مردان دلربای سینمای ایران

[م‍حمّد]

عبدالله اسکندری، چهره‌پرداز قدیمی سینمای ایران، در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام تصویری از امیرحسین رستمی را در نقش یک زن جوان منتشر کرد. عکسی بی‌هیچ نوشته‌ای که معلوم باشد متعلق به چه فیلمی است؛ با اینکه شواهد و قراین حکایت از این دارند که رستمی در فیلم مرد خاکستری با این سر و شکل ظاهر شده است.
فیلمی ویدیویی به کارگردانی سجاد شهریاری که با نام پیشین پرواز کبوتر درباره زندگی هاتف، جوان کفتربازی که شغلش وصول چک‌های برگشتی است و در جریان وصول یکی از چک‌ها ناچار می‌شود در قالب یک زن امروزی برود.

اما بیش و پیش از اینکه نام این فیلم اهمیت داشته باشد، آن‌چه اهمیت دارد، گریم خاص امیرحسین رستمی است. گریمی که این بازیگر آن را اصلی‌ترین دلیل حضور در این فیلم می‌داند: «در این قحطی فیلمنامه خوب که این روزها در سینما و تلویزیون وجود دارد، مجبوریم با بهانه‌هایی یکی از کارهای پیشنهادشده را بپذیریم و در مورد مرد خاکستری چون گریم کار خیلی برایم جذاب بود و دوست داشتم این گریم را یک‌بار تجربه کنم، کار را قبول کردم.»
موضوعی که امیرحسین رستمی مطرح می‌کند، تاکنون بازیگران زیادی را وسوسه کرده است که نقش زنان را در سینما بازی کنند. اتفاقی که تقریبا عمری به قدمت سینمای ایران دارد و البته جدیدترین نمونه‌اش را نیز این روزها در فیلم هشتگ می‌بینیم که چگونه نیوشا ضیغمی در سکانس‌هایی از فیلم در نقش یک مرد ظاهر شده است.

زن‌پوشی بازیگران مرد در سینمای ایران نمونه‌های زیادی دارد که شاید بتوان قدیمی‌ترین مورد آن را در فیلم مادموازل خاله سراغ گرفت، فیلمی به کارگردانی امین امینی که در سال ١٣٣۶ تماشاگران فراوانی را به سالن‌های سینما کشاند و در آن علی تابش نقش مردی را داشت که در فیلم در نقش خاله حضور داشت.
بعد از موفقیت آن فیلم موضوع زن‌پوشی یا مخالف‌پوشی در سینمای ایران بارها و بارها مورد استفاده قرار گرفت؛ اما به‌رغم این همه تکرار بیراه نیست اگر بگوییم اکبر عبدی با سه‌بار حضور در نقش زن مهمترین چهره سینمای ایران در این زمینه است و معروف‌ترین شمایل‌های زن‌پوشی را در این سال‌ها به وجود آورده است.
 

 
 
اکبر عبدی جنجالی‌ترین زن‌پوشی تاریخ سینمای ایران را نیز انجام داده است، در فیلم آدم برفی که البته در این فیلم در دو نقش متفاوت ظاهر شده بود و تفاوت بازی و حضورش در دو نقش کاملا متفاوت در فیلم یکی از دلایل پرفروش‌شدن فیلم بود و البته مهمترین عامل جنجال‌های پیرامون فیلم که درنهایت به توقیف چند ساله آن انجامید.

 
سال‌ها بعد از آدم برفی، وقتی رضا عطاران در فیلم خوابم میاد‌ و فریدون جیرانی در فیلم خواب‌زده‌ها از عبدی خواستند حضورش را در نقش زن تکرار کند، نام او در سینما از این نظر جاودانه شد که شاید در سینمای تمام دنیا نیز نتوان بازیگری را یافت که سه‌بار در نقش زن حضور یافته باشد.

اکبر عبدی با تمام نقش‌های مهمش در این زمینه، اما، نخستین بازیگری نیست که در سینمای بعد از انقلاب زن‌پوشی کرده است، بلکه محمود بصیری در فیلم دستفروش محسن مخملباف در سال‌های میانی دهه شصت این جایگاه را در اختیار دارد. او در دستفروش در نقش زنی ١٢٠ ساله حضور داشت. با گریمی که سال‌ها بعد از انجامش عبدالله اسکندری هنوز آن را به عنوان یکی از کارهای برجسته خود نام می‌برد. این گریم که توانست عبدالله اسکندری را به یکی از ١٠ گریمور برتر دنیا در سال ١٩٩٩ به انتخاب مجله میک‌آپ ارتیست آمریکا تبدیل کند، هنوز که هنوز است در زمینه تبدیل بازیگران مرد به زنان در سینمای ایران غیر قابل دسترس به نظر می‌رسد.
زن‌شدن اکبر عبدی و محمود بصیری نمونه‌های درخشانی از نظر بازیگری نیز بودند؛ اما سینمای ایران این رویکرد را به عنوان بهانه‌ای برای لودگی و خنداندن تماشاگر نیز بارها و بارها به کار برده است. نمونه‌ها در این زمینه زیادند: نقش مجید صالحی در شاخه گلی برای عروس، جواد رضویان در کلاهی برای باران، سپند امیرسلیمانی در کلاه‌گیس و نادر سلیمانی در پسر تهرانی ازجمله این موارد هستند که تنها برای خلق تصویری خنده‌دار شکل گرفته‌اند. اینها دقیقا در نقطه مقابل نقش‌آفرینی‌هایی قرار می‌گیرد که با توجه به ضرورت‌های موقعیتی درام بازیگران مرد را در هیبتی زنانه نشانده است.

فهرست مردان زن‌پوش سینمای ایران را می‌توان ادامه داد: مهران رجبی در تله‌فیلم آخر خلاف، فرهاد آئیش در فیلم سینمایی مکس، امین حیایی در مزاحم، حسین یاری در فیلم معادله، سعید پورصمیمی در فیلم قاعده بازی، مهران غفوریان و محسن تنابنده به ترتیب در مجموعه‌های شوخی کردم و ابله نمونه‌هایی هستند که در یک مرور گذرا به ذهن می‌آیند. موضوعی که به نظر می‌رسد این روزها دستاویزی شده برای کشاندن تماشاگران به سینما.