش محتویات دوازدهه بوسیله نمونه برداری مستقیم است و بندرت نیاز به نوع لوله گذاری در دوازدهه می باشد . از آزمون ELISA می توان برای تعیین آنتی ژن های ژیاردیا در مدفوع استفاده کرد .



چگونه درمان می شود ؟
داروهای زیادی از جمله فورازولیدون ، ‌مترونیدازول و کیناکرین در درمان ژیاردیاز مؤثرند . درمان تمام بیماران از جمله حاملین بدون علامت بخصوص بچه ها و دست اندرکاران موادغذایی باید انجام شود .

مصرف کیناکرین و مترونیدازول در حاملگی ممنوع است با رعایت بهداشت فردی و پرهیز از آب آلوده از ابتلای به آن پیشگیری کنید.