حمایت از کرسی‌های زبان فارسی؛ از حرف تا عمل!

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

غلامرضا عمرانی از اهمیت کرسی‌های زبان فارسی و لزوم حمایت از آن‌ها و همچنین تاثیری که در فعالیت‌های خانه‌های فرهنگ خارج از کشور دارند، می‌گوید.

این استاد سابق اعزامی وزارت علوم به خارج از کشور در گفت‌وگو با ایسنا، پیرو نگرانی‌هایی که درباره تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی در خارج از کشور وجود داشت و بعدا از   اختصاص بودجه برای حفظ آن‌ها خبر داده شد، درباره اهمیت برگزاری این کرسی‌ها در ترویج زبان و ادبیات فارسی اظهار کرد: این خبری که دکتر بهادر باقری درباره اختصاص بودجه به کرسی‌ها دادند، خبر خوبی بود؛ منتها فقط فعلا حرف است، اگر محقق شود این کرسی‌ها حفظ خواهند شد. کل مبلغی که نیاز است کل این ۶۰ کرسی در طول سال فعال شوند یعنی همان دو میلیون یورو اگر تخصیص داشته شود، آن وقت است که کرسی‌ها مجدد فعال می‌شوند. سال‌ گذشته من در لاهور بودم اما به خاطر مشکلات ارزی برگشتم.
او با بیان این‌که زبان فارسی یک سابقه هزارساله در منطقه شبه قاره دارد، گفت: مردم پاکستان و هند تاریخ‌شان به زبان فارسی است. در ایالت پنجاب، نزدیک به ۱۵۰ هزار نفر در مدارس فارسی یاد می‌گیرند برای همین معلمان‌شان باید فارسی بدانند و این می‌طلبد استادی برای این‌ها اعزام شود. ضمن این‌که در لاهور چهار دانشگاه تا مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی وجود دارد یعنی خود دولت پاکستان سالانه میلیاردها روپیه برای زبان فارسی هزینه می‌کند. متاسفانه وقتی این استادان برمی‌گردند برای نظام هم خیلی بد است، چون از سوی آن کشور می‌گویند که این مملکت آن‌قدر پول نداشت تا هزینه استادش را برای ترویج زبان فارسی بدهد! چون برای آن‌ها مهم است که در زبان فارسی به‌روز شوند. 
عمرانی سپس به اهمیت اولویت‌بندی در برگزاری کرسی‌ها با توجه به وضعیت ارزی کشور بیان کرد: با وضعیت ارزی پیش‌آمده، پیشنهاد ما این است که چراغ کرسی‌ها و زبان فارسی در کشورهایی که زبان فارسی در آن‌ها قدمت هزارساله دارد، خاموش نشود و اولویت‌بندی‌ای برای این  ۱۶ کرسی انجام شود. قدمت کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه لاهور از دانشگاه تهران ما بیشتر است که به ۱۰۰ سال می‌رسد. در حالی که اکنون چین، ترکیه، مصر و عربستان در پاکستان برای ترویج زبان‌شان تلاش می‌کنند درحالی که این زبان‌ها هیچ ارتباط فرهنگی‌ با زبان اردو ندارند اما اردو خواهرخوانده زبان فارسی است. در اولویت‌بندی کرسی‌ها، کشورهای شبه قاره باید در اولویت باشند. وقتی وضعیت ممکلت به این شکل است، باید اولویت‌بندی انجام شود تا زبان فارسی در کشورهایی که تا مقطع دکتری تحصیلات آکادمیک دارد و در جریان است، از رونق نیفتد.
این زبان‌شناس و ویراستار با اشاره به سابقه برگزاری کرسی‌های زبان فارسی در قبل انقلاب، گفت: کشورهای دیگر مثل ترکیه به دانشگاه پنجاب گفته‌اند که به آن‌ها زمین بدهند تا دانشکده‌ای در دانشگاه لاهور برای زبان ترکی بسازند. اما ما آن‌جا خودمان دانشکده زبان و ادبیات فارسی داریم و به استادان آن‌جا حقوق داده می‌شود. اکنون حدود ۴۵۰ نفر فقط در دوره دکتری، دانشجوی زبان فارسی دانشگاه لاهور هستند و تنها کاری که ایران می‌تواند انجام دهد، این است که یک استاد برای استادان آن‌جا بفرستند تا به‌روز شوند.
عمرانی خانه‌های فرهنگ را دیگر موضوع موثر در ترویج زبان فارسی و تبادلات فرهنگی بین ایران و سایر کشورها دانست و بیان کرد: در پاکستان ۱۵ خانه فرهنگ وجود دارد. خانه‌های فرهنگی که در پاکستان وجود دارند، زیر نظر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هستند. اما افرادی که به آن‌جا اعزام می‌شوند متاسفانه افراد دانشگاهی نیستند و صرفاً کارمند آن سازمان هستند و با زبان فارسی هیچ سنخیتی ندارند در حالی‌که اقلا کاری که این‌ها می‌توانند انجام دهند این است که استاد زبان فارسی به این خانه‌های فرهنگ بفرستند؛ همان کاری که قبل از انقلاب انجام می‌شد.
این استاد اعزامی زبان و ادبیات فارسی به خارج از کشور ادامه داد: وقتی استادان وزارت علوم به لاهور می‌روند، افرادی که از سوی سازمان ارتباطات به خانه‌های فرهنگ فرستاده شده‌اند به آن‌ها به چشم رقیب نگاه می‌کنند. هرساله سازمان ارتباطات بودجه‌ای برای آموزش زبان فارسی می‌دهد و برای این افراد کلاس هم برگزار می‌کند در حالی که همان کار را استادان اعزامی وزارت علوم هم می‌توانند انجام دهند، اما آن‌ها موازی‌کاری می‌کنند. در واقع بنیاد سعدی و سازمان ارتباطات در خارج از کشور موازی‌کاری انجام می‌دهند و وزارت علوم متولی این کار است. بودجه‌ای را که صرف این افراد می‌شود می‌توان صرف هزینه برای نشریاتی که در دانشگاه‌های آن‌جا منتشر می‌شود، کرد. کما این‌که قبل از انقلاب و حتی هنوز هم نشریاتی به  زبان فارسی در دانشگاه‌های آن‌جا منتشر می‌شوند و به حمایت نیاز دارند.
او در ادامه گفت: الان حدود ۱۷ یا ۱۸ سال است که هیچ کمکی به آن نشریه ها نمی‌شود و این خانه‌های فرهنگ هم با نیروهای فعلی به استادان آن کشور نمی‌توانند کمک زیادی کنند. ماحصل اعزام استاد به کرسی‌های لاهور این بود که سال گذشته ما توانستیم در عرض یک سال از آن‌جا با ۱۰ دانشگاه ایران ارتباط برقرار کنیم، یعنی رفت‌وآمدهای علمی برقرار شد و هیئتی از استادان آن‌جا به ایران آمدند و تفاهم‌نامه‌هایی امضا شد. در واقع استادی که از این‌جا به آن کشورها اعزام می‌شود، نماینده وزارت علوم و همه دانشگاه‌های ایران است. اما این حلقه ارتباط در حال حاضر مفقود است. 
عمرانی در پایان با اشاره به نقش رسانه‌ها در رسیدن صدای استادان اعزامی به گوش مسئولان اظهار کرد: رسانه‌ها باید صدای ما را منعکس کنند. کسی باید آن‌ها را تکان بدهد و بگوید که این مسئله به ضرر نظام است. آن‌هایی که هیچ ریشه تاریخی ندارند، دارند تلاش می‌کنند تا برای خودشان ریشه تاریخی به وجود بیاورند؛ اما ایران که در لاهور سابقه هزارساله دارد و مردم پاکستان هم به زبان فارسی اهمیت می‌دهند و زبان فارسی را زبان فرهنگی و تقدسی خود می‌دانند به این وضع افتاده است، در حالی که با مبلغ ناچیزی می‌توانند این فعالیت‌ها را مدیریت کنند.