مسجد جامع قروه

[Brooklyn Baby]

مسجد جامع قروه یکی از بناهای تاریخی ارزشمند شهرستان ابهر می‌باشد که در روستای قروه در کیلومتر 15 جاده ترانزیتی ابهر- تاکستان قرار دارد. این مسجد همانند مساجد دوران سلجوقی به سبک چهارطاقی ساخته شده و گنبد بسیار زیبایی بر اضلاع چهارگانه به واسطه چهار یلپوش استوار گردیده است. پلان اصلی مجموعه به جهت تغییرات ناشی از ریزش احتمالی شبستان‌ها، مستلزم حفاری علمی است. بنای این مسجد در حال حاضر عبارت است از یک شبستان گنبددار و دو شبستان در طرفین آن که از مصالح خشت و آجرهای حاصله از تخریب دیوارهای قدیمی ساخته شده و دارای سقفی از تیر چوبی است و هنوز آثار و بقایای شبستان‌های اصلی و ملحقات بنا در نمای بیرونی مسجد دیده می‌شود. شبستان اصلی مسجد از آجر ساخته شده و دو نوع آجر در آن به خدمت گرفته شده است. از پی تا زیر فیلپوش‌ها از آجرهای بزرگ‌تر به ابعاد 8×31/5×31/5 سانتی‌متر و سپس به جهت اجرای تزئینات در فیلپوش‌ها و پوسته گنبد از آجرهای کوچک‌تر به ابعاد 5×21/5×21/5 سانتی‌متر استفاده شده است. پاطاق فیلپوش‌ها بر روی تخته اشباع شده قطوری که با دیوار 45 درجه زاویه دارد، قرار داده شده و سپس قوس پنج او هفت تند با ساقه بلند اجرا شده به طوری که چهار فیلپوش متناوباً با چهار طاق نما که از نظر سبک و ابعاد یکسان است، پلان مربع شبستان را به دایره تبدیل نموده، فیلپوش‌ها و طاق‌ نماها عموماً به تزئینات آجری و هندسی مزین است. بالای آن‌ها طاق نماهای کوچک‌تری که قوس پنج او هفت کند با ساقه بلند دارد، متوالیاً قرار گرفته، پاطاق عرقچین گنبد را تشکیل می‌دهد.

تزئینات مسجد جامع قروه علی‌رغم تحمل آسیب‌های کلی و بسیار زیاد، جالب توجه است. از آنچه که باقی‌مانده، حداقل دو دوره تزئیناتی در این بنا قابل تشخیص است. آثار و بقایای نقاشی‌‌های روی گچ در زیر کتیبه فعلی با رنگ کمتری قابل تشخیص است و نقوش دارای طرح‌های گیاهی و اسلیمی است. احتمالاً این تزئینات متعلق به دوران آل‌بویه می‌باشد. محراب مسجد که با گود کردن جرز جنوبی ایجاد گردیده، به شدت تخریب شده اما هنوز آثار مقرنس‌های گچی در قسمتی از بالای محراب باقی مانده است. این محراب مزین به کتیبه جالبی به خط نسخ است و حکایت از احداث آن در سال 413 هجری قمری دارد. کتیبه دیگری در زیر فیلپوش‌ها به عرض 50 سانتی‌متر در گرداگرد بنا به خط زیبای ثلث نوشته شده که تاریخ تعمیرات را سال 585 هجری قمری معرفی می‌نماید. کتیبه سوم در زیر عرقچین گنبد نوشته شده است. با توجه به شواهد موجود مسجد جامع قروه از بناهای اوایل قرن پنجم هجری قمری است.

در روستای قروه معماری صخره‌ای بسیار جالب و درخور مطالعه دیده می‌شود که قابل مقایسه با معماری صخره‌ای علم کندی می‌باشد. هنوز آثار و بقایای منازلی که در کوه کنده شده‌اند، با مناظری بدیع خودنمایی می‌کنند.