14-07-2013، 22:53
شاید اغراق نباشد اگر جایزهی نوبل را شناخته شدهترین دستاورد دنیای ادبیات بنامیم. در جریان اعطای این جایزهی معتبر که سالانه از سوی آکادمی نوبل به مجموعه آثار یک نویسنده تعلق میگیرد، اما استثنائات و رویدادهای غیرمتعارفی نیز روی داده که مرور برخی از آنها خالی از لطف نیست.
در اینجا نگاهی به نکات جالب و خواندنی از 111 سال برگزاری معتبرترین جایزهی ادبی دنیا میاندازیم.
** اولین جایزهی نوبل ادبیات در سال 1901 به «سولی پرودوم»، نویسندهی فرانسوی اعطا شد. اگرچه مرسوم است اعضای آکادمی نوبل هرسال یک نویسنده را انتخاب کنند، اما در سالهای 1914 و 1918، 1935، 1940، 1941، 1942 و 1943 هیچ نویسندهای به عنوان برندهی نوبل معرفی نشد. علت عدم برگزاری و اعطای این جایزه مهم ادبی درگیری جنگهای جهانی و گاه به اجماع نرسیدن اعضای تصمیم گیرنده بوده است.
** یکی از دلایل دشواری پیشبینی برندهی نوبل در هر سال، قوانین سفت و سخت آکادمی است. طبق یکی از این قوانین، فهرست نامزدهای این جایزه تا 50 سال باید مخفی بماند. در حال حاضر تنها اسامی کاندیداهای نوبل بین سالهای 1901 تا 1950 در دسترس است.
** زمانیکه «آلفرد نوبل» آخرین وصیتنامهاش را به نگارش درآورد، برای نویسندگان تمام کشورها حقی برابر قائل شد. اما نگاهی به تاریخچه برندگان نوبل ادبیات نشان میدهد اعضای آکادمی سوییس توجه ویژهای به کشورهای اروپایی نشان میدهند. از مجموع 108 برندهی معتبرترین جایزه ادبی جهان، تنها 28 نویسنده غیر اروپایی بودهاند! علاوهبر این، آمار نشان میدهد کشور سوئد بیشتر از تمام کشورهای قاره آسیا سابقهی کسب جایزهی نوبل را دارد.
** جوانترین نویسندهای که مدال نوبل ادبیات را تاکنون به گردن آویخته، هنگام کسب این جایزه 42 سال داشت. «ویلیام کیلپنگ»، نویسندهی انگلیسی بود که در سال 1907 این جایزهی بزرگ را به دست آورد. «دوریس لسنیگ» دیگر نویسندهی انگلیسی بود که در سال 2007 در سن 88 سالگی لوح نوبل ادبیات را به دست گرفت و عنوان پیرترین برندهی این جایزه را کسب کرد.
** یکی از نادرترین رویدادهای مراسم اعطای این جایزه، انتخاب نویسندهی مُرده به عنوان برندهی نوبل است. اعضای آکادمی نوبل تنها یکبار در سال 1931 نام «اریک آکسل کارلفلدت» فقید را به عنوان برنده اعلام کردند. البته آکادمی سوئد بعدها در سال 1974 به این نتیجه رسید که دیگر هیچ نویسندهای را پس از مرگ به عنوان برنده معرفی نکند؛ مگر آنکه او بعد از اعلام نتایج درگذشته باشد.
** در تمام ادوار برگزاری جایزهی نوبل ادبیات، تنها دو نفر از دریافت این جایزهی ارزشمند خودداری کردهاند؛ «بوریس پاسترناک»، خالق کتاب «دکتر ژیواگو» در سال 1958 تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استکهلم برای دریافت این جایزه خودداری کرد. دیگر نام ماندگار در این زمینه «ژان پل سارتر»، فیلسوف و نویسندهی معروف فرانسوی بود که در سال 1964 به دلیل عدم اعتقاد به هیچ جایزهی رسمی نوبل ادبیات را رد کرد. وی در اینباره گفت: این که من پای امضای خود بنویسم «ژان پل سارتر» با اینکه بنویسم «ژان پل سارتر» برندهی جایزه نوبل فرق میکند. نویسنده نباید اجازه دهد تبدیل به یک موسسه رسمی شود، حتی اگر این رخداد به محترمانهترین شکل ممکن روی دهد.
** تاکنون تنها در چهار دوره از جوایز نوبل ادبیات، همزمان بیش از یک نفر به عنوان برنده معرفی شدهاند که البته وقوع آن بیشتر در دیگر شاخههای جایزهی نوبل متداول است. در سال 1904، «فردریک میسترال» فرانسوی و «خوزه اچه گارا»ی اسپانیایی، در سال 1917 «کارل آدولف گیلروپ» و «هنریک پونتوپیدان» هر دو از دانمارک، در سال 1966 «شموئل یوسف آنیون» اسراییلی و «نلی ساچز» سوییسی و در سال 1974 «ایویند جانسون» و «هری مارتینسون» از سوئد مشترکا جایزهی نوبل ادبیات را دریافت کردهاند. با این حال، هیچ نویسنده یا شاعری بیش از یکبار این جایزه را کسب نکرده است.
** یکی دیگر از مطالب جالب درباره معتبرترین جایزهی ادبی جهان متغیر بودن جایزهی نقدی آن بسته به درآمد سالانهی بنیاد نوبل است. اگر جایزه نوبل به دو برنده تعلق بگیرد، جایزه نصف میشود. اما اگر نام سه برنده به صورت مشترک اعلام شود، سهم هر کدام 50، 25 و 25 درصد خواهد بود. آکادمی نوبل در سال 2012 اعلام کرد، جایزهی نقدی خود را از 10 میلیون به هشت میلیون کرون (یک میلیون و 100 هزار دلار) کاهش داده است.
** یکی از قوانین جایزهی نوبل که جلب توجه میکند، این است که هیچ نویسندهای نمیتواند برندهی نوبل ادبیات باشد، مگر اینکه نامش حداقل دوبار در فهرست نامزدهای اعضای آکادمی ظاهر شده باشد. به همین دلیل است که نام نویسندگان زیادی هر سال به عنوان نامزد دریافت این جایزه در محافل ادبی میچرخد.
** شگفتانگیزترین انتخاب آکادمی نوبل در شاخهی ادبیات به عقیدهی بسیاری، «وینستون چرچیل» است که در سال 1953 به این عنوان دست یافت. او در واقع برای جایزهی صلح نوبل نامزد بود که به عنوان برندهی نوبل ادبیات معرفی شد.
** جایزهی نوبل ادبیات قرار است به نویسندگانی اعطا شود که در راستای ایدهآلها بیشترین خدمت را به اهل قلم کردهاند. اما در فهرست برندگان این جایزهی بزرگ نام شخصیتهای برجستهی بسیاری خالی است که موجب میشود برخی آکادمی نوبل را به قضاوت ناعادلانه متهم کنند. از این میان میتوان به «لئو تولستوی» و «آنتوان چخوف» اشاره کرد که گفته میشود دلیل عدم اعطای نوبل به آنها اختلاف همیشگی دو کشور سوئد و روسیه بوده است.
--------------------------------------------------------------------------------
در اینجا نگاهی به نکات جالب و خواندنی از 111 سال برگزاری معتبرترین جایزهی ادبی دنیا میاندازیم.
** اولین جایزهی نوبل ادبیات در سال 1901 به «سولی پرودوم»، نویسندهی فرانسوی اعطا شد. اگرچه مرسوم است اعضای آکادمی نوبل هرسال یک نویسنده را انتخاب کنند، اما در سالهای 1914 و 1918، 1935، 1940، 1941، 1942 و 1943 هیچ نویسندهای به عنوان برندهی نوبل معرفی نشد. علت عدم برگزاری و اعطای این جایزه مهم ادبی درگیری جنگهای جهانی و گاه به اجماع نرسیدن اعضای تصمیم گیرنده بوده است.
** یکی از دلایل دشواری پیشبینی برندهی نوبل در هر سال، قوانین سفت و سخت آکادمی است. طبق یکی از این قوانین، فهرست نامزدهای این جایزه تا 50 سال باید مخفی بماند. در حال حاضر تنها اسامی کاندیداهای نوبل بین سالهای 1901 تا 1950 در دسترس است.
** زمانیکه «آلفرد نوبل» آخرین وصیتنامهاش را به نگارش درآورد، برای نویسندگان تمام کشورها حقی برابر قائل شد. اما نگاهی به تاریخچه برندگان نوبل ادبیات نشان میدهد اعضای آکادمی سوییس توجه ویژهای به کشورهای اروپایی نشان میدهند. از مجموع 108 برندهی معتبرترین جایزه ادبی جهان، تنها 28 نویسنده غیر اروپایی بودهاند! علاوهبر این، آمار نشان میدهد کشور سوئد بیشتر از تمام کشورهای قاره آسیا سابقهی کسب جایزهی نوبل را دارد.
** جوانترین نویسندهای که مدال نوبل ادبیات را تاکنون به گردن آویخته، هنگام کسب این جایزه 42 سال داشت. «ویلیام کیلپنگ»، نویسندهی انگلیسی بود که در سال 1907 این جایزهی بزرگ را به دست آورد. «دوریس لسنیگ» دیگر نویسندهی انگلیسی بود که در سال 2007 در سن 88 سالگی لوح نوبل ادبیات را به دست گرفت و عنوان پیرترین برندهی این جایزه را کسب کرد.
** یکی از نادرترین رویدادهای مراسم اعطای این جایزه، انتخاب نویسندهی مُرده به عنوان برندهی نوبل است. اعضای آکادمی نوبل تنها یکبار در سال 1931 نام «اریک آکسل کارلفلدت» فقید را به عنوان برنده اعلام کردند. البته آکادمی سوئد بعدها در سال 1974 به این نتیجه رسید که دیگر هیچ نویسندهای را پس از مرگ به عنوان برنده معرفی نکند؛ مگر آنکه او بعد از اعلام نتایج درگذشته باشد.
** در تمام ادوار برگزاری جایزهی نوبل ادبیات، تنها دو نفر از دریافت این جایزهی ارزشمند خودداری کردهاند؛ «بوریس پاسترناک»، خالق کتاب «دکتر ژیواگو» در سال 1958 تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استکهلم برای دریافت این جایزه خودداری کرد. دیگر نام ماندگار در این زمینه «ژان پل سارتر»، فیلسوف و نویسندهی معروف فرانسوی بود که در سال 1964 به دلیل عدم اعتقاد به هیچ جایزهی رسمی نوبل ادبیات را رد کرد. وی در اینباره گفت: این که من پای امضای خود بنویسم «ژان پل سارتر» با اینکه بنویسم «ژان پل سارتر» برندهی جایزه نوبل فرق میکند. نویسنده نباید اجازه دهد تبدیل به یک موسسه رسمی شود، حتی اگر این رخداد به محترمانهترین شکل ممکن روی دهد.
** تاکنون تنها در چهار دوره از جوایز نوبل ادبیات، همزمان بیش از یک نفر به عنوان برنده معرفی شدهاند که البته وقوع آن بیشتر در دیگر شاخههای جایزهی نوبل متداول است. در سال 1904، «فردریک میسترال» فرانسوی و «خوزه اچه گارا»ی اسپانیایی، در سال 1917 «کارل آدولف گیلروپ» و «هنریک پونتوپیدان» هر دو از دانمارک، در سال 1966 «شموئل یوسف آنیون» اسراییلی و «نلی ساچز» سوییسی و در سال 1974 «ایویند جانسون» و «هری مارتینسون» از سوئد مشترکا جایزهی نوبل ادبیات را دریافت کردهاند. با این حال، هیچ نویسنده یا شاعری بیش از یکبار این جایزه را کسب نکرده است.
** یکی دیگر از مطالب جالب درباره معتبرترین جایزهی ادبی جهان متغیر بودن جایزهی نقدی آن بسته به درآمد سالانهی بنیاد نوبل است. اگر جایزه نوبل به دو برنده تعلق بگیرد، جایزه نصف میشود. اما اگر نام سه برنده به صورت مشترک اعلام شود، سهم هر کدام 50، 25 و 25 درصد خواهد بود. آکادمی نوبل در سال 2012 اعلام کرد، جایزهی نقدی خود را از 10 میلیون به هشت میلیون کرون (یک میلیون و 100 هزار دلار) کاهش داده است.
** یکی از قوانین جایزهی نوبل که جلب توجه میکند، این است که هیچ نویسندهای نمیتواند برندهی نوبل ادبیات باشد، مگر اینکه نامش حداقل دوبار در فهرست نامزدهای اعضای آکادمی ظاهر شده باشد. به همین دلیل است که نام نویسندگان زیادی هر سال به عنوان نامزد دریافت این جایزه در محافل ادبی میچرخد.
** شگفتانگیزترین انتخاب آکادمی نوبل در شاخهی ادبیات به عقیدهی بسیاری، «وینستون چرچیل» است که در سال 1953 به این عنوان دست یافت. او در واقع برای جایزهی صلح نوبل نامزد بود که به عنوان برندهی نوبل ادبیات معرفی شد.
** جایزهی نوبل ادبیات قرار است به نویسندگانی اعطا شود که در راستای ایدهآلها بیشترین خدمت را به اهل قلم کردهاند. اما در فهرست برندگان این جایزهی بزرگ نام شخصیتهای برجستهی بسیاری خالی است که موجب میشود برخی آکادمی نوبل را به قضاوت ناعادلانه متهم کنند. از این میان میتوان به «لئو تولستوی» و «آنتوان چخوف» اشاره کرد که گفته میشود دلیل عدم اعطای نوبل به آنها اختلاف همیشگی دو کشور سوئد و روسیه بوده است.
--------------------------------------------------------------------------------