علت خواب رفتن دست و پا

[bahare_021]

حس لمس یا حس لامسه از حواس پنج گانه انسان است . اگرچه از میان این پنچ حس اصلی ، حس بینایی شاید پیچیده ترین و مهمترین آنها باشد ولی حس لامسه از اساسی ترین آنهاست . حس لامسه ارتباط انسان را در تماس با محیط خارج مهیا می کند . به توسط همین حس است که ما می توانیم اجسام را شناسایی کنیم . می توانیم شکل آنها ، دمای آنها ، سختی یا نرمی ، زبری یا لطافت و بسیاری دیگر از خصوصیات اجسام را شناسایی کنیم .

حس لامسه کمک می کند تا بتوانیم بدون آنکه داخل کیف یا جیب خود را ببینیم جسم مورد نظر را در داخل آن شناسایی کرده و بیرون بکشیم . حس لامسه به ما کمک می کند تا از خطر دوری کنیم . به کمک همین حس است که اجسام خیلی داغ یا تیز را شناسایی کرده و از آن دوری می کنیم . حس لامسه لذت بخش است . بدون این حس چگونه می توانیم لذت لمس صورت نرم فرزندمان یا بوسیدن روی او را احساس کنیم .

 

اختلال در حس لمس می تواند خود را به صورت های زیر نشان دهد :

• کاهش توانایی لمس و احساس خواب رفتن پوست و یا از بین رفتن کامل حس لمس
  
  
  
  

• احساس گزگز و یا سوزن سوزن شدن پوست و یا احساس ناخوشایند در هنگام لمس یک جسم
  
  
  
  
  

 شایعترین این حالت ها همان خواب رفتن یا سِر شدن است که بیشتر از همه در انتهای اندام ها یعنی در دست ها و پاها تظاهر می کند .

خواب رفتن دست و پا علل زیادی دارد . بعضی از آنها مشکلاتی ساده و بعضی دیگر بیماری های مهمی هستند  ولی در همه آنها اشکالی در مسیر انتقال حس لمس از پوست به مغز ایجاد شده است . این اشکال ممکن است در تحریک گیرنده های حسی پوست یا در عصبی باشد که حس را از پوست به نخاع منتقل می کند . ممکن است در محل ورود عصب به نخاع یا در خود نخاع یا مغز باشد .

مهمترین عللی که موجب فلج شدن عصب و در نتیجه خواب رفتن دست و پا می شوند تحت فشار قرار گرفتن عصب است . انتقال اطلاعات لمسی در طول عصب به صورت انتقال جریان الکتریکی از درون آن است . وقتی عصب تحت فشار قرار میگیرد انتقال پیام های الکتریکی در طول آن متوقف شده و عصب دیگر نمی تواند اطلاعات حسی را از درون خود منتقل کند . در این حال حس لمس مختل شده و فرد احساس خواب رفتگی در دست یا پا می کند .

مهمترین عللی که باعث خواب رفتن دست ها و پاها می شوند عبارتند از :

 

1- خواب رفتن به دنبال فشار خارجی به عصب محیطی

حتما تا به حال برای شما پیش آمده است که در موقعی که مدت زیادی به حالت چهارزانو یا دو زانو نشسته اید یا وقتی روی صندلی نشسته و یک پا را روی پای دیگر گذاشته اید یک پایتان خواب می رود . یا وقتی که نیمه شب از خواب بلند می شوید و میبینید یک دستتنان کاملا خواب رفته و اصلا توانایی حرکت دادن آن را هم ندارید . علت این وضعیت ها تحت فشار قرار گرفتن اعصاب اندام است . در این حالات عصب بین استخوان و جسم خارجی برای مدت طولانی فشرده می شود و همین فشار موجب فلج موقت آن می گردد . در بعضی مکان ها که عصب بیشتر در نزدیک پوست بوده و فاصله آن با استخوان کم است این اتفاق بیشتر می افتد ، مانند محل عبور عصب اولنار از پشت آرنج و یا عبور عصب رادیال از پشت بازو و یا عبور عصب پرونئال از کنار زانو .

این حالات طبیعی بوده و بیماری محسوب نمی شوند ولی اگر مکررا تکرار شوند باید به فکر مشکل زمینه ای بود که آن را ایجاد می کند . بطور مثال کم خونی ، خستگی ، استرس و اضطراب می تواند موجب تشدید این خواب رفتگی ها شوند .

۲- خواب رفتن بدنبال فشار داخلی روی اعصاب محیطی

همانطور که گفته شد عصب در مسیرش از پوست تا نخاع ممکن است در نقاطی تحت فشار قرار گیرد . یکی از این ها تونل های بافتی هستند . تونل هایی که معمولا یک طرف آن را استخوان و طرف دیگر را بافت های همبندی مانند رباط یا عضله تشکیل داده است . معمولا این تونل ها به اندازه کافی فضا دارند و عصب به راحتی از درون آنها عبور می کند ولی گاهی اوقات فضای درونی تونل به عللی تنگ شده و به عصبی که از درون آن عبور می کند فشار وارد می شود . این فشار می تواند موجب فلج شدن عصب گردد .

یکی از شایعترین بیماری هایی که با این مکانیسم موجب خواب رفتگی دست و پا می شود سندرم کانال کارپ یا نشانگان تونل مچ دستی است . در این بیماری عصب مدیان که از درون تونلی در مچ دست به نام تونل مچ دستی عبور می کند تحت فشار قرار میگیرد . علت این فشار در غالب اوقات تورم تاندون هایی است که همراه با عصب را درون تونل عبور می کنند . این تورم می تواند به علت کار زیاد یا فعالیت مکرر و تکراری با مچ دست یا انگشتان باشد و یا به علت تغییرات هورمونی در زمان بارداری یا یائسگی ایجاد شود . به علت فشار به عصب مدیان علائمی مانند خواب رفتن انگشتان دست و گزگز در انگشتان سبابه و میانی دست ایجاد می شود که معمولا بیمار را شبها از خواب بیدار کرده و وی با حرکت دادن انگشتان و باز و بسته کردن آنها سعی در رفع این خواب رفتگی می کند .

بیماری دیگر با این مکانیسم ، فلج تاخیری عصب اولنار است . در این بیماری عصب اولنار در آرنج و در حین عبور از پشت زائده اپی کندیل میانی آرنج تحت فشار قرار میگیرد . تغییر شکل استخوان آرنج در این ناحیه به علت بد جوش خوردن شکستگی های آن و یا ایجاد استخوان های اضافه به علت آرتروز می تواند موجب فشار به عصب شود . نتیجه آن اختلال در کارکرد عصب اولنار و احساس خواب رفتگی و گزگز در انگشت کوچک و انگشتری دست است . این خواب رفتگی بخصوص وقتی که بیمار آرنج خود را مدت زیادی در حالت خم نگه داشته و یا در حین خوابیدن ایجاد می گردد .

با همین مکانیسم اعصاب شبکه گردنی می توانند در حین عبور از نزدیکی دنده اول قفسه سینه تحت فشار قرار گیرند . این بیماری که به دنده گردنی هم معروف است معمولا به علت وجود یک دنده اضافی در گردن و یا وجود یک نوار بافتی سفت در این ناحیه و فشار آن به عصب ایجاد می شود . این بیماری معمولا با خواب رفتگی و گزگز انگشتان دست همراه می شود .

در تمام بیماری هایی که ذکر شد مشکلات ایجاد شده جدی بوده و نیاز به درمان دارند . گاهی اوقات میتوان این بیماری ها را با روش های غیر جراحی درمان کرد و گاهی اوقات هم نیاز به عمل جراحی وجود خواهد داشت . تاخیر در درمان این بیماری ها میتواند موجب اختلال دائم در عملکرد عصب بصورت فلج شدن دائم آن شود .

۳- خواب رفتن بدنبال فشار به ریشه اعصاب محیطی

اعصاب محیطی بعد از عبور از اندام برای ورود به نخاع از درون سوراخ بین مهره ای و از مجاورت دیسک بین مهره ای عبور می کند . فتق دیسک بین مهره ای که نوعی جابجایی این دیسک است میتواند به ریشه عصبی مجاورش فشار آورده و موجب خواب رفتگی عصب مربوطه شود . فتق دیسک های گردنی موجب خواب رفتن دست ها و فتق دیسک های کمری موجب خواب رفتن پاها می شوند . بطور مثال هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای پنجم و ششم گردنی موجب خواب رفتگی اطراف شست دست و فتق دیسک بین مهره های چهارم و پنجم کمری موجب خواب رفتگی قسمت داخلی ساق و شست پا می شود .

این بیماران معمولا همراه با بیحسی دست یا پا دچار درد گردن و یا کمر و انتشار درد به دست یا پا هم هستند . بسیاری از بیماران مبتلا به فتق دیسک بین مهره ای با انجام نرمش هایی برای تقویت عضلات گردن و کمر بهبود میابند ولی بعضی از آنها نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند .

۴- ضایعه در مسیر انتقال پیام حسی در سیستم عصبی مرکزی

اعصاب بعد از ورود به نخاع در مسیر آن به بالا رفته و پس از عبور از بصل النخاع و قسمت های عمقی مغز به قشر مغز می روند و در آنجا بصورت حس تفسیر شوند . در این مسیر انتقال پیام های عصبی میتواند به علت آسیب های بافتی با مشکلاتی مواجه شود . این اختلال در انتقال پیام حسی بصورت خواب رفتگی دست یا پا تفسیر می شود . معروفترین این بیماری ها مولتیپل اسکلروزیس یا MS است .

۵- ضعف یا بیماری اعصاب محیطی ناشی از بیماری های متابولیک

گاهی اوقات به علت بیماری های سیستمیک کارکرد عصب حسی دچار اختلال می شود . معروفترین بیماری که این مشکلات را ایجاد میکند مرض قند یا دیابت است .

وقتی بیماری دیابت مدت زیادی بدون درمان باقی می ماند و یا بطور ناقص درمان می شود ، به تدریج عملکرد اعصاب حسی بدن دچار اختلال می شوند . این کاهش حس هر چه به سمت پایین تر اندام میرویم شدیدتر میشود . به همین علت به آن نام بیحسی دستکش و جورابی می دهند یعنی در محلی که دست و پا در دستکش و جوراب قرار می گیرند پوست دست و پا بیحس شده و فرد احساس خواب رفتگی می کند . هر چه بیماری پیشرفته تر میشود شدت خواب رفتگی دست و پا هم افزایش میابد . این اختلالات حسی را ممکن است بتوان با کنترل دقیق قند خون و یا استفاده از ویتانین بی کم کرد .

کم کاری و پرکاری تیروئید هم می تواند موجب اختلال حسی بصورت خواب رفتگی دست و پا شود .

گاهی اوقات مسمومیت ناشی از سرب یا آلومینیوم هم می تواند این مشکلات را ایجاد کند .

خواب رفتگی دست و پا مهم هستند. اگر این مشکلات تکرار شده و بطور مداوم ادامه یابند باید حتما به پزشک مراجعه کرد تا علت آن مشخص شده و درمان لازم برای آن صورت گیرد.