علت بوجود آمدن سرگیجه وضعیتی خوش خیم

[•ДmịrHoSsiŋ•]

سرگیجه وضعیتی خوش خیم شایع ترین علت سرگیجه است. به طور کلی، می تواند سرگیجه، خفیف یا شدید باشد. درهنگام کج کردن سر به بالا یا پایین، دراز کشیدن رخ میدهد. سرگیجه وضعیتی خوش خیم می تواند یک مشکل آزار دهنده باشد
سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم یا بی‌پی‌پی‌وی عارضه‌ای است که در آن، بیمار پس از حرکات سر یا تغییرات سریع وضعیتی، از سرگیجه‌های کوتاه مدت شکایت دارد. علائم بی‌پی‌پی‌وی به‌ویژه هنگام جابه جا شدن به سمت دیگر در حین خواب یا خمیده شدن سر به سمت عقب رخ می‌دهد. دوره زمانی رخ دادن علائم بسیار کوتاه است و اگر بیمار بدون حرکت باشد، علائم به سرعت مرتفع می‌شوند. معمولاً پس از برطرف شدن علائم، فرد می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهد و همراه با بیماری، نشانه عصبی یا شنوایی دیگری وجود ندارد.
باید توجه داشت که برخی عوامل دیگر غیر از سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم نیز می‌توانند موجب بروز سرگیجه‌های وضعیتی شوند. لابیرنتیت و سرگیجه‌های بعد از ضربه، دو نمونه بارز از چنین عواملی هستند. بوجود آمدن چنین حالتی را معمولا سرگیجه‌های وضعیتی خوش‌خیم (BPV) می‌نامند که نباید آنها را با سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم اشتباه گرفت.
اگر شما تا به حال از بالای یک کوه یا از بالکن یک ساختمان بلند به پائین نگاه کرده باشید، ممکن است سرگیجه را در این وضعیتها تجربه کرده باشید. سرگیجه که بصورت یک احساس ناگهانی و شدید از چرخش فرد بدور خودش و یا چرخش محیط اطراف وی باشد می تواند بسیار آزار دهنده باشد.
مرور کلی
اگر شما تا به حال از بالای یک کوه یا از بالکن یک ساختمان بلند به پائین نگاه کرده باشید، ممکن است سرگیجه را در این وضعیتها تجربه کرده باشید. سرگیجه که بصورت یک احساس ناگهانی و شدید از چرخش فرد بدور خودش و یا چرخش محیط اطراف وی باشد می تواند بسیار آزار دهنده باشد.
– سرگیجه وضعیتی خوش خیم ، که شایعترین شکل سرگیجه می باشد و با حملات شدید سرگیجه درپی تغییر در وضعیت سر فرد بوجود می آید. این نوع سرگیجه ممکن است زمانی ایجاد شود که شما سر خود را در جهت خاصی حرکت می دهید و یا هنگامیکه بر روی تخت دراز
می کشید و یا آنکه از یک پهلو به پهلوی دیگر می چرخید و یا هنگامیکه صبح از خواب بلند شده و می نشینید. گاهی سرگیجه وضعیتی خوش خیم زمانی اتفاق می افتد که ذرات کوچکی که در گوش داخلی وجود داشته و برای حفظ تعادل مفید هستند، به قطعات کوچکتری شکسته شده و وارد کانالهای تعادلی گوش واقع در گوش داخلی شده و با تحریک گیرنده های مربوط به تعادل باعث ایجاد سرگیجه می شوند.
گرچه سرگیجه یک مسأله آزار دهنده می باشد ولی بندرت به یک موضوع وخیم و خطرناک تبدیل می شود و می توان آنرا بخوبی درمان کرد.
علائم و نشانه ها
علائم مربوط به سرگیجه شامل موارد زیر است:
گیجی، احساس اینکه شما یا محیط اطراف شما در حال چرخش می باشند، سبکی سر ، ناپایداری، اختلال تعادل، تاری دید پی از حرکت سریع سر، تهوع و استفراغ .
حملات “ سرگیجه وضعیتی خوش خیم “ معمولاً فقط چند ثانیه طول کشیده ولی بارها می تواند عارض شود. گاهی این حالت برای مدتی از بین رفته ولی دوباره در فرد عود می کند. حرکاتی که باعث ایجاد حمله سرگیجه می شوند، از فردی به فرد دیگر متفاوت است ولی بیشتر از همه حرکات سر باعث تحریک سرگیجه در فرد می شود. گاهی به همراه حملات سرگیجه، حرکات ریتمیک چشم به یک سمت ( نیستاگموس) نیز وجود دارد. در موارد نادری نیز ممکن است سرگیجه وضعیتی دو طرفه باشد، یعنی که هر دو گوش داخلی درگیر شده است .
علل ایجاد بیماری
اندامهای تعادلی در گوش داخلی از دو قسمت مهم تشکیل شده اند، یکی مجاری نیمدایره که 3 عدد بوده و در جهات عمود برهم قررا گرفته اند و محتوی مایع و حسگرهای موئی شکل ظریفی می باشند که حرکات چرخشی سر را کنترل می کند . در نزدیکی مجاری نیمدایره، قسمت دوم اندام تعادلی بنام – اوتریکول – قرار دارد که محتوی کریستالهای ریز کربنات کلسیم بوده که این ذرات به حسگرهای مخصوص در اوتریکول برخورد کرده و در تعادل حرکات رو به عقب یا جلو نقش مهمی دارند.
“ سرگیجه وضعیتی خوش خیم “ زمانی ایجاد می شود که ذرات موجود در اوتریکول شکسته شده و به ذرات کوچکتر که می توانند وارد مجاری نیمدایره شوند، تبدیل شده و باعث تحریک حسگرهای موئی شکل داخل مجاری نیم دایره می شوند. تحریک این حسگرها باعث ایجاد سیگنالهای کاذب تعادلی و احساس حرکت چرخشی در فرد می شود.
همچنین سرگیجه وضعیتی خوش خیم غالباً در افراد سالمند بعنوان نتیجه طبیعی فرآیند پیری نیز ایجاد می شود. گاهی نیز پس از ضربه به سر این حالت بوجود می آید. بطور نادر نیز عفونتهای ویروسی که گوش داخلی را درگیر می کنند و یا صدمه به گوش در طول جراحی های ناحیه گوش هم می تواند باعث ایجاد سرگیجه وضعیتی خوش خیم شوند. پزشکان در اکثر موارد می توانند دلیل ایجاد سرگیجه را پیدا کنند، ولی معمولاً مشاوره با یک پزشک گوش و حلق و بینی و یا متخصص اعصاب لازم است، البته گاهی نیز دلیل ایجاد سرگیجه مشخص نمی شود.
عوامل خطر
به غیر از فرآیند طبیعی – پیری ، فاکتور مهم دیگری که باعث افزایش قابل ملاحظه خطر ابتلا به سرگیجه خوش خیم وضعیتی شود، وجود ندارد. البته سابقه- ضربه به سر – و همچنین عفونت اندامهای تعادلی گوش ممکن است فردی را بطور جزئی نسبت به سرگیجه وضعیتی خوش خیم آسیب پذیر کند.
علائم و نشانه ها
بطور کلی، هرگاه شما دچار سرگیجه شدید و مکرر و غیر قابل توجیه شدید بهتر است به پزشک مراجعه کنید، اما اگر چه خیلی ناشایع است که سرگیجه علامت یک بیماری مهم دیگر باشد ولی در صورتیکه سرگیجه بهمراه هر کدام از موارد زیر اتفاق افتاد ، بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه شود:
– سردرد شدید و متفاوت که جدیداً شروع شده باشد
– دو بینی و یا از دست دادن بینائی
– از دست دادن شنوائی
– اختلال در صحبت کردن
– ضعف در پاها و یا دستها
– کاهش هوشیاری
– اختلال در راه رفتن
– بی حسی و حالت گز گز و سوزن سوزن شدن اندامها
– درد سینه و یا ضربان قلب تند و یا آهسته
این علائم و همراهی آنها با سرگیجه می تواند ناشی از بیماریهای وخیمی مثل سکته مغزی، تومور مغزی، بیماری پارکینسون ، بیماری MS و یا بیماری قلبی یا عروق خونی باشد.
تشخیص و بیماری یابی
پزشک ممکن است برای تشخیص نوع سرگیجه شما، چندین تست را انجام دهد تا متوجه شود که آیا سرگیجه علامت بیماری مهم دیگری است و یا اینکه خود بعنوان یک علامت ساده بروز کرده است. پزشک در هنگام معاینه فیزیکی بیمار بدنبال موارد زیر خواهد بود:
– علائم و نشانه های سرگیجه که عموماً در عرض کمتر از یک دقیقه کاهش پیدا می کنند
( دوره زمانی کوتاه علائم )
– سرگیجه ای که هنگام عقب بردن سر و یا خوابیدن در یک سمت خاص ( مثلاً به سمت گوش راست یا چپ ) اتفاق می افتد.
– حرکات غیرارادی چشمان از یک سمت به سمت دیگر که به آن نیستاگموس می گویند.
البته برای تشخیص علت سرگیجه پزشک ممکن است، چندین تست دیگر را درخواست کند که از این جمله می توان به تستهای زیر اشاره کرد:
1- تست الکترونیستاگموگرافی : این تست برای پی بردن به حرکات غیر طبیعی چشم (نیستاگموس) استفاده می شود. در صورتیکه با تحریک سیستم تعادلی در جهات متفاوت ، حرکات غیر طبیعی چشم ایجاد شود ، آنگاه به احتمال زیاد علت سرگیجه بخاطر اختلال گوش داخلی می باشد.
2- آزمایش صندلی چرخان : در این تست با استفاده از یک صندلی که به موتور مجهز است و درجهات متفاوت حرکت می کند، فرد را بر روی صندلی نشانده و حرکات چشم او را در حالیکه با منبع نوری خیره شده است. زیر نظر گرفته می شود. این تست نیز برای تشخیص سرگیجه با منشاء اختلال گوش داخلی استفاده می شود.
3- MRI : در این تکنیک با استفاده از میدان مغناطیسی قوی، از بدن بصورت مقاطع متوالی عکسبرداری می شود. در مورد این حالت کاربرد MRI رد بیماریهائی مثل تومور عصب شنوائی و سایر ضایعاتی می باشد که می توانند با سرگیجه خود را نشان دهد.
عوارض
گیجی ناشی از سرگیجه می تواند باعث افتادن فرد روی زمین و صدمه دیدن وی شود و اگر این حالت در هنگام رانندگی و یا کار با ماشینهای سنگین رخ دهد، احتمال تصادف و یا صدمه به فرد بالا می رود.
درمان
برای کمک به رفع سرگیجه پزشک با حرکت دادن سر شما در جهات خاصی می تواند سنگهای کوچک داخل مجاری نیمدایره را بیرون آورده و آنها را دوباره وارد – اوتریکول – کند که محل اصلی آنها بوده و در آنجا باعث سرگیجه نمی شوند. این حرکات که بصورت متوالی انجام می شوند، هر کدام حدود 30 ثانیه وقت می برند و احتمال موفقیت در این نوع درمان حدود 90 درصد می باشد.
پس از اتمام درمان شما باید سر خود را برای مدت 48 ساعت به حالت ایستاده قرار دهید (حتی در موقع خواب ). این زمان 48 ساعته باعث می شود، ذراتی که وارد اوتریکول شده اند کاملاً در آنجا ساکن شده ودیگر به مجاری نیمدایره برنگردند ممکن است برای جلوگیری از حرکات سر لازم باشد فرد از گردنبند طبی استفاده کنند تا حرکات سر وی محدود شود. البته ممکن است لازم باشد این درمان چند باری تکرار شود.
اقدامات لازم ساده برای مراقبت از خود در بیمار مبتلا به سرگیجه
فرد مبتلا به سرگیجه باید موارد زیر را رعایت کند:
– همیشه آگاه باشید که ممکن است تعادل خود را از دست داده که به تبع آن با زمین خوردن صدمه جدی خواهید دید، بنابراین مراقب چنین پیشامدی باشید.
– به محض اینکه احساس گیجی کردید، نشسته و یا در حالت خوابیده قرار گیرید.
– اگر مکرراً دچار حالت سرگیجه می شوید از رانندگی و یا کار با ماشینهای سنگین خودداری کنید.
– از خوابیدن بر روی گوشی که مشکل دارید، خودداری کنید. مثلاً اگر گوش راست شما مشکل دارد هنگام خوابیدن به پهلوی راست سرگیجه شما شدید می شود باید از این کار خودداری کنید.
– هنگامیکه از خواب برمی خیزید، آهسته از جا بلند شده و حدود یک دقیقه روی لبه تخت بنشینید .
– برای برداشتن چیزی از روی زمین از کمر دولا نشوید و سر خود را خم نکنید. زیرا این حالت می تواند باعث سرگیجه در شما شود، بجای آن برروی زمین نشسته و جسم مورد نظر بردارید. همچنین از خم کردن سر به عقب به مقداری زیادی ( مثلاً هنگام برداشتن چیزی از کابینتهای بالای آشپزخانه ) خودداری کنید، تا سرگیجه در شما ایجاد نشود.
– هنگام بلندشدن از روی تخت دندانپزشکی و یا صندلی آرایشگاه و یا پس از فعالیتهای مثل یوگا مراقب باشید که ناگهان تغییر وضعیت نداده و به آهستگی برخیزید.
– هنگام خوابیدن 2 یا چند بالش زیر سر خود بگذارید و بر روی سطوح کاملاً صاف که سر در راستای افقی بدن قرار می گیرد خودداری کنید.
– اگر خصوصاً فرد مسنی مبتلا به سرگیجه است، باید از عصا هنگام راه رفتن استفاده کند.
– از مصرف کافئین، الکل و یا سیگار خوداری کنید استفاده زیاد از این مواد باعث انقباض عروق خونی شده و خونرسانی به اعضاء را دچار مشکل کرده و علائم سرگیجه را شدیدتر می کند.
– هنگامیکه در موقع شب از خواب بلند می شوید، از روشنائی خوب برای فعالیتهای خود استفاده کنید.
– با پزشک خود برای درمان بهتر و سریعتر علائم همکاری کنید.