معنوی‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما

[Medusa]

لیست زیر، شامل ۲۷ فیلم معنوی ساخته شده در طول تاریخ سینماست. با توجه به تعداد بالای فیلم‎های سینمایی، بدیهی است که این لیست می‌توانست بسی طولانی‌تر از لیست کنونی باشد. از این رو سعی شده است بهترین آنها انتخاب شود. منظور از معنویت، زندگی توأم با امن و آرامش است[۱]. در تهیه و معرفی این لیست، وقتی گفته می‎شود فیلمی معنوی است مُراد این است که آن فیلم جلوه‎گر اخلاق و بهروزی و ارزشمندی زندگی است. به دلیل آنکه برای علاقه‎مندان به این لیست داستان و فیلمنامه‎ها فاش نشود، صرفاً به توضیح اجمالی از فیلم‎ها بسنده کردم و سعی کرده‎ام که نکته‎ی معنوی نهفته در فیلم را به صورتی مختصر شرح دهم.

The Truman show 1998

نمایش ترومن زندگی شخصیتی به نام ترومن است که با پنج هزار دوربین رصد می‌شود و زندگی‌اش با پخش مستقیم بر صفحه تلویزیون مخاطبانش به‌صورت ۲۴ ساعته و نامنقطع به‌تصویر کشیده می‌شود. بینندگان، همه‎ی حرکاتش را دنبال می‌کنند و بر هر آنچه که او انجام می‌دهد ناظرند اما ترومن حتی فکرش را هم نمی‌کند که اعمالش توسط میلیون‌ها بیننده رصد می‌شود. جیم کری در نقش ترومن ایفای نقش می‎کند. این فیلم علاوه بر فلسفی بودن، فیلمی معنوی به شمار می آید. ترومن(جیم کری) با وجود تمام مصاعبی که در جریان فیلم داشت هرگز از شادی و شوخ طبعی خودش دست برنداشت.


اگر عقلانیت، چگونگی زندگی ما را سامان می‎بخشد و معنویت با چرایی زندگی ما سر و کار داشته باشد؛ ترومن در پی یافتن چرایی زندگی‎اش به نقطه‎ی بن بست رسید.

Dancer in the dark 2000

این فیلم داستان زندگی رقصنده‎ای است که به خاطر شرایط سخت بینایی اش با مشکلاتی روبه رو می‎شود و غیر از مشکل بینایی او در پی داستان با مشکلات و ظلم‎های دیگران رو به رو می شود. اگر بتوان این ادعا را پذیرفت که لحظات پیش از مرگ بهترین لحظاتی است که میزان استفامت و صداقت انسان‎‎ها نسبت به زندگی را ‎می‎توان سنجید؛ شخصیت اصلی داستان حتی در لحظات نزدیک به مرگ شاد و رقصان بود و آن ترفند اپیکوریان یعنی تصور حوادث شیرین برای غلبه بر منفی بافی را به خوبی به کار بست. مظلومیت شخصیت داستان و در عین حال شکیبایی او بسیار شایسته ستایش است. این فیلم صحنه‎های دلخراشی از شیون و سوگ دارد.

Spring, Summer, Autumn, Winter and Spring 2003

این فیلم ساخته‎ی کارگردان خوب کره‎ای یعنی کیم کی دوک است. لوکیشن فیلمبرداری داخل و اطراف یک معبد بودایی است که در آن کارگردان سعی دارد، مخاطب را عمیقاً در سکوت و آرامش طبیعت فرو ببرد. شاگرد معبد در طی داستان با حوادثی رو به رو می‎شود. او معشوقه‎ای داشت که تا زمانی که از معشوقه اش سرخورده نشده بود، هنوز به بی‎ثباتی هستی پی نبرده بود اما در نهایت به آن آموزه‎ی مهم بودا پی برد که جهان، جهان بی‎ثباتی‎هاست. او همچنین از مرشد معبد آموخت که نباید از  نرسیدن به خواسته‎ها متعجب شد.

Into the Wild 2007

این فیلم، برگرفته از داستانی واقعی است که در آن زندگی فردی در آمریکا را به تصویر می‎کشد که از مدرنیسم به تنگ آمده است و علاقه‎ای برای رسیدن به مطلوبات اجتماعی و زندگی متمولانه  ندارد. او تحت تأثیر هنری دیوید ثورو و تولستوی در نهایت قید زندگی در جامعه‎ی شهرنشینی مدرن آمریکا را می‎زند و به دامن طبیعت روی می‎آورد و به اندیشه‎ی بدویت گرایی جامه‎ی عمل می پوشاند. او آنقدر تحت تأثیر تفکر بدویت گرایی قرار می‎گیرد که تمام کارت‎های اعتباری و پاسپورت خودش را دور می‎اندازد.  بی‎تعلقی او وجه تحسین برانگیز شخصیت اصلی داستان است.

Detachment 2011

این فیلم، داستان زندگی معلمی(آدرین برودی) است که از افسردگی رنج می‎برد و به عنوان معلم جانشین، در یکی از دبیرستان‎های آمریکا مشغول به تدریس می‎شود. مواجهه‎ی این معلم با دانش‎آموزی که درصدد خودکشی است، بسیار دیدنی است. او در بیرون از مدرسه نیز با روسپی کم سن و سالی مواجه می‎شود که با تمام وجود به این روسپی مهر می‎ورزد. او با وجود تمام مشکلات زندگی‎اش به تمام معنا نجیب است و هرگز دست از وظایف اخلاقی اش برنمیدارد.

(The legend of 1900 (1998

این فیلم داستان زندگی نوازنده‎ای در کشتی است که در تمام زندگی جز به هنر موسیقی به چیز دیگری مشغول نشد و هرگز حاضر نشد که از دنیایی که در آن محصور بود به دنیای پر هیاهو پا بگذارد. او حتی در challange ی که با یکی از مدعیان مهم موسیقی جاز پیش آمد به قصد غلبه بر او ساز ننواخت. نوازندگی‎ها و رقص‎هایی که در این فیلم در درون کشتی به تصویر کشیده می‎شود، بسیار دیدنی است.

The flowers of war 2011

این فیلم مربوط به جنگ میان ژاپن با چین در سال ۱۹۳۷ است که در آن روسپی‎ها جانشان را برای نجات دادن زندگی دخترانی کم سن و سال  قربانی می‎کنند. کریستین بیل نقش کشیش مسیحی فیلم را بازی می‎کند. او تلاش‎های فراوانی برای حفظ حرمت کلیسا و زنان داخل آن می‎کند ولی با این حال کلیسا و مردم بی‎پناه داخل کلیسا بارها از سوی سربازان، مورد تهاجم قرار می‎گیرند.

The shawshank redemption 1994

این فیلم داستان زندگی دو فردی است که در یکی از زندان‎های مخوف آمریکا به اسارت گرفته شده‎اند. قهرمان داستان(تیم رابینز) در درون زندان بارها از سوی زندانیان و زندان‎بانان مورد تهاجم قرار می‎گیرد اما هرگز دست از ایستادگی برنمی‎دارد. سوای از تمام نقاط مثبتی که این فیلم از لحاظ هنری دارد دو درس معنوی در آن نهفته است و آن دو درس، درس شکیبایی و امید به زندگی است.

schindler’s list 1993

این فیلم داستان نجات یافتن گروهی از زندانیان و اسیران جنگ جهانی دوم است که با تلاش فراوانی توسط شخصیت اصلی داستان (لیام نسون) صورت می‎گیرد. تصاویر مشقت زندانی‎هایی که به طور خانوادگی به بند کشیده شده‎اند، روح هر انسان دردمندی را می‎خلد. حسرت جانکاه شخصیت اصلی داستان از نجات ندادن تعداد بیشتری از انسان‎های بی‎گناه، بسیار تأثربرانگیز است.

Life is beautiful 1997

این فیلم داستان فردی یهودی است که با وجود اسارتش هرگز تا آخرین ثانیه ای که زنده است دست از شوخ طبعی و خنده اش برنمی‎دارد. او با وجود جدایی از همسرش هرگز شکوه‎ای نمی‎کند و همواره با شوخ طبعی و خنده‎رویی، فرزندش را شاد می‎کند و هرگز ذره ای از سختی‎های اسارت، کمر او را خم نمی‎کند. این فیلم به تمام معنا نشانگر آن است که حتی در سخت‎ترین و جان فرساترین لحظات، آدمی می‎تواند زندگی را زیبا ببیند و زیبا جلوه دهد.

It’s a wonderful life 1946

این فیلم داستان کمک همگانی مردم به قهرمان داستان(جیمز استوارت) است که براثر اتفاقاتی، مشکلاتی در اداره‎ی امور برایش پدید می‎آید. این فیلم در مقایسه‎ای فانتزی دو شخصیت اصلی داستان را رو به روی هم قرار می‎دهد. استعاره‎ی فرشته و افتادن بال فرشته به عنوان استعاره‎ای جالب در این فیلم به تصویر کشیده شده است. در این فیلم قهرمان داستان دائماً نیکخواه مردم است و مردم نیز بر اثر مشکلات پیش روی قهرمان داستان به او کمک می‎کنند. این کمک مردم به قهرمان داستان نشان‌ِگر ملاطفت دوسویه‎ای است که فرد معنوی با هستی دارد.

Princess mononoke 1997

این انیمیشن زیبا علاوه بر داشتن فیلمنامه‎ای خوب و استفاده از عناصر فانتزی، دو نکته‎ی بسیار عالی در آن وجود دارد. نخست آنکه کارگردان از دوقطبی کردن خیر و شر می‎پرهیزد و به صراحت در انیمیشن نشان داده می‎شود که موجودات همگی نقاط ضعف و قوتی دارند و هیچ کسی به طور کامل، سیاه یا سپید نیست و بنابراین نباید نسبت به هیچ کسی بی‎رحم محض بود و دوم آنکه وقتی روح جنگل مورد تهاجم گرفت، جواب سلاح و خشونت را با برگ و گُل داد. این رفتار، یادآور آن سخن عیسی مسیح است که می گوید: حتی دشمنان خودتان را نیز دوست بدارید!

UP 2009

این انیمیشن داستان زوج خوشبختی است که از جوانی تا ایام پیری عاشقانه همدیگر را دوست می‎‎دارند و رؤیای داشتن خانه‎ای بر فراز یکی از بلندترین صخره‎های جهان را دارند. این پیرمرد تلاش فراوانی می‎کند تا به این رؤیا برسد اما در نهایت به خاطر کمک به دیگری از رؤیای دیرینش دست می‎کشد. این انیمیشن، مشتمل بر عالی‎ترین نکته‎ی اخلاقی است؛ برای کمک به انسان یا انسان‎ها حتی باید از رؤیاهای خود گذشت. به تعبیر آندره ژید خوشبختی من در این است که در پی خوشبختی دیگران باشم.

Taste of cherry 1997

این فیلم شور زندگی را در قالب فردی که متمایل به خودکشی است، نشان می دهد؛ وقتی که شخصیت اصلی داستان که قصد شدیدی برای خودکشی دارد با مردی دهاتی مشرب همسفر می‎شود، پیرمرد دهاتی به او می‎فهماند که حتی خوردن یک گیلاس می‎تواند بهانه ای برای زندگی باشد و این اشاره، یادآور آن سخن نیچه است که می گوید: ((مرا می‎گویی که تاب آوردن زندگی دشوار است؛ پس غرور تو در صبحگاه و تسلیم تو در شامگاه از برای چیست؟[۲] ))

Peaceful warrior 2006

این فیلم داستان زندگی قهرمان ورزشی‎ای است که بعد از تصادفی شدید با مرشدی معنوی مواجه می‎شود. این مرشد معنوی، ضعف‎های این ورزشکار را به او متذکر می‎شود. عقده‎هایش را به او می‎شناساند. شیوه‎ی تعلیم و تربیت این مرشد، حاوی نکات معنوی فراوان است.

Ikiru 1952

این فیلم ساخته‎ی کارگردان معروف، آکیرا کوروساوا است. داستان فیلم داستان زندگی شخصی پس از ابتلای به سرطان است که به دنبال کشف یا جعل معنای زندگی‎اش است. در این فیلم با لحنی آمیخته به طنز شیوه‎ی خدمت رسانی در ادارات به نقد کشیده می‎شود. مطابق با این فیلم، معنای زندگی، چیزی جز خدمت به انسان ها نیست.

Cinderella 2015

این فیلم علاوه بر بازیگری خوب خانم کیت بلنچت دارای ویژگی‎های زیبایی شناختی فراوان است. شکیبایی سیندرلا به هنگام مواجهه با مظلومیت ناخواسته‎اش از سوی نامادری و خواهران ناتنی‎اش بسیار جالب توجه است. به طور آشکار در این فیلم، کارگردان سعی دارد که به مخاطب، درس شجاعت و مهربانی بدهد.

Big hero 6 2014

این انیمیشن، داستان مقایسه‎ای زندگی تکنولوژیک و معنوی است. یکی از ۶ قهرمان اصلی داستان با وجود تمام قدرت تکنولوژیکی ای که در طی داستان به دست می‎آورد، تنها زمانی که به تماشای غروب آفتاب نشسته است، به آرامش می‎رسد. گویی وقتی آدمی به آرامش رسید خواهشی برای رسیدن به قدرت بیشتر ندارد. تقابل میان قدرت بیرونی و قدرت درونی به خوبی در این فیلم به چشم می‎آید.

Dead poet society 1989

این فیلم، داستان یک معلم ادبیات به نام «جان کیتینگ» (رابین ویلیامز) است که برای دانش‎آموزانش بوسیله عشق و شعر الهام بخش می‎شود تا دم را غنیمت شمارند. آموزه‎های این معلم بسیار تکان دهنده است. جسور بودن، همرنگ جماعت نشدن، سادگی، اجتناب از حقایق غیر لازم در زندگی، توانایی نقد ارزش های صلب و از همه جالب‎تر ترجیح دادن سرافرازی به سربه زیری بخشی از آموزه های این معلم است. این فیلم به کارگردانی پیتر ویر (کارگردان فیلم نمایش ترومن) اکران شده است.

Stalker 1979

این فیلم به مانند دیگر کارهای تارکوفسکی بسیار خاص است. نحوه‎ی دکوپاژ فیلم برداری و فحوای رازآلود آن، مخاطب را در یک فضای غریب ولی آرامش بخشی قرار می دهد. یقین و شک و ایمان در این فیلم، از جمله مفاهیم کلیدی‎ای است که در این فیلم مد نظر قرار گرفته است.

Seven pounds 2008

این فیلم داستان زندگی فردی(ویل اسمیت) است که در ابتدای فیلم، تصادفی هولناک را در زندگی‎اش تجربه می‎کند. او اعضای بدن خودش را پس از مرگ به انسان‎های نزدیک خودش اهدا می‎کند.

Atonement 2007

این فیلم، تأثیر مستقیم راستگویی بر زندگی انسان‎ها را نشان می‎دهد که چطور افزودن و کاستن کلمات در مقام تقریر حقیقت، زندگی افراد را زیر و زبر می‎کند. مطابق با این فیلم، حقیقت را همان گونه که هست باید گفت.

The pursuit of happiness 2006

این فیلم، بر اساس داستانی واقعی، تلاش و شکیبایی یک انسان برای رسیدن به زندگی آبرومند را نشان می‎دهد. بی‎اعتنایی شخصیت اصلی داستان به ارزش داوری‎های دیگران نکته‎ی معنوی پررنگی در این فیلم است که به خوبی به تصویر کشیده می‎شود.

Iron3 2004

این فیلم، جزو برترین فیلم‎های کارگردان معروف، کیم کی دوک است که زندگی شخصی در کره‎ی جنوبی را به تصویر می‎کشد که مأمور پخش بروشورهای تبلیغاتی به منازل مختلف است. او در طی مأموریت‎های خود با خانمی آشنا می‎شود که بسیاری از ماجراجویی‎های خودش را با این خانم پی ریزی می‎کند. شخصیت اصلی داستان، از اول تا پایان فیلم سخنی نگفت و تنها با سکوتش، سخن گفت و نکته‎ی قابل توجه دیگر این بود که شخصیت اصلی داستان تمتع را به جای مالکیت سرمشق زندگی خودش قرار داده بود. البته لازم به ذکر است که شخصیت اصلی داستان، واجد ویژگی‎های غیراخلاقی‎ای نیز بود.

(Toy story 3 (2010

این انیمیشن، همبستگی میان شخصیت‎های داستان را نشان می‎دهد که چطور همدردی می‎تواند رنج‎ها را کاهش بدهد. در اثنای فیلم نکته‎ی معنوی ارزشمندی وجود دارد و آن این است که تا جایی که خلاف مصلحت اندیشی نیست، محبت باید بی قید و شرط باشد و رحم را حتی در حق دشمنان خود نباید دریغ کرد.

Tokyo story 1953

این فیلم، داستان سفر پیرمرد و پیرزنی است که از یکی از شهرستان‎های ژاپن به پایتخت ژاپن یعنی توکیو آمده‎اند. این فیلم، قدرناشناسی فرزندان را تقبیح می‎کند و شخصیت مثبت داستان با وجود از دست دادن همسرش، قدرشناسی و محبت را در حق پدر شوهر و مادر شوهر خودش به نهایت می‎رساند. این فیلم، محبت مدفون شده در زندگی‎های استقلال یافته‎ی فرزندان پس از ازدواج را به تصویر می‎کشد.

_____________

[۱] مصطفی ملکیان/ سخنرانی بحران معنویت و مؤلفه‎های معنوی زیستن
[۲] چنین گفت زرتشت/ بخش یکم