علت خواب رفتن دست و پا - نسخه‌ی قابل چاپ

حس لامسه کمک می کند تا بتوانیم بدون آنکه داخل کیف یا جیب خود را ببینیم جسم مورد نظر را در داخل آن شناسایی کرده و بیرون بکشیم . حس لامسه به ما کمک می کند تا از خطر دوری کنیم . به کمک همین حس است که اجسام خیلی داغ یا تیز را شناسایی کرده و از آن دوری می کنیم . حس لامسه لذت بخش است . بدون این حس چگونه می توانیم لذت لمس صورت نرم فرزندمان یا بوسیدن روی او را احساس کنیم .

خواب رفتن دست و پا علل زیادی دارد . بعضی از آنها مشکلاتی ساده و بعضی دیگر بیماری های مهمی هستند ولی در همه آنها اشکالی در مسیر انتقال حس لمس از پوست به مغز ایجاد شده است . این اشکال ممکن است در تحریک گیرنده های حسی پوست یا در عصبی باشد که حس را از پوست به نخاع منتقل می کند . ممکن است در محل ورود عصب به نخاع یا در خود نخاع یا مغز باشد .

مهمترین عللی که موجب فلج شدن عصب و در نتیجه خواب رفتن دست و پا می شوند تحت فشار قرار گرفتن عصب است . انتقال اطلاعات لمسی در طول عصب به صورت انتقال جریان الکتریکی از درون آن است . وقتی عصب تحت فشار قرار میگیرد انتقال پیام های الکتریکی در طول آن متوقف شده و عصب دیگر نمی تواند اطلاعات حسی را از درون خود منتقل کند . در این حال حس لمس مختل شده و فرد احساس خواب رفتگی در دست یا پا می کند .

حتما تا به حال برای شما پیش آمده است که در موقعی که مدت زیادی به حالت چهارزانو یا دو زانو نشسته اید یا وقتی روی صندلی نشسته و یک پا را روی پای دیگر گذاشته اید یک پایتان خواب می رود . یا وقتی که نیمه شب از خواب بلند می شوید و میبینید یک دستتنان کاملا خواب رفته و اصلا توانایی حرکت دادن آن را هم ندارید . علت این وضعیت ها تحت فشار قرار گرفتن اعصاب اندام است . در این حالات عصب بین استخوان و جسم خارجی برای مدت طولانی فشرده می شود و همین فشار موجب فلج موقت آن می گردد . در بعضی مکان ها که عصب بیشتر در نزدیک پوست بوده و فاصله آن با استخوان کم است این اتفاق بیشتر می افتد ، مانند محل عبور عصب اولنار از پشت آرنج و یا عبور عصب رادیال از پشت بازو و یا عبور عصب پرونئال از کنار زانو .

این حالات طبیعی بوده و بیماری محسوب نمی شوند ولی اگر مکررا تکرار شوند باید به فکر مشکل زمینه ای بود که آن را ایجاد می کند . بطور مثال کم خونی ، خستگی ، استرس و اضطراب می تواند موجب تشدید این خواب رفتگی ها شوند .

همانطور که گفته شد عصب در مسیرش از پوست تا نخاع ممکن است در نقاطی تحت فشار قرار گیرد . یکی از این ها تونل های بافتی هستند . تونل هایی که معمولا یک طرف آن را استخوان و طرف دیگر را بافت های همبندی مانند رباط یا عضله تشکیل داده است . معمولا این تونل ها به اندازه کافی فضا دارند و عصب به راحتی از درون آنها عبور می کند ولی گاهی اوقات فضای درونی تونل به عللی تنگ شده و به عصبی که از درون آن عبور می کند فشار وارد می شود . این فشار می تواند موجب فلج شدن عصب گردد .

یکی از شایعترین بیماری هایی که با این مکانیسم موجب خواب رفتگی دست و پا می شود سندرم کانال کارپ یا نشانگان تونل مچ دستی است . در این بیماری عصب مدیان که از درون تونلی در مچ دست به نام تونل مچ دستی عبور می کند تحت فشار قرار میگیرد . علت این فشار در غالب اوقات تورم تاندون هایی است که همراه با عصب را درون تونل عبور می کنند . این تورم می تواند به علت کار زیاد یا فعالیت مکرر و تکراری با مچ دست یا انگشتان باشد و یا به علت تغییرات هورمونی در زمان بارداری یا یائسگی ایجاد شود . به علت فشار به عصب مدیان علائمی مانند خواب رفتن انگشتان دست و گزگز در انگشتان سبابه و میانی دست ایجاد می شود که معمولا بیمار را شبها از خواب بیدار کرده و وی با حرکت دادن انگشتان و باز و بسته کردن آنها سعی در رفع این خواب رفتگی می کند .

بیماری دیگر با این مکانیسم ، فلج تاخیری عصب اولنار است . در این بیماری عصب اولنار در آرنج و در حین عبور از پشت زائده اپی کندیل میانی آرنج تحت فشار قرار میگیرد . تغییر شکل استخوان آرنج در این ناحیه به علت بد جوش خوردن شکستگی های آن و یا ایجاد استخوان های اضافه به علت آرتروز می تواند موجب فشار به عصب شود . نتیجه آن اختلال در کارکرد عصب اولنار و احساس خواب رفتگی و گزگز در انگشت کوچک و انگشتری دست است . این خواب رفتگی بخصوص وقتی که بیمار آرنج خود را مدت زیادی در حالت خم نگه داشته و یا در حین خوابیدن ایجاد می گردد .

با همین مکانیسم اعصاب شبکه گردنی می توانند در حین عبور از نزدیکی دنده اول قفسه سینه تحت فشار قرار گیرند . این بیماری که به دنده گردنی هم معروف است معمولا به علت وجود یک دنده اضافی در گردن و یا وجود یک نوار بافتی سفت در این ناحیه و فشار آن به عصب ایجاد می شود . این بیماری معمولا با خواب رفتگی و گزگز انگشتان دست همراه می شود .

در تمام بیماری هایی که ذکر شد مشکلات ایجاد شده جدی بوده و نیاز به درمان دارند . گاهی اوقات میتوان این بیماری ها را با روش های غیر جراحی درمان کرد و گاهی اوقات هم نیاز به عمل جراحی وجود خواهد داشت . تاخیر در درمان این بیماری ها میتواند موجب اختلال دائم در عملکرد عصب بصورت فلج شدن دائم آن شود .

اعصاب محیطی بعد از عبور از اندام برای ورود به نخاع از درون سوراخ بین مهره ای و از مجاورت دیسک بین مهره ای عبور می کند . فتق دیسک بین مهره ای که نوعی جابجایی این دیسک است میتواند به ریشه عصبی مجاورش فشار آورده و موجب خواب رفتگی عصب مربوطه شود . فتق دیسک های گردنی موجب خواب رفتن دست ها و فتق دیسک های کمری موجب خواب رفتن پاها می شوند . بطور مثال هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای پنجم و ششم گردنی موجب خواب رفتگی اطراف شست دست و فتق دیسک بین مهره های چهارم و پنجم کمری موجب خواب رفتگی قسمت داخلی ساق و شست پا می شود .

این بیماران معمولا همراه با بیحسی دست یا پا دچار درد گردن و یا کمر و انتشار درد به دست یا پا هم هستند . بسیاری از بیماران مبتلا به فتق دیسک بین مهره ای با انجام نرمش هایی برای تقویت عضلات گردن و کمر بهبود میابند ولی بعضی از آنها نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند .

اعصاب بعد از ورود به نخاع در مسیر آن به بالا رفته و پس از عبور از بصل النخاع و قسمت های عمقی مغز به قشر مغز می روند و در آنجا بصورت حس تفسیر شوند . در این مسیر انتقال پیام های عصبی میتواند به علت آسیب های بافتی با مشکلاتی مواجه شود . این اختلال در انتقال پیام حسی بصورت خواب رفتگی دست یا پا تفسیر می شود . معروفترین این بیماری ها مولتیپل اسکلروزیس یا MS است .

گاهی اوقات به علت بیماری های سیستمیک کارکرد عصب حسی دچار اختلال می شود . معروفترین بیماری که این مشکلات را ایجاد میکند مرض قند یا دیابت است .

وقتی بیماری دیابت مدت زیادی بدون درمان باقی می ماند و یا بطور ناقص درمان می شود ، به تدریج عملکرد اعصاب حسی بدن دچار اختلال می شوند . این کاهش حس هر چه به سمت پایین تر اندام میرویم شدیدتر میشود . به همین علت به آن نام بیحسی دستکش و جورابی می دهند یعنی در محلی که دست و پا در دستکش و جوراب قرار می گیرند پوست دست و پا بیحس شده و فرد احساس خواب رفتگی می کند . هر چه بیماری پیشرفته تر میشود شدت خواب رفتگی دست و پا هم افزایش میابد . این اختلالات حسی را ممکن است بتوان با کنترل دقیق قند خون و یا استفاده از ویتانین بی کم کرد .

خواب رفتگی دست و پا مهم هستند. اگر این مشکلات تکرار شده و بطور مداوم ادامه یابند باید حتما به پزشک مراجعه کرد تا علت آن مشخص شده و درمان لازم برای آن صورت گیرد.