اختلال رواني قرن

[Emmɑ]

همه ما اضطراب را تجربه کرده‌ايم. بعضي رويدادهاي زندگي به ما اين باور را مي‌دهند که در وضعيت خطرناکي هستيم و در اين شرايط، اضطراب، واکنشي طبيعي است اما گاهي نيز بدون هيچ علتي دچار استرس مي‌شويم و به اصطلاح دل‌مان شور مي‌زند و انگارآرام و قرار نداريم. با دکتر سعيد صدر، روان‌پزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي درباره همين موضوع گفتگو کرده‌ايم....





آقاي دکتر! اضطراب چه تعريفي دارد؟



اضطراب اختلالي فراگير، ناخوشايند و مبهم است که موجب مي‌شود فرد نسبت به آينده احساس خطر كند و اين حس را داشته باشد كه نيرويي دروني و ناخودآگاه به او مدام هشدار مي‌دهد. از اضطراب به عنوان اختلال رواني قرن ياد مي‌شود.





چه نتايجي به همراه دارد؟



فرد به اقداماتي دست مي‌زند كه بتواند آن اضطراب را برطرف كند. اگر اين اقدام «خودآگاه» باشد، فرد از مكانيسم‌هاي مقابله‌اي استفاده مي‌كند و اگر «ناخودآگاه» باشد، فرد از «مكانيسم‌هاي دفاعي» كمك مي‌گيرد.





مكانيسم‌هاي دفاعي هم جنبه خودآگاه دارند؟



خير. مكانيسم‌هاي دفاعي، ناخودآگاه‌اند و از شايع‌ترين آنها مي‌توان به «انكار» و «واپس‌زني» اشاره کرد؛ مثلا اگر اتفاق بدي براي فردي رخ دهد (مثلا مرگ يکي از عزيزان)، اولين واكنش فرد، انكار واقعيت است: «نه، امكان ندارد!» و اين «نه» موجب در امان ماندن از يك عارضه قبلي مي‌شود و فرد پس از مدتي واقعيت را مي‌پذيرد.





معمولا در چه شرايطي مضطرب مي‌شويم؟



استرس و اضطراب کلماتي هستند که در زندگي روزمره، براي توصيف حالات و احساسات مختلفي استفاده مي‌شوند: ‌هنگام سخنراني در برابر جمع، امتحان، مشکلات مادي، تاخير در يک قرار و... اما غالبا اضطراب هنگامي بروز مي‌کند که شرايط استرس‌زا در زندگي وجود داشته باشد. تحقيقات نشان مي‌دهد که اضطراب در خانم‌ها، طبقات کم‌در‌آمد و ميانسالان و سالخوردگان بيشتر است.





چه علايمي دارد؟



مجموعه‌اي از علايم بدني، فکري و احساسي: تپش قلب، تنگي نفس، از دست دادن اشتها، تهوع، بي‌خوابي، تکرار ادرار، چهره برافروخته‌، تعرق، اختلال گفتار، بي‌قراري، سردرگمي، اختلال حافظه، حواس‌پرتي، از دست دادن کنترل، کم‌رويي، گوش‌به‌زنگي، عصبي شدن، بي‌طاقت شدن، نگراني و دلواپسي.





به طور ميانگين چند درصد افراد جامعه دچار انواع اختلالات اضطرابي هستند؟



اختلالات اضطرابي از شايع‌ترين طبقات اختلالات رواني است و به طور متوسط 5 تا 8 درصد افراد دچار نوعي از اختلالات اضطرابي هستند. در عين حال، زنان با شيوع 30/5 درصد در مقايسه با مردان بيشتر ممکن است دچار يک اختلال اضطرابي شوند.


چرا در زنان شايع‌‌تر است؟



زنان به دليل نقش تعيين‌كننده‌اي كه به عنوان مادر و همسر ايفا مي‌كنند، بيش از مردان دچار اضطراب مي‌شوند. البته فعاليت خارج از منزل در زنان شاغل، اضطراب مضاعفي به دنبال دارد و از ديدگاه فيزيولوژيكي نيز، وجود هورمون‌هاي «استروژن» و «پروژسترون» در ايجاد اضطراب زنان موثر است. در عين حال، اين موضوع تا جايي پپش مي‌رود که خانم‌ها بدون دليل مشخصي همواره اضطراب دارند و اين اضطراب به درمان نياز دارد و به تأخير انداختن درمان،عوارضي در بردارد.

چه عوارضي؟



اضطراب اگر درمان نشود، مزمن مي‌شود و موجب اختلال در عملكرد فرد و کاهش عملكرد روزانه او مي‌شود. اگر فردمضطرب، دانش‌آموز است، اضطراب موجب افت تحصيلي او مي‌شود؛ اگر كارمند است، موجب كاهش كارايي وي مي‌شود و اگر خانه‌دار است، تمرکزش را در انجام کارها از دست مي‌دهد و به تدريج دچار افسردگي مي‌شود و بر مشكلات و اختلالات رواني او افزوده مي‌شود.





اضطراب قابل درمان است؟



بله، به دو صورت: درمان دارويي و روان‌درماني که به‌صورت هم‌زمان انجام مي‌شود.






خانواده و اطرافيان فرد مضطرب چه نقشي در رفع اضطراب وي دارند؟



مهم‌ترين آدم، خود فرد است که بايد به خودش کمک کند. شخصي كه دچار اضطراب است، مي‌تواند با مراجعه به يك روان‌شناس و مطرح كردن مشكل خود، سعي در برطرف كردن مشکل خود نمايد. البته واضح است كه تغذيه مناسب، فراهم كردن يك محيط آرام و ورزش مي‌تواند سبب كاهش اضطراب شود. از طرفي فرد مضطرب بايد تحت حمايت خانواده و جامعه قرار گيرد و شرايط محيطي را اصلاح کند.





در مواقع اضطراب بهتر است چه عکس‌العملي نشان بدهيم؟



بايد از قدرت خلاق ذهن ناهوشيار خود براي تغيير دادن خويش استفاده کنيد و با استفاده از تصويرسازي، تصويرذهني خود را تغيير دهيد تا به جاي ترس، احساس اطمينان و قوت قلب بر شما حاکم شود. در عين حال، از تفکر مثبت و واقع‌بينانه براي ديدن خود، موقعيت دوروبر خود کمک بگيريد؛ يعني آنچه را که دوست داريد وجود داشته باشد، در ذهن خود تصويرسازي کنيد و به گونه‌اي رفتار کنيد که گويا شخصيتي که مي‌خواهيد، هستيد. اگر هم اضطراب‌تان بي‌مورد است، خود را به کار ديگري سرگرم کنيد تا حواس‌تان پرت شود و کمتر فرصت منفي فکر کردن داشته باشيد. چند مرتبه ورزش کردن در طول هفته هم موجب کاهش استرس‌هاي روزمره مي‌شود. شايد باورش براي‌تان سخت باشد اما تنفس صحيح هم از راهکارهاي موثر در کاهش اضطراب است.