رابرت کخ

[POUYA AGIN]

با وجود کشف آنتی‌بیوتیک ‌های جدید و آموزش روش‌های پیشگیری، باز هم سالانه در حدود ۸ میلیون نفر به بیماری سل مبتلا شده و دو میلیون نفر در اثر آن جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که بیش از ۱۲۵ سال از کشف باسیل سل یا باسیل کخ به وسیله پزشک معروف آلمانی، رابرت کخ می‌گذرد. دکتر رابرت کخ زمانی عامل سل را کشف کرد که این میکروب موجب مرگ حداقل یک نفر از هفت نفر فرد بالغ می‌شد.





وی در سال 1843 در هانوور متولد شد او در خانواده‌ای که اولاد زیادی داشتند چشم به جهان گشود و وی یکی از سیزده فرزند خانواده بود. تحصیلات خود را درگوتینگن به پایان رسانید و در 1866 از دانشگاه گوتینگن درجه دکترای خود را دریافت کرد. او که یکی از بزرگترین میکروب ‌شناسان جهان است، در ابتدا نبوغی در وی دیده نمی‌شد و به نظر نمی رسید که بتواند روزی همراه با پاستور علم جدید باکتری ‌شناسی را بر پایه و اساس محکم بنا نهد.


او میکروب‌ های بسیار مهم دیگری را نیز کشف کرده است که باسیل آنتراکس (عامل بیماری سیاه زخم) و نیز میکروب ویبریوکلرا (عامل بیماری‌ وبا) از جمله مهم‌ترین این کشفیات هستند. اهمیت اقدامات دکتر کخ به ویژه در زمینه سل به حدی بوده که موجب شد تا وی جایزه نوبل ۱۹۰۵ را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این، تکنیک‌های رنگ‌آمیزی‌ دکتر کخ که هنوز هم در رنگ‌آمیزی بسیاری از میکروب‌ها به کار می‌روند، او را به عنوان یکی از بنیان‌گذاران علم باکتری‌شناسی نوین مطرح کرده‌اند.
بررسی‌ها نشان داده‌اند که سل اصلی‌ترین بیماری عفونی کشنده خانم‌ ها در سنین باروری است. از طرف دیگر، این بیماری امروزه یکی از علل اصلی مرگ در افراد مبتلا به ایدز را تشکیل می‌دهد...

خود باسیل سل به طور معمول به سادگی و از طریق ترشحات تنفسی از فرد آلوده مبتلا به سل‌ریوی به فرد سالم منتقل می‌شود. در واقع فرد‌ آلوده قادر است تا حتی در حین خنده یا صحبت کردن معمولی هم موجب انتقال بیماری شود. میکروب سل که هوا را خیلی دوست دارد، پس از ورود به دستگاه تنفسی فرد سالم وارد قسمت‌های تحتانی یا میانی ریه می‌شود. این دو قسمت از ریه به دلیل دارا بودن بیشترین میزان جریان هوا بیشتر از سایر نواحی ریه مطلوب باسیل سل هستند. در ادامه سیستم دفاعی فرد سالم که ورود میکروب به بدن را تشخیص داده به میکروب حمله کرده و با ترشح موادی سعی در نابود کردن آن می‌کند اما مشکل اینجاست که میکروب سل ساختمان خاصی دارد که مانع نابودی کامل آن به وسیله سیستم دفاعی بدن می‌شود. این مساله باعث می‌شود تا میکروب سل در حالی که سلول‌های سیستم دفاعی بدن احاطه‌اش کرده‌اند، به صورت نهفته باقی بماند و در سال‌های آینده و در صورت بروز ضعف سیستم ایمنی از خواب بیدار شود.

در سال ۱۸۸۳ در حالی که کخ هنوز مشغول ادامه کارهایش درباره سل بود، به عنوان رهبر کمیسیون آلمانی وبا برای بررسی شیوع وبا به مصر فرستاده شد.

او توا نست میکروب وبا را در آنجا کشف کند و کشت ‌های خالص آن را با خود به آلمان بیاورد. او همچنین در سفر به هند نیز در مورد شیوع وبا در آن کشور به تحقیق پرداخت.

کخ بر اساس دانش زیست ‌شناسی میکروب وبا و نحوه انتقال آن اصولی را برای کنترل همه‌گیری ‌های وبا تدوین کرد، که در سال ۱۸۹۳ در درسدن آلمان به‌وسیله دولت‌های قدرتمند آن‌زمان اروپا مورد پذیرش قرار گرفت و مبنایی برای روش‌های مهار وبا شد که هنوز نیز کاربرد دارد.

کار او در زمینه وبا جایزه‌ای ۱۰۰ هزار مارکی را هم برای او به ارمغان آورد، همچنین تاثیر مهمی در طرح‌ها برای حفظ بهداشت منابع آب داشت.

نکته مهم در این میان، نقش اساسی دکتر کخ در کشف عامل بیماری سل و انجام تحقیقات زیاد در این ‌باره است. خدمات پرشمار وی به نوع بشر باعث شده‌اند تا حتی یکی از کوه ‌های ماه را به نام او نام‌گذاری کنند.

جالب اینجاست که هیچ‌کدام از میکروب‌هایی که او با آنها سروکار داشت، نتوانستند موجب مرگ دکتر کخ بشوند بلکه وی در خرداد ماه سال ۱۹۱۰ و در حالی که ۶۶ ساله بود، در اثر حمله قلبی درگذشت.