نقد و بررسی فیلم مکبث ( Macbeth )

[کــــــــــⓐرمَن]

« مکبث » یکی از ادبی ترین و در عین حال جذاب ترین داستان های ویلیام شکسپیر می باشد. اجرای نمایش « مکبث » برای دانشجویان رشته هنرهای نمایشی در اغلب نقاط دنیا، امری اجتناب ناپذیر محسوب می شود و می توان گفت هر دانشجوی رشته هنرهای نمایشی در زمان تحصیل، حداقل مدتی با این داستان سر و کار داشته است. فارغ از بخش اجرای تئاتری « مکبث » که تعداد آن بسیار زیاد بوده، در سینما آخرین اثر قابل توجهی که از این اثر ساخته شده به سال 1971 و فیلم « تراژدی مکبث » باز می گردد که رومن پولانسکی کارگردانی آن را برعهده داشت. پس از آن، اقتباس های گوناگونی از داستان « مکبث » در سینما صورت گرفت اما هیچکدام از آنان وفاداری چندانی به نوشته های اصلی ویلیام شکسپیر نداشته اند.

« مکبث » به کارگردانی جاستین کورزل ، جدیدترین اقتباس از این داستان فاخر ادبی می باشد و اینبار مایکل فاسباندر ایفاگر نقش مکبث می باشد و ماریون کوتیار نیز ایفاگر شخصیت " بانو مکبث " شده است. اثری که تفاوت هایی زیادی با آنچه که علاقه مندان به شکسپیر از اثر انتظار داشته اند دارد اما باید دید که آیا این تغییرات منجر به ضعف فیلم شده یا خیر.

مکبث ( مایکل فاسباندر ) اشراف زاده سلحشوری است که یکی از وفادارترین یاران پادشاه نیز می باشد که در جنگ به پیروزی های ارزشمندی دست یافته است و مورد حمایت پادشاه نیز قرار دارد. اما پس از اینکه همسر جاه طلب مکبث (ماریون کوتیار) او را وسوسه می کند تا تاج و تخت را بدست بیاورد و قدرتی بی انتهایی کسب کند، وی پادشاه را به کام مرگ می فرستد. قتل پادشاه باعث بوجود آمدن خوی شیطانی در مکبث می شود بطوریکه تصمیم به قتل تمام وارثین پادشاه برای بی رقیب بودن می گیرد و در طرف دیگر نیز بانو مکبث درگیر مشکلاتی روحی می شود که...

روایت جاستین کورزل از « مکبث » روایتی مدرن از داستان کلاسیک ویلیام شکسپیر می باشد. کورزل برخلاف بسیاری از فیلمسازان، فضای داستان را مدرن نکرده و آن را در قرن یازدهم روایت کرده است اما نحوه روایت این داستان ویژگی است که « مکبث » کورزل را برخلاف نمونه های قبل متمایز می سازد و سر و شکلی سینمایی به آن می دهد.

« مکبث » سعی کرده تا حد امکان در بخش فیلمنامه به نوشته های شکسپیر وفادار بماند، اما تغییرات ریز و درشتی هم در متن ایجاد کرده که کمک شایانی به بهبود تصویر سینمایی اثر نموده است. کورزل احتمالا می دانسته که وزن ادبیات سنگین کلمات داستان « مکبث » می تواند بسیاری از مخاطبین سینما را از خود براند. به همین جهت اغلب دیالوگ های ادبی در اینجا تلطیف شده اند تا بتوانند به راحتی بر زبان آورده شوند. در اینجا خبری از نحوه ادای بریتانیایی مونولوگ های آتشین شکسپیری نیست و همه دیالوگ ها در کنترل کامل و بصورت یکدست بر زبان آورده شده اند تا حس و حال نمایشی اثر از میان برود.البته کورزل برای تلطیف کردن دیالوگ های فیلم، ابدا از کیفیت آنها نکاسته است که مشخصا این مسئله یک ویژگی مثبت برای مخاطب سینما به شمار می رود.

اما بخشی که شاید بتواند طرفداران « مکبث » را به دو گروه مخالف و موافق تقسیم کند، نحوه روایت داستان می باشد. احتمالا طرفداران سرسخت شکسپیر با تماشای « مکبث » کمی ناامید خواهند شد چراکه کورزل از تاکید بر وجه نمایشی اثر کاسته است و تقریبا در تمام دقایق فیلم، سر و شکل و قاب بندی سینمایی را به کار بسته است که گاهی حتی باعث می شود « مکبث » شبیه « شجاع دل » باشد کورزل بسیاری از دیالوگ های قافیه دار شکسپیر را نیز حذف کرده تا از تاکید بر آن جلوگیری بعمل آورد. اما طرفداران سینما می توانند خوشحال باشند چراکه کورزل با تسلط بر وجه زیباشناسی در سینما، قاب های فوق العاده ای ترسیم کرده که به خوبی انتقال دهنده پیامهای فیلم درباره هیولای درون یک مرد و وسوسه های بی انتهای او برای برتری طلبی بوده است. تصویربرداری فیلم مخصوصا در سکانس های جنگ خیره کننده هستند.

کورزل در به تصویر کشیدن لیدی مکبث نیز تغییراتی ایجاد کرده که به سینمایی تر شدن اثر انجامیده است. در اینجا لیدی مکیث بیشتر از اینکه جاه طلبی اش بر وزن تاکید بیفتد، زنی مستاصل است که درگیری های روحی فراوان و عدم تعادل شخصیتی، از او بانویی غریبه در میان اشراف زادگان ساخته که به نابودی مبکث سلحشور و حتی اطرافیان او منجر می شود. ویژگی تحسین برانگیز کورزل در « مکبث » این بوده که اجازه داده تمام این تغییرات رفتاری و استعاره های ادبی در قامت تصویر بر روی صفحه نمایش نقش ببند که از این حیث می تواند « مکبث » را در فصل جوایز به عنوان یکی از نامزدهای اصلی در بخش کارگردانی هنری مطرح نماید.

بازی بازیگران فیلم نیز در افزایش کیفیت اثر موثر بوده است. مایکل فاسباندر در نقش یکی از کم دیالوگ ترین مکبث های تاریخ سینما، بازی بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشته است. فاسباندر با قد بلند و فیزیک بدنی مناسب و چهره ای که در آن عطش قدرت نقش می بندد، بازی بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشته است. ماریون کوتیار نیز در نقش لیدی مکبث تماشایی است. انتخاب کوتیار برای ایفای نقش لیدی مکبث انتخاب بسیار هوشمندانی بوده است چراکه نگاه نافذ و قدرت چشمان کوتیار دقیقا همان ویژگی هست که می بایست لیدی مکیث با آن به تصویر کشیده شود. توانایی بازیگری به انضمام نگاه کوتیار ، یک لیدی مکبث به یاد ماندنی خلق کرده است.


« مکبث » جاستین کورزل را می توان سینمایی ترین « مکبث » ساخته شده در سینما عنوان کرد. اثری که از ادبیات سنگین اثر کاسته و نسخه ای شسته و رفته تر از نوشته های ویلیام شکسپیر را به مخاطب عرضه کرده است. اما با اینحال قدرت تصویر و جلوه های بصری فیلم به حدی تاثیرگذار است که احتمالا بتواند باعث موفقیت « مکبث » در فصل جوایز باشد. چشم بستن از قاب بندی های زیبایی که در فیلم شکل گرفته بسیار مشکل است و البته سکانس های بدون دیالوگ، شاید در یک اثر شکسپیری ناامید کننده به نظر برسد اما وقتی پای سینما در میان باشد، جذاب ترین و تماشایی ترین اتفاقی است که می تواند برای هر مخاطبی رخ دهد.