بازی آنلاین
آپلود عکس
25-08-2013، 19:04
(آخرین ویرایش در این ارسال: 25-08-2013، 20:33، توسط Azarbayjanliam.)
همانطور که می دانید،صفات جزو عمده ای از زبانها را شامل می شوند و بدون وجود آنها زبانها ناقص بوده و بخش عمده ای از توانائی خود را در بیان حالات و مفاهیم مربوط به افراد و اشیاء و ... از دست حواهند داد.
در این پست سعی بر این شده است که بطور مختصر، انواع صفات در دو زبان ترکی آذربایجانی(شاخه قاراداغی) و فارسی مورد قیاس قرار گرفته و بررسی شوند. بدیهی است که این مقایسه، نه برای برتری دادن یکی بر دیگری، بلکه برای نشان دادن زیبائیهای این دو زبان انجام شده است، امید که مورد توجه قرار گیرد.
توضیحات:
الف) معانی کلمات ترکی، گاهاً بصورت مفهومی به فارسی ترجمه شده اند.
ب) صفات بصورت متقابل در هر دو زبان مورد بررسی قرار گرفته و صفاتی که تنها در یکی از زبانها موجود می باشد، در قسمتی جداگانه و به تنهایی مورد بررسی قرار گرفته است.
ج) هر متن پژوهشی عاری از اشکالات نبوده و این متن نیز از این قائده مستثنی نیست. پس خواهشاً هر گونه نقصی در این متن را به دیده اشتباه نگریسته و در صورت امکان به بنده اطلاع دهید تا بررسی شود.
صفت به کلمه ای گفته می شود که اوصاف و چگونگی اسم را نشان دهد. صفت در ادبیات ترکی قبل از موصوف ( اسمی که وصف شود می آید ) . در ترکیبات : آغ داغ ( کوه سفید ) ،یوْنگوْل پامبیق ( پنبه سبک ) ، کلمات مشخص شده همگی صفت هستند که قبل از موصوف قرار گرفته اند .
در زبان فارسی :
صفت کلمه یا گروهی از کلمات استکه قبل یا بعد از اسم مى آید ،و آن را با ویژگى یا مفهومى همراه مى کند و درباره آن توضیح می دهد.
صفت هاى پیشین، پیش از دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
اسم مى آیند و صفت هاى پسین، پس ازاسم. هر گاه صفت به جاى اسم بنشیند، کارکرد اسم را پیدا مى کند:مثال:«آیا هنوز ریزش باران بر گونه هایت، تو را شاداب مى کند؟»
اسمى که پیش یا پس از صفت قرار مىگیرد و صفت، ویژگى آن را بیان مى کند، موصوف نام دارد.
1 ـ صفات ساده
ترکی:
صفاتی هستند که تنها از یک بن ( ریشه ) تشکیل شده اند. مانند : آجی ( تلخ ) ، آز ( کم ) ، چوخ ( زیاد ) ، اینجه ( باریک ) ، گؤزَل ( زیبا ) ، آغیر( سنگین ) و ... )
فارسی:
صفتى که قابل تقسیم به «جزءهای معنى دار» یا «جزءهاى معنى دار و معنى ساز» نباشد ، بزرگ / کوچک / خوب .
2 ـ صفات مرکب
ترکی:
صفاتی را گویند که از ترکیب :صفت و اسم ( اسم و صفت )، از دو صفت و یا از تکرار یک صفت به وجود آمده باشد .
این ترکیبات: آغ ساققال ( ریش سفید ) ، دلی باش ( دیوانه مسلک ) ، الی قورو ( خسیس ) ، دیلی یاغلی ( چرب زبان ) ، آریق-توروق (لاغر اندام) و ... از صفت و اسم یا از اسم وصفت تشکیل شده اند .
همچنین این ترکیبات: آغلی ـگؤیلی ( پر از گل های سفید و سبز ) ، آدلی ـ سانلی ( مشهور ) ، آز ـ چوخ ( کم و زیاد ) ، یوخاری ـ آشاغی ( بالا پایین) ، چوخ شور ( خیلی شور ) ، آز سولی ( کمی آبدار ) و ... همگی از دو صفت درست شده اند .
و همچنین ترکیبات : آز ـ آز ( کم کم ) ، دادلی ـ دادلی ( خوشمزه ) ، بؤلوْک ـ بؤلوْک ( قسمت قسمت ) ، پیس- پیس (بد و ناروا)، کیچیک-کیچیک ( ریز ریز ) و... از تکرار یک صفت به وجودآمده اند.
برخى از پسوندهاى سازنده صفت مرکّب از این قرارند: قیر، قین ، قار ، واش ، مان ، وار ، یانا ، انا ، و ... (البته تمامی پسوندهای ترکی بنا به هارمونی اصوات، دارای حالات دیگر تلفظی نیز هستند)
فارسی:
صفتى که از چند جزء معنى دار یاچند جزء معنى دار و معنى ساز ترکیب شده باشد.مثل: سنگدل ، ششم ، (شش + ـُ م)/ بخرد (بـ + خرد)/ خوبروی: (خوب+روی)
برخى از پسوندهاى سازنده صفت مرکّب از این قرارند: سان، آسا، گونه، گون، فام، دیس، وَش، سار، مان، سیر، بار، وار .
3 ـ صفات پسوندی
ترکی :
صفاتی را گویند که از ترکیب بن های اسمی یا فعلی همراه با پسوند یا پسوندهایی ساخته شود. مانند یاغلی (روغنی) ، یولداکی(سرراهی)، قیریق(کنده شده) ، گوْده جه(نسبتاَ کوتاه) ، دوْشگوْن(افتاده و ضعیف)، و ...
برخى از پسوندهاى سازنده صفت پسوندی از این قرارند: لی ، لیک ، کی ، ق ، جه ، جیک ، چی ، چیل ، ال ،و ...
4 ـ گروه و جمله وصفى
ترکی:
صفتى که از چند هسته با پسوند زمانی حال ساده و یک صفت فاعلی ساخته شده باشد. مثل: دوروب گؤتوْروْب قاچان (کسی که برخاسته و برداشته و رونده است) و ...
فارسی:
صفتى که از یک هسته و یک یا چندوابسته ساخته شده باشد.مثل: نان به نرخ روزخور/ خوش آب و رنگ/ از جان گذشته.
1 ـ صفات وصفی
ترکی:
مهمتربن قسمت از انواع صفت رامی توان صفات وصفی یا توصیفی نامید که چگونگی ، بزرگی، کوچکی ، رنگ ، اندازه و به طور کلی کم وکیف ذاتی اسم را نشان میدهد. مانند: بؤیوْک آدام (انسان بزرگ )، آغ قار (برف سفید) ، یاغلی دری ( خیک روغنی ) ، گوی دنیز (دریای سبز) ، داغ گون (آفتاب سوزان ) ، یاتان قویون ( گوسفندخوابیده) ، گئچن گون ( روز گذشته) و...
فارسی (همانصفت بیانی ساده):
صفت بیانی ساده تنها بر چگونگی موصوف دلالت میکند : هوای خوب / اتاق گرم
همان صفت وصفی در ترکی است .
2 ـصفات عددی
ترکی:
صفات عددی صفاتی هستند که شماره و تعداد اسم را مشخص می کنند. اسمی که صفت عددیش بیان شود ، معدود نامیده می شود .
صفات عددی خود به گروه های کوچکتر تقسیم می شوند :
الف ) : صفات عددی اصلی :
که تعداد معدود را نشان می دهند . مانند : دؤرد آلما ( چهار تا سیب ) ، سکگیز گئچی( هشت تا بز ) و ...
ب ) صفات عددی ترتیبی (ترکی وفارسی) :
صفاتی هستند که مرتبه و درجه اسم را بیان میکنند و در ترکی آذربایجانی به دو شکل می توان نشان داد . مانند: بیریمجی ( اوّلی ) ، ایکیمجی ( دومی ) و ...
ج ) صفات اعداد کسری :
که یک یاچند قسمت مساوی از معدود را نشان می دهد . مانند : اوندان ایکی ( دو از ده ) ، بئشدن اوچ ( سه از پنج ) و ...
3 ـ صفات شمارشى (ترکی و فارسی)
صفات شمارشى صفاتى هستند که شماره و تعداد موصوف را نشان می دهد. این صفات دوگونه دارند: ساده، ترتیبى
صفت شمارشى ساده
تنها تعداد موصوف را بیان مىکند: یک/.....بیست...... (بیر/.....ایکیرمی......)
صفت شمارشى ترتیبى
ترتیب و جایگاه قرار گرفتن موصوف را نشان مى دهد و ساخت آن چنین است: عدد + ـُ م یا ـُ مین: اولین / ششمین این صفت معمولا پیش از موصوف و گاه پس از آن مى آید.
در ترکی عدد + ایمجیسی(مجیسی)،ایمجیق(مجیق) : آلتیمجیسی ، آلتیمجیق (آلتی(شش) + پسوند)
4 ـ صفات اشاره
ترکی:
صفاتی هستند که اسم را با اشاره به مکان قرار گرفتن آن و همچنین میزان و مقدار آن نشان می دهد و همانند صفات اشاره در ادبیات فارسی از دو ضمیر او ( آن ) و بو (این ) استفاده می شود. مانند : او قارپیز ( آن هندوانه ) ، بو اوغول ( این پسر ) ، او قیز (آن دختر ) و ...
و همچنین از کلمات (پیشوندی) هَمن (همان) ، بئله(همینطور) ، ائله (همانطور)، بئلنسی (همینگونه) ، بئللیک (به میزان کافی برای این) ، ائله لیک ، هَیله (به همان حالت)، بوبئلک (این میزان) ، اوبئلک (آن میزان) و ... استفاده می شود.
فارسی:
صفات اشاره صفاتى هستند که موصوف را مورد اشاره قرار مى دهند: این، آن، همین، همان، چنین، چنان، این قدر، اینگونه. این صفت نیز باید همانند دیگر صفات همراه با موصوف بیاید تا صفت نام گیرد. در این مورد، اگر کلمات مزبور با موصوف همراه نشوند، ضمیر اشاره اند. این صفت معمولا پیش از موصوف قرار مى گیرد."این گل را از آن باغ چیدم."
5 ـ صفات پرسشی
ترکی:
صفاتی راکه با کلمات پرسش مشخّص شوند ، صفات پرسشی می گویند . صفات پرسشی رایج در آذربایجان اینها هستند : هانی ( کو ) ، هانسی ( کدام یک ) ، هارداکی ( آن که در کجاست ) ، هایانکی ( آن که در کدام طرف است ) ، هاچانکی ( آن که کِی است ) ، نه ( چه ) و ...
فارسی:
صفات پرسشى صفاتى هستند که سؤالى را درباره موصوف خود مطرح می کنند چه، کدام، چگونه، چند، چندمین. این صفات معمولا پیش از موصوف مى آیند: اهواز چگونه شهری است؟
6 ـ صفات مبهم
ترکی:
صفاتی که چگونگی اسم را به صورت مبهم و نامشخص نشان دهند ، صفات مبهم می گویند . مانند بیر
آز بوغدا ( یک کمی گندم ) ، بعضی آداملار ( بعضی افراد ) ، هئچکیم ( هیچ کس ) ، فیلان آدام ( فلان آدم ) ، هر کیشی ( هر مرد ) ، هامیاؤلکه لَر ( همه کشور ها ) ، ساییلاسی زادلار (چیزهای قابل شمارش) ، هر او کی (هر آنکه) و ...
فارسی:
صفات مبهم صفاتى هستند که یک ویژگى موصوف را به طور نامعیّن نشان مى دهند: چند، بعضى، فلانى، هر، همه، دیگر، هیچ ،هر همه ، دیگر.این صفات معمولا پیش از موصوف قرار مى گیرند: "حمید امروز چندین کتاب خرید."
7 ـ صفات سنجشی ( مقایسه ای ) (هر دو زبان در یک مثال)
صفت هایی را که در آن، میان دو یا چند چیز یا چند فرد مقایسه ای شده باشد ، صفات مقایسه ای یا سنجشی می گویند . صفات مقایسه ای را می توان به سه گروه تقسیم کرد :
الف ) صفت برتر ( تفضیلی ) :
که برتری اسمی را بر اسم دیگر مشخّص می کند . علامت صفت تفضیلی در ترکی پسوند های
« رَک ، راق » است. مانند : یئیرَک پارچا ( پارچة بهتر ) ، آزراق بیغدا ( گندمکمتر ) و ...
ب ) صفات متساوی :
این صفتدر اصل اسم یا ضمیر است و فقط به وسیلة پسوند های « جان ، جَن » تساوی دو اسم را در هنگام مقایسه می رساند . مانند : مَنجن اوغول ( پسری به اندازه من ) ، اونجانآلما ( سیبی به اندازه آن ) ، بو داشجان آغیرلیق واری ( به اندازه این سنگ،سنگینی دارد ) و ...
ج ) صفت عالی ( برترین ) :
صفتی است که برتری یک اسم را بر سایر اسامی همنوع خود برساند و علامت آن در ترکی آذربایجانی پیشوند های « اَن و لاپ » است . مانند : ان سونکی کیتابی وئرین منه . ( آخرین کتاب را به من بدهید . ) ان
اویانکی دفتر ( آن طرفی ترین دفتر ) ، = ان بریکی قاشیق ( این طرفیترین قاشق ) و ... همچنین: لاپ یاخجی (خوبترین) ، لاپ گؤزل (چشمگیرترین)
همچنین درزبان ترکی از قائده خاص دیگری نیز بهره گرفته می شود. بگونه ای که اولین حرف و صوت اسمی که قرار بر صفت شدنش است، + حرف «پ»، بصورت پیشوند متصل بر اسم می شود. مانند: قاپ قارا (سیاهِ سیاه) – قیپ قیلینج (شمشیرِشمشیر! – آخرِ شمشیر – عالیترین شمشیر) و ...
8ـ صفت لیاقت
ترکی:
صفتی است که شایستگی و قابلیت موصوف را می رساند. فعل امر + مه + لی. مانند:قاچمالی (فرار کردنی) ، یئملی (خوردنی) ، قاریشدیریلمالی (چیز و یا کسی که بایستی مورد مخلوط شدگی قرار بگیرد !)
فارسی:
صفتی است که شایستگی و قابلیت موصوف را می رساند. مصدر +ی: خوردنی/ پوشیدنی.
درجه هاى صفت بیانى:
1 ـ صفت مطلق: بدون سنجش با دیگری ، حالت و چگونگی موصوف را بیان می کند. مثل:خوب / بزرگ.
2 ـ صفت برتر(= تفضیلى):این صفت نشان مى دهد که موصوف در داشتن یک ویژگى، از موصوف یا موصوف هاى مورد سنجش ـ و نه همه موصوف هاى دایره بحث ـ برتر است. نشانه این صفت، تر است که پس از صفت می آید.مثل:خوبتر / بزرگتر.
3 ـ صفت برترین (= عالى): این صفت نشان مى دهد که موصوف در داشتن یک ویژگى، از همه موصوف هاى دایره بحث برتر است. نشانه این صفت ترین است که بعد از صفت مى آید.مثل: خوبترین /بزرگترین.
9 ـ صفات فاعلی
ترکی:
این صفات معمولاً از بن فعل با پسوندهای « آن ، اَن » یا « آر ، اَر » ساخته می شوند . مانند : گئدَن آغیر ائل ( ایل پر شکوه در حال حرکت ) ، گوْلَر اوْز (صورت خندان ) و ...
اسم + چی: قاپیچی (دربان) ، تاماشاچی (تماشاچی، تماشاگر)
اسم+چیل : هایچیل (های و هوی کننده، دوستدار های و هوی!) ،توپچول (دوستدار فوتبال)
و ...
فارسی:
صفت فاعلى نشان مى دهد که موصوف کننده کارى است; و ساخت هایى دارد از این قبیل:
ـ بن مضارع + ـَ نده: گوینده/گیرنده
ـ بن مضارع + آن: دعاگویان /گریان. این ساخت را صفت حالیّه نیز مى نامند، زیرا بر گذرا بودنِ وصف دلالت مى کند.
ـ بن مضارع + آ: شنوا / دانا. این ساخت برابر است با صفت مشبّهه در عربى و معمولا پایدارىِ وصف را مىرساند.
ـ بن ماضى + آر: خواستار/خریدار.
ـ بن ماضى یا بن مضارع یا اسم +گار: آفریدگار/ پرهیزگار/ یادگار.
ـ بن ماضى یا بن مضارع یا اسم +گر: رُفتگر/ توانگر.
ـ اسم یا بن فعل یا ساخت امر+کار:ستمکار / طلبکار .
10 ـ صفات مفعولی
ترکی:
صفت های مفعولی هم مانند صفات فاعلی از ترکیب بن فعل با پسوندهای « میش ، میش ، موش ، موش » گاهی مواقع با « آن ، اَن ، آر ، اَر » و به ندرت با پسوند های « نوق ، ناق » ساخته می شوند اما معنی مفعولی دارند . مانند : قالمیش ایش ( کار عقبافتاده )، گَچمیش گون ( روز گذشته شده) ، چیخمیش قیچ ( پای در رفته) و ...
فارسی:
صفت مفعولى نشان مى دهد که موصوفْ، مفعول است. ساخت این صفت چنین است: بن ماضى + هاى غیر ملفوظ + شده :گرفته شده/نوشته شده .
11 ـ صفت استمراری
ترکی:
این صفت معنای کاری را می دهد که در انجام آن تکرار واستمرار وجود داشته باشد، فعل امر(ریشه) + آ + قان. مانند: قاچاقان کیشی (مرد بسیار فرار کننده) ، قورودولقان یئمیش (آن خوراکی که همواره مورد خشک شدهگی قرار گیرنده است) و ...
12ـصفت نسبی
ترکی:
این صفت توسط پسوند «ال ، اَل» ساخته می شود. مانند:مارال (جلب کننده توجه) ، دوزال (نمکی) ، گؤزل (زیبا) و ...
13ـصفات دیگر زبان ترکی که با پسوندهای «قار، قال و ...» ساخته می شوند که این پسوندها در دست مطالعه اند.
در این پست سعی بر این شده است که بطور مختصر، انواع صفات در دو زبان ترکی آذربایجانی(شاخه قاراداغی) و فارسی مورد قیاس قرار گرفته و بررسی شوند. بدیهی است که این مقایسه، نه برای برتری دادن یکی بر دیگری، بلکه برای نشان دادن زیبائیهای این دو زبان انجام شده است، امید که مورد توجه قرار گیرد.
این یک موضوع طویل (علیرغم تلاش بنده
) می باشد. ازتون می خوام که در خوندنش حوصله به خرج بدین. ممنون
) می باشد. ازتون می خوام که در خوندنش حوصله به خرج بدین. ممنونتوضیحات:
الف) معانی کلمات ترکی، گاهاً بصورت مفهومی به فارسی ترجمه شده اند.
ب) صفات بصورت متقابل در هر دو زبان مورد بررسی قرار گرفته و صفاتی که تنها در یکی از زبانها موجود می باشد، در قسمتی جداگانه و به تنهایی مورد بررسی قرار گرفته است.
ج) هر متن پژوهشی عاری از اشکالات نبوده و این متن نیز از این قائده مستثنی نیست. پس خواهشاً هر گونه نقصی در این متن را به دیده اشتباه نگریسته و در صورت امکان به بنده اطلاع دهید تا بررسی شود.
تعریف صفت:
در زبان ترکی : صفت به کلمه ای گفته می شود که اوصاف و چگونگی اسم را نشان دهد. صفت در ادبیات ترکی قبل از موصوف ( اسمی که وصف شود می آید ) . در ترکیبات : آغ داغ ( کوه سفید ) ،یوْنگوْل پامبیق ( پنبه سبک ) ، کلمات مشخص شده همگی صفت هستند که قبل از موصوف قرار گرفته اند .
در زبان فارسی :
صفت کلمه یا گروهی از کلمات استکه قبل یا بعد از اسم مى آید ،و آن را با ویژگى یا مفهومى همراه مى کند و درباره آن توضیح می دهد.
صفت هاى پیشین، پیش از دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
اسم مى آیند و صفت هاى پسین، پس ازاسم. هر گاه صفت به جاى اسم بنشیند، کارکرد اسم را پیدا مى کند:مثال:«آیا هنوز ریزش باران بر گونه هایت، تو را شاداب مى کند؟»
اسمى که پیش یا پس از صفت قرار مىگیرد و صفت، ویژگى آن را بیان مى کند، موصوف نام دارد.
انواع صفت از نظر ساختمان ( ترکی ـ فارسی ) :
صفات مانند اسم ها از نظر شکل و ساختمان کلمه بر سه نوع تقسیم می شوند : ساده ، مرکب و پسوندی . 1 ـ صفات ساده
ترکی:
صفاتی هستند که تنها از یک بن ( ریشه ) تشکیل شده اند. مانند : آجی ( تلخ ) ، آز ( کم ) ، چوخ ( زیاد ) ، اینجه ( باریک ) ، گؤزَل ( زیبا ) ، آغیر( سنگین ) و ... )
فارسی:
صفتى که قابل تقسیم به «جزءهای معنى دار» یا «جزءهاى معنى دار و معنى ساز» نباشد ، بزرگ / کوچک / خوب .
2 ـ صفات مرکب
ترکی:
صفاتی را گویند که از ترکیب :صفت و اسم ( اسم و صفت )، از دو صفت و یا از تکرار یک صفت به وجود آمده باشد .
این ترکیبات: آغ ساققال ( ریش سفید ) ، دلی باش ( دیوانه مسلک ) ، الی قورو ( خسیس ) ، دیلی یاغلی ( چرب زبان ) ، آریق-توروق (لاغر اندام) و ... از صفت و اسم یا از اسم وصفت تشکیل شده اند .
همچنین این ترکیبات: آغلی ـگؤیلی ( پر از گل های سفید و سبز ) ، آدلی ـ سانلی ( مشهور ) ، آز ـ چوخ ( کم و زیاد ) ، یوخاری ـ آشاغی ( بالا پایین) ، چوخ شور ( خیلی شور ) ، آز سولی ( کمی آبدار ) و ... همگی از دو صفت درست شده اند .
و همچنین ترکیبات : آز ـ آز ( کم کم ) ، دادلی ـ دادلی ( خوشمزه ) ، بؤلوْک ـ بؤلوْک ( قسمت قسمت ) ، پیس- پیس (بد و ناروا)، کیچیک-کیچیک ( ریز ریز ) و... از تکرار یک صفت به وجودآمده اند.
برخى از پسوندهاى سازنده صفت مرکّب از این قرارند: قیر، قین ، قار ، واش ، مان ، وار ، یانا ، انا ، و ... (البته تمامی پسوندهای ترکی بنا به هارمونی اصوات، دارای حالات دیگر تلفظی نیز هستند)
فارسی:
صفتى که از چند جزء معنى دار یاچند جزء معنى دار و معنى ساز ترکیب شده باشد.مثل: سنگدل ، ششم ، (شش + ـُ م)/ بخرد (بـ + خرد)/ خوبروی: (خوب+روی)
برخى از پسوندهاى سازنده صفت مرکّب از این قرارند: سان، آسا، گونه، گون، فام، دیس، وَش، سار، مان، سیر، بار، وار .
3 ـ صفات پسوندی
ترکی :
صفاتی را گویند که از ترکیب بن های اسمی یا فعلی همراه با پسوند یا پسوندهایی ساخته شود. مانند یاغلی (روغنی) ، یولداکی(سرراهی)، قیریق(کنده شده) ، گوْده جه(نسبتاَ کوتاه) ، دوْشگوْن(افتاده و ضعیف)، و ...
برخى از پسوندهاى سازنده صفت پسوندی از این قرارند: لی ، لیک ، کی ، ق ، جه ، جیک ، چی ، چیل ، ال ،و ...
4 ـ گروه و جمله وصفى
ترکی:
صفتى که از چند هسته با پسوند زمانی حال ساده و یک صفت فاعلی ساخته شده باشد. مثل: دوروب گؤتوْروْب قاچان (کسی که برخاسته و برداشته و رونده است) و ...
فارسی:
صفتى که از یک هسته و یک یا چندوابسته ساخته شده باشد.مثل: نان به نرخ روزخور/ خوش آب و رنگ/ از جان گذشته.
انواع صفت ازنظر محتوا و مفهوم (در زبان ترکی و فارسی) :
صفتها از لحاظ مفهوم و محتوا به گروه های زیر تقسیم می شوند: 1 ـ صفات وصفی
ترکی:
مهمتربن قسمت از انواع صفت رامی توان صفات وصفی یا توصیفی نامید که چگونگی ، بزرگی، کوچکی ، رنگ ، اندازه و به طور کلی کم وکیف ذاتی اسم را نشان میدهد. مانند: بؤیوْک آدام (انسان بزرگ )، آغ قار (برف سفید) ، یاغلی دری ( خیک روغنی ) ، گوی دنیز (دریای سبز) ، داغ گون (آفتاب سوزان ) ، یاتان قویون ( گوسفندخوابیده) ، گئچن گون ( روز گذشته) و...
فارسی (همانصفت بیانی ساده):
صفت بیانی ساده تنها بر چگونگی موصوف دلالت میکند : هوای خوب / اتاق گرم
همان صفت وصفی در ترکی است .
2 ـصفات عددی
ترکی:
صفات عددی صفاتی هستند که شماره و تعداد اسم را مشخص می کنند. اسمی که صفت عددیش بیان شود ، معدود نامیده می شود .
صفات عددی خود به گروه های کوچکتر تقسیم می شوند :
الف ) : صفات عددی اصلی :
که تعداد معدود را نشان می دهند . مانند : دؤرد آلما ( چهار تا سیب ) ، سکگیز گئچی( هشت تا بز ) و ...
ب ) صفات عددی ترتیبی (ترکی وفارسی) :
صفاتی هستند که مرتبه و درجه اسم را بیان میکنند و در ترکی آذربایجانی به دو شکل می توان نشان داد . مانند: بیریمجی ( اوّلی ) ، ایکیمجی ( دومی ) و ...
ج ) صفات اعداد کسری :
که یک یاچند قسمت مساوی از معدود را نشان می دهد . مانند : اوندان ایکی ( دو از ده ) ، بئشدن اوچ ( سه از پنج ) و ...
3 ـ صفات شمارشى (ترکی و فارسی)
صفات شمارشى صفاتى هستند که شماره و تعداد موصوف را نشان می دهد. این صفات دوگونه دارند: ساده، ترتیبى
صفت شمارشى ساده
تنها تعداد موصوف را بیان مىکند: یک/.....بیست...... (بیر/.....ایکیرمی......)
صفت شمارشى ترتیبى
ترتیب و جایگاه قرار گرفتن موصوف را نشان مى دهد و ساخت آن چنین است: عدد + ـُ م یا ـُ مین: اولین / ششمین این صفت معمولا پیش از موصوف و گاه پس از آن مى آید.
در ترکی عدد + ایمجیسی(مجیسی)،ایمجیق(مجیق) : آلتیمجیسی ، آلتیمجیق (آلتی(شش) + پسوند)
4 ـ صفات اشاره
ترکی:
صفاتی هستند که اسم را با اشاره به مکان قرار گرفتن آن و همچنین میزان و مقدار آن نشان می دهد و همانند صفات اشاره در ادبیات فارسی از دو ضمیر او ( آن ) و بو (این ) استفاده می شود. مانند : او قارپیز ( آن هندوانه ) ، بو اوغول ( این پسر ) ، او قیز (آن دختر ) و ...
و همچنین از کلمات (پیشوندی) هَمن (همان) ، بئله(همینطور) ، ائله (همانطور)، بئلنسی (همینگونه) ، بئللیک (به میزان کافی برای این) ، ائله لیک ، هَیله (به همان حالت)، بوبئلک (این میزان) ، اوبئلک (آن میزان) و ... استفاده می شود.
فارسی:
صفات اشاره صفاتى هستند که موصوف را مورد اشاره قرار مى دهند: این، آن، همین، همان، چنین، چنان، این قدر، اینگونه. این صفت نیز باید همانند دیگر صفات همراه با موصوف بیاید تا صفت نام گیرد. در این مورد، اگر کلمات مزبور با موصوف همراه نشوند، ضمیر اشاره اند. این صفت معمولا پیش از موصوف قرار مى گیرد."این گل را از آن باغ چیدم."
5 ـ صفات پرسشی
ترکی:
صفاتی راکه با کلمات پرسش مشخّص شوند ، صفات پرسشی می گویند . صفات پرسشی رایج در آذربایجان اینها هستند : هانی ( کو ) ، هانسی ( کدام یک ) ، هارداکی ( آن که در کجاست ) ، هایانکی ( آن که در کدام طرف است ) ، هاچانکی ( آن که کِی است ) ، نه ( چه ) و ...
فارسی:
صفات پرسشى صفاتى هستند که سؤالى را درباره موصوف خود مطرح می کنند چه، کدام، چگونه، چند، چندمین. این صفات معمولا پیش از موصوف مى آیند: اهواز چگونه شهری است؟
6 ـ صفات مبهم
ترکی:
صفاتی که چگونگی اسم را به صورت مبهم و نامشخص نشان دهند ، صفات مبهم می گویند . مانند بیر
آز بوغدا ( یک کمی گندم ) ، بعضی آداملار ( بعضی افراد ) ، هئچکیم ( هیچ کس ) ، فیلان آدام ( فلان آدم ) ، هر کیشی ( هر مرد ) ، هامیاؤلکه لَر ( همه کشور ها ) ، ساییلاسی زادلار (چیزهای قابل شمارش) ، هر او کی (هر آنکه) و ...
فارسی:
صفات مبهم صفاتى هستند که یک ویژگى موصوف را به طور نامعیّن نشان مى دهند: چند، بعضى، فلانى، هر، همه، دیگر، هیچ ،هر همه ، دیگر.این صفات معمولا پیش از موصوف قرار مى گیرند: "حمید امروز چندین کتاب خرید."
7 ـ صفات سنجشی ( مقایسه ای ) (هر دو زبان در یک مثال)
صفت هایی را که در آن، میان دو یا چند چیز یا چند فرد مقایسه ای شده باشد ، صفات مقایسه ای یا سنجشی می گویند . صفات مقایسه ای را می توان به سه گروه تقسیم کرد :
الف ) صفت برتر ( تفضیلی ) :
که برتری اسمی را بر اسم دیگر مشخّص می کند . علامت صفت تفضیلی در ترکی پسوند های
« رَک ، راق » است. مانند : یئیرَک پارچا ( پارچة بهتر ) ، آزراق بیغدا ( گندمکمتر ) و ...
ب ) صفات متساوی :
این صفتدر اصل اسم یا ضمیر است و فقط به وسیلة پسوند های « جان ، جَن » تساوی دو اسم را در هنگام مقایسه می رساند . مانند : مَنجن اوغول ( پسری به اندازه من ) ، اونجانآلما ( سیبی به اندازه آن ) ، بو داشجان آغیرلیق واری ( به اندازه این سنگ،سنگینی دارد ) و ...
ج ) صفت عالی ( برترین ) :
صفتی است که برتری یک اسم را بر سایر اسامی همنوع خود برساند و علامت آن در ترکی آذربایجانی پیشوند های « اَن و لاپ » است . مانند : ان سونکی کیتابی وئرین منه . ( آخرین کتاب را به من بدهید . ) ان
اویانکی دفتر ( آن طرفی ترین دفتر ) ، = ان بریکی قاشیق ( این طرفیترین قاشق ) و ... همچنین: لاپ یاخجی (خوبترین) ، لاپ گؤزل (چشمگیرترین)
همچنین درزبان ترکی از قائده خاص دیگری نیز بهره گرفته می شود. بگونه ای که اولین حرف و صوت اسمی که قرار بر صفت شدنش است، + حرف «پ»، بصورت پیشوند متصل بر اسم می شود. مانند: قاپ قارا (سیاهِ سیاه) – قیپ قیلینج (شمشیرِشمشیر! – آخرِ شمشیر – عالیترین شمشیر) و ...
8ـ صفت لیاقت
ترکی:
صفتی است که شایستگی و قابلیت موصوف را می رساند. فعل امر + مه + لی. مانند:قاچمالی (فرار کردنی) ، یئملی (خوردنی) ، قاریشدیریلمالی (چیز و یا کسی که بایستی مورد مخلوط شدگی قرار بگیرد !)
فارسی:
صفتی است که شایستگی و قابلیت موصوف را می رساند. مصدر +ی: خوردنی/ پوشیدنی.
درجه هاى صفت بیانى:
1 ـ صفت مطلق: بدون سنجش با دیگری ، حالت و چگونگی موصوف را بیان می کند. مثل:خوب / بزرگ.
2 ـ صفت برتر(= تفضیلى):این صفت نشان مى دهد که موصوف در داشتن یک ویژگى، از موصوف یا موصوف هاى مورد سنجش ـ و نه همه موصوف هاى دایره بحث ـ برتر است. نشانه این صفت، تر است که پس از صفت می آید.مثل:خوبتر / بزرگتر.
3 ـ صفت برترین (= عالى): این صفت نشان مى دهد که موصوف در داشتن یک ویژگى، از همه موصوف هاى دایره بحث برتر است. نشانه این صفت ترین است که بعد از صفت مى آید.مثل: خوبترین /بزرگترین.
9 ـ صفات فاعلی
ترکی:
این صفات معمولاً از بن فعل با پسوندهای « آن ، اَن » یا « آر ، اَر » ساخته می شوند . مانند : گئدَن آغیر ائل ( ایل پر شکوه در حال حرکت ) ، گوْلَر اوْز (صورت خندان ) و ...
اسم + چی: قاپیچی (دربان) ، تاماشاچی (تماشاچی، تماشاگر)
اسم+چیل : هایچیل (های و هوی کننده، دوستدار های و هوی!) ،توپچول (دوستدار فوتبال)
و ...
فارسی:
صفت فاعلى نشان مى دهد که موصوف کننده کارى است; و ساخت هایى دارد از این قبیل:
ـ بن مضارع + ـَ نده: گوینده/گیرنده
ـ بن مضارع + آن: دعاگویان /گریان. این ساخت را صفت حالیّه نیز مى نامند، زیرا بر گذرا بودنِ وصف دلالت مى کند.
ـ بن مضارع + آ: شنوا / دانا. این ساخت برابر است با صفت مشبّهه در عربى و معمولا پایدارىِ وصف را مىرساند.
ـ بن ماضى + آر: خواستار/خریدار.
ـ بن ماضى یا بن مضارع یا اسم +گار: آفریدگار/ پرهیزگار/ یادگار.
ـ بن ماضى یا بن مضارع یا اسم +گر: رُفتگر/ توانگر.
ـ اسم یا بن فعل یا ساخت امر+کار:ستمکار / طلبکار .
10 ـ صفات مفعولی
ترکی:
صفت های مفعولی هم مانند صفات فاعلی از ترکیب بن فعل با پسوندهای « میش ، میش ، موش ، موش » گاهی مواقع با « آن ، اَن ، آر ، اَر » و به ندرت با پسوند های « نوق ، ناق » ساخته می شوند اما معنی مفعولی دارند . مانند : قالمیش ایش ( کار عقبافتاده )، گَچمیش گون ( روز گذشته شده) ، چیخمیش قیچ ( پای در رفته) و ...
فارسی:
صفت مفعولى نشان مى دهد که موصوفْ، مفعول است. ساخت این صفت چنین است: بن ماضى + هاى غیر ملفوظ + شده :گرفته شده/نوشته شده .
11 ـ صفت استمراری
ترکی:
این صفت معنای کاری را می دهد که در انجام آن تکرار واستمرار وجود داشته باشد، فعل امر(ریشه) + آ + قان. مانند: قاچاقان کیشی (مرد بسیار فرار کننده) ، قورودولقان یئمیش (آن خوراکی که همواره مورد خشک شدهگی قرار گیرنده است) و ...
12ـصفت نسبی
ترکی:
این صفت توسط پسوند «ال ، اَل» ساخته می شود. مانند:مارال (جلب کننده توجه) ، دوزال (نمکی) ، گؤزل (زیبا) و ...
13ـصفات دیگر زبان ترکی که با پسوندهای «قار، قال و ...» ساخته می شوند که این پسوندها در دست مطالعه اند.
این مطلب با تغییرات کلی از طرف اینجانب،برگرفته از دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
http://gharaghani.persianblog.ir می باشد.
http://gharaghani.persianblog.ir می باشد.
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
