هنر چاپ روی پارچه

[شـــقآیــق]

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

هنر ایران درختی كهن است كه ریشه در ژرفای خاك كویر و شاخه تا بلندی البرز و سایه بر سر مردمی دارد كه پیوند خود با او نه بریده و نه كاسته اند .
مردمی كه با هنر به دنیا آمده و در كنار آن زندگی می كنند .
چاپ پارچه تجسمی زنده از فرهنگ و هنر این سرزمین دارد .
چاپ پارچه و چاپ سنتی
تولید طرحهای رنگی ونقوش روی پارچه به وسیله باسمه یا قالب ظاهرا در سدة چهارم بیش از مسیح در هند بوجود آمده است. در كارنامه های چینی نوشته شده است كه پارچه های چاپی از سال 140 پیش از مسیح از هند به چین آورده شد. در زبــان فارسی واژه چیت به معنی پارچه های چاپی است واین واژه در اصل هندی است. استرابوStrabo مورخ رومی در اولین سالهای پس از میلاد مسیح نوشته است كه در زمان وی پارچه های چاپی از هند به اسكندریه میرفت. كشفیاتی كه در آثار باستانی مصر شده نشان می دهد كه چیت تا سدة چهاردهم به بازارهای آنجا وارد می شده است. در دوره ساسانیان چاپ روی پارچه در ایران یافت وروشهای نوینی در تزیین پارچه های ابریشمی وكتانی وابریشمی ابداع گردید.
نخستین پارچه های چاپی در شمال اروپا از گورسنت كاســاریوس اهل آرلس St. Caesarius Arles(در حـــدود 543 میــلادی)
بدست آمده است. این پارچه ها به سبك شرقی درست شده بود. بالاخره وقتی چاپ باسمه ای پارچه در اروپــــا متداول شد، روش آن با شرق فرق داشت.
صنایع دستی

نقاشی و نگارگری

تعزیه و نمایش

سینما و تلویزیون

معماری

شعر و ادبيات

هنر جدید

جشنواره ها
صنايع دستي

صفحه اصلی
خبر و گزارش
گفتگو
مقاله و یادداشت
آثار
معرفی
آرشیو

مطالب مرتبط

قلمکاری و چاپ سنتی قلمکاری و چاپ سنتی
تاریخچه هنر چاپ تاریخچه هنر چاپ

هنر چاپ روی پارچه

پدیدآورنده: سرویس هنر اسلامی/ محمدسعید اکبرزاده | به قلم: رویا محمودی 1394 .24 آذر
بافت پارچه و درآوردن نقش و نگار بر روی آن از قدیمی‌ترین هنرهای دستی بشر است.

بافت پارچه و درآوردن نقش و نگار بر روی آن از قدیمی‌ترین هنرهای دستی بشر است. گرایش انسان به پوشش و وامداری‌اش از نقوش و گرافیک موجود در طبیعت اطراف‌اش باعث شد در همان روزهای آغازین زندگی بشر متمدن افرادی به فکر خلق یک اثر هنری به‌صورت ناخودآگاه بر روی پوشش خود شده و آرام آرام در طی قرون، هنرهایی از جمله پارچه بافی، چاپ بر روی پارچه و بعدترها صنعت طراحی لباس را به‌وجود بیاورند.
سرزمین‌هایی که سال‌های زندگی بشر در آنها قدمت بیشتری از نظر تاریخی پیدا می‌کنند به سبکی شخصی در تولید و طراحی پارچه و لباس رسیدند و باعث به وجود آمدن گونه‌هایی از این اجناس شدند که تولید آن ها به دست بشر و به گونه‌ای پرزحمت و با ریزه‌کاری و دقت بسیار صورت می‌گرفت. همین امر باعث شد تا این عمل رنگی هنری به خود گرفته و در طول سالیان گسترش یابد.
پارچه در سرزمین‌های اسلامی اما بشتر به کار آمد. قوانین و احکام دینی وجود و استفاده از پارچه را در بسیاری از موقعیت‌ها با کاربرد‌های مختلف لازم و واجب می‌داند. می‌شود برای مثال به وجود پرده‌های جدا کننده بین محرمان و نامحرمان، وجود چندین گونه از پوشش‌های زنانه و مردانه به منظور پوشیده نگاه داشتن اعضای مشحصی از بدن ، زیراندازها و پارچه‌های مخصوص عبادت و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.
پس با توجه به موارد کاربرد پارچه در سرزمین‌های اسلامی، هنر پارچه بافی و پارچه‌نگاری گسترش یافت و هنرمندان در جای‌جای این سرزمین‌ها به تولید آثاری با کاربرد‌های روزمره و گاه خاص دست زدند. در سرزمین ایران نیز شکل و رنگ این گونه از هنر به مانند سایر گونه‌های هنری شکلی منحصر به‌فرد یافت. یکی از موارد مثال رشد و توسعه هنر پارچه در ایران " پارچه قلمکار" است. در ادامه به قلم " رویا محمودی" بیشتر با " پارچه قلمکار" آشنا خواهیم‌شد:

مقدمه
هنر ایران درختی كهن است كه ریشه در ژرفای خاك كویر و شاخه تا بلندی البرز و سایه بر سر مردمی دارد كه پیوند خود با او نه بریده و نه كاسته اند .
مردمی كه با هنر به دنیا آمده و در كنار آن زندگی می كنند .
چاپ پارچه تجسمی زنده از فرهنگ و هنر این سرزمین دارد .
در ادوار مختلف تاریخ و نشانه های فرهنگ عمیق و پر قدرتی است كه نه تنها در مقابل هجوم اقوام مختلف مقاومت كرده ، بلكه توانسته فرهنگهای تحمیلی بیگانه را در خود حل نموده و به آن سیمایی ایرانی ببخشد .
براستی مردم ایران دربارة هنر چه میدانند جز اینكه به حضور دائم آن در كنار خود عادت كرده اند و چگونه میتوان برای مردم در مورد مسئله ای كه كه به آن آشنا هستند صحبت كرد .
برای تحقیقاتی كه به ما داده شده بود به مراكز گوناگونی رفتیم تا بتوانیم قسمتی از هنری كه شاید كه فقط با اسم آن آشنا هستیم شناختی كامل ، كه نه شناختی سطحی داشته باشیم زیرا صنایع دستی این مرز و بوم دارای تنوع و ظرافتهای بسیار است كه ما در پیچ و خم ظرافتهای آن به دنبال یافتن ناشناخته های این هنر زیبا میباشیم تا گوشه ای از تمدن ایران باستان را تداعی كنیم .
امید است با این كار یا بنیانگذاران این هنر را زنده نگهداریم و برای ماندگاری این صنایع در فرهنگ ایران تلاش كنیم .


چاپ پارچه و چاپ سنتی
تولید طرحهای رنگی ونقوش روی پارچه به وسیله باسمه یا قالب ظاهرا در سدة چهارم بیش از مسیح در هند بوجود آمده است. در كارنامه های چینی نوشته شده است كه پارچه های چاپی از سال 140 پیش از مسیح از هند به چین آورده شد. در زبــان فارسی واژه چیت به معنی پارچه های چاپی است واین واژه در اصل هندی است. استرابوStrabo مورخ رومی در اولین سالهای پس از میلاد مسیح نوشته است كه در زمان وی پارچه های چاپی از هند به اسكندریه میرفت. كشفیاتی كه در آثار باستانی مصر شده نشان می دهد كه چیت تا سدة چهاردهم به بازارهای آنجا وارد می شده است. در دوره ساسانیان چاپ روی پارچه در ایران یافت وروشهای نوینی در تزیین پارچه های ابریشمی وكتانی وابریشمی ابداع گردید.
نخستین پارچه های چاپی در شمال اروپا از گورسنت كاســاریوس اهل آرلس St. Caesarius Arles(در حـــدود 543 میــلادی)
بدست آمده است. این پارچه ها به سبك شرقی درست شده بود. بالاخره وقتی چاپ باسمه ای پارچه در اروپــــا متداول شد، روش آن با شرق فرق داشت.
چیتساز اروپای قرون وسطی یعنی از سدة سیزدهم به بعد، ماده رنگی را كه با چسب ویژه ای آمیخته كرده بود از قالبهای خود به پارچه منتقل می كرد وفقط روی آن نقش می بست. از سوی دیگر چیت سازی مشرقی رنگهای واقعی كه تمام الیاف وپود پارچه را رنگ می كند به كار می برد.
چاپ عبارت است از رنگرزی در قسمتهایی از پارچه وفرق آن با رنگرزی این است كه در رنگرزی تمام قسمتهای پارچه همرنگ می شود ولی در چاپ می توان با استفاده از یك یا تعدادی رنگ روی روی زمینه سفید یا رنگ شده طرح دلخواه را بوجود آورد از حدود اوایل قرن هفتم هجری قمری ومزمان با هجوم مغولها یه ایران راه یافتند ودر گذشته اصفهان، شیراز ، بروجرد، همدان، رشت، كاشان، نخجوان، یزد، سمنان، گناباد، نجف آباد، روستاهای فارسان، گزبرخوار، خورزرق، برخوار، لنجانی سبره و... جزو مراكز مهم قلمكــار به شمار ممی رفتند واز نظر اهمیت پارچه های قلمكار بروجردی در درجه اول قرار داشته است. .

قلمكار
قلمكار به نوعی پارچه چاپ شده به وسیله قالبهای چوبی اخلاق می شود ووجه را از شیوه تولید آغازین خود وام گرفته وهم اینكه به گونه ای گسترده در اصفهان وبه شكلی محدودتر در مشهد ودامغان هنوز رونق ورواجی دارد. از حدود اوایل قرن هفتم هجری قمری ومزمان با هجوم مغولها یه ایران راه یافتند ودر گذشته اصفهان، شیراز ، بروجرد، همدان، رشت، كاشان، نخجوان، یزد، سمنان، گناباد، نجف آباد، روستاهای فارسان، گزبرخوار، خورزرق، برخوار، لنجان، سبره و... جزو مراكز مهم قلمكـــار به شمار ممی رفتند واز نظر اهمیت پارچه های قلمكار بروجردی در درجه اول قرار داشته است.
پارچه
برای آماده سازی پارچه جهت رنگرزی این چاپ ابتدا آن را مدتی در آب روان وفراوان شستشو داد تا آهار ومواد زائد موجود در پارچه از آن خارج گردد.
چنین پارچه ای نیازمند سفید گری نیز هست وبه همین جهت لازم است پس از شستشو بر روی زمین شنی پهن ومرتبا یوسیله ای بر روی آن آب پاشیده شود تا پس از مدتی بر اثر تابش نور خورشید به رنگ كاملا سفید در آید. گاهی نیز قلمكار سازان ترجیح می دهند زمینه پارچه بر رنگ زرد درآورند وبرای این كار معمولا پارچه شسته شده را در تغارهای مخصوص كه محتوی محلول گرد پوست انار وهلیله با آب است فرو می روند وبه این ترتیب به آن رنگ زمینه زرد می دهند.