روش تشخیص استعاره در تست ها

[מַברִיק]

روش تشخیص استعاره در تست ها .

باید عرض کنم با توجّه به آن‌چه در بحث تشبیه و استعاره خوانده اید ،  استعاره بر اساس این که مشبّه در آن به کار رفته باشد، یا مشبّهٌ‌به؛ بر دو نوع است:

۱- استعاره‌ی مصرحه (آشکار):
آن است که مشبّهٌ‌به، در آن آشکار و در جمله وجود داشته باشد، اما مشبّه نباشد؛ در بیت زیر شاعر به جای این که بگوید:

هزاران «ستاره» چون نرگس، از چرخ جهانگرد (آسمان) غروب کرد تا یک «خورشید» چون گل زرد، طلوع کرد، می‌گوید:

هزاران «نرگس» از چرخ جهانگرد
فروشد تا برآمد یک «گل زرد«

یعنی، ستاره و خورشید را که مشبّه هستند، به کار نمی‌برد امّا «نرگس» و «گل زرد» را که مشبّهٌ‌به هستند، به جای آن‌ها به کار می‌برد و به ترتیب منظورش ستاره و خورشید است.

امّا، پرسشی که پیش می‌آید، این است که وقتی بیتی را برای نخستین بار می‌خوانیم، چگونه تشخیص دهیم که در آن، استعاره وجود دارد؟

پاسخ این است که برای تشخیص استعاره‌ی مصرّحه یا آشکار که در آن، مشبّهٌ‌به به کار رفته است، باید:

۱- بیت را خوب بخوانیم.

۲- اسم‌هایی که در بیت به کار رفته است، بررسی کنیم ببینیم آیا در معنی حقیقی و رایج خود به کار رفته‌اند یا خیر؛ مثلاً:

گفتا که مرو به غربت و می‌بارید
از نرگس تر، به لاله بر مروارید

۱- بیت را می‌خوانیم.

۲- اسم‌ها را در بیت مشخص می‌کنیم:
غربت، نرگس، لاله، مروارید

۳- با توجّه به مصراع اوّل، درمی‌یابیم که «غربت» در معنای حقیقی به کار رفته‌است.

امّا واژه‌های «نرگس» ، «لاله» و «مروارید» در معنی حقیقی به کار نرفته‌اند؛ زیرا، این جمله‌ای بی‌مفهوم است که بگوییم:

از نرگس بر روی لاله، مروارید می‌ریخت!

مگر این که منظور شاعر از هریک از واژه‌های «نرگس»، «لاله» و «مروارید»، چیز دیگری باشد، که با توجّه به مصراع اوّل متوجه می‌شویم، که معشوق به عاشق می‌گوید:
به غربت مرو و مرا تنها نگذار و همزمان از چشم (نرگس تر) بر گونه‌های خود (لاله)، مروارید (اشک) می‌بارید.