هیچ کشوری با زبانش کاری نمی‌کند که ما می‌کنیم!

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

حسن ذوالفقاری با بیان این‌که هیچ کشوری با زبانش چنین نمی‌کند که ما می‌کنیم، از اهمیت حفظ کرسی‌های زبان فارسی و لزوم گسترش روابط فرهنگی و بین دانشگاهی با کشورهای دیگر برای ترویج زبان فارسی می‌گوید.

این استاد سابق اعزامی وزارت علوم به خارج از کشور در گفت‌وگو با ایسنا، پیرو نگرانی‌هایی که درباره تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی در خارج از کشور وجود داشت و بعد از اختصاص بودجه برای حفظ آن‌ها خبر داده شد، درباره اهمیت برگزاری این کرسی‌ها در ترویج زبان و ادبیات فارسی اظهار کرد: کرسی‌های زبان فارسی در خارج از کشور از گذشته، حتی پیش از انقلاب ایجاد و تا به حال حفظ شده‌اند و اگر یک‌باره بخواهیم آن‌ها را تعطیل کنیم، احیای دوباره‌شان ولو این‌که شرایط کشور هم همانند قبل شود، کار دشواری است. این است که این کرسی‌ها باید به هر شکلی که هست حفظ شوند. هنوز هم شاید دیر نشده باشد اما فاصله‌ای که افتاده ممکن است کار را دشوار کند.

او افزود: چون ممکن است رقبایی باشند که البته هم هستند و بخواهند این کرسی‌ها را از آن خود کنند. احیا و ایجاد یک کرسی زبان فارسی در خارج از کشور با تشریفات قانونی و دیپلماتیک و هماهنگی‌های بسیاری زیادی باید انجام شود و این واقعا کار دشواری است. این کرسی‌ها را می‌شود یک‌شبه تعطیل کرد اما باید سال‌ها برای احیای دوباره‌شان تلاش کرد. کرسی‌هایی که به نوعی پاسخی به سندهای بالادستی جمهوری اسلامی از جمله برنامه پنجم و ششم توسعه، قانون اساسی و... نیز هستند. 

این دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس گسترش و ترویج زبان فارسی را وظیفه همه دستگاه‌های کشور دانست و گفت: تعطیلی این کرسی‌ها نقض این راهبردهای ملی است. کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی از این جهت نقش مهمی در گسترش و ترویج زبان و ادبیات فارسی دارند که می‌توانند علاقه‌مندان به فرهنگ و زبان و ادبیات فارسی را جذب خودشان کنند. بسیاری از ایران‌شناسانی که الان دارند بر روی فرهنگ ایران کار می‌کنند و به عنوان سفیران ایران در خارج از کشور کار می‌کنند، از همین کرسی‌ها برخاسته‌اند. استادانی که برای تدریس به خارج از کشور اعزام می‌شوند جز پرورش دانشجو خودشان هم با فرهنگ، ادب، سازمان‌ها و نهادهای آن کشور ارتباط برقرار می‌کنند که این موضوع زمینه بسیار خوبی برای گسترش و ترویج زبان فارسی است. 

ذوالفقاری سپس به ترجمه‌هایی که استادان اعزامی از زبان‌های مختلف به زبان فارسی و از زبان فارسی به زبان‌های دیگر انجام داده‌اند اشاره و بیان کرد: حتی استادان اعزامی دانشجویان‌شان را در خارج از کشور برای ادامه تحصیل به ایران اعزام می‌کنند و زمینه را برای تحصیل آنان در رشته زبان و ادبیات فارسی در ایران فراهم می‌کنند. در واقع با هزینه‌ای اندک، نتایج بزرگی حاصل می‌شود و تعطیلی این کرسی‌ها طبعا می‌تواند در مبادلات دانشگاهی خلل ایجاد کند. علاوه بر این، کرسی‌ها صرفا مختص زبان فارسی نیستند بلکه به ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی و حتی شرق‌شناسی نیز مربوط هستند. 

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین گفت: حالا تعداد زیادی از ۶۵ کرسی‌ای که داشتیم به حالت تعلیق درآمده است درحالی‌که ما امید داشتیم که آن تعداد چندبرابر شود اما این کار را که نکردیم و دست به تعطیلی آن‌ها هم زدیم. کرسی‌ها می‌تواند با مبلغ کمی اداره شود، حتی اگر وزارت امور خارجه از اعزام بعضی از کارمندان غیرلازم خود چشم‌پوشی کند، می‌توان استادان را دوباره اعزام کرد. این کار نه تنها وظیفه وزارت علوم بلکه وزارت امور خارجه و سایر نهادها است تا کرسی‌ها حفظ شوند. به هر حال این مشکلات اقتصادی زمانی ممکن است مرتفع شود ولی دیگر ما نمی‌توانیم آسیب‌های واردشده به کرسی‌ها را جبران کنیم.

او با بیان این‌که بنیاد سعدی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دانشگاه‌ها و انجمن‌های علمی همه و به طور یک پارچه معتقدند که این کرسی‌ها نباید تعطیل شود، ادامه داد: من فکر می‌کنم حداقل باید کرسی‌ها درجه‌بندی شوند تا کرسی‌هایی که در اولویت هستند، حفظ شوند. در برخی کشورها حدود ۵۰۰، ۶۰۰ زبان‌آموز اما در برخی کشورها خیلی کمتر داریم، به همین علت اولویت‌بندی نیاز است.  علاوه‌بر این خوب است که دانشگاه‌ها هم به استادان خود برای هزینه اقامت کمک کنند.

ذوالفقاری افزود: برای حفظ کرسی‌ها و ترویج زبان و ادبیات فارسی در جهان باید مبادلات بین دانشگاهی داشته باشیم؛ مثلا ما در ایران پذیرای استادان و داشجویانی از سایر کشورها باشیم تا در مقابل،  کشورهای دیگر هم هزینه دعوت استادان ما را بپردازند.

این استاد سابق اعزامی وزارت علوم به خارج از کشور بار دیگر بر اهمیت کرسی‌ها تاکید کرد و گفت: کرسی‌ها تنها راهی‌ است که ما می‌توانیم کتاب‌های علمی و به‌روز به دست دانشجویان و علاقه‌مندان برسانیم. خارجیانی که با زبان فارسی آشنا می‌شوند، دریچه‌ای هستند تا زبان و ادبیات فارسی را به دنیا معرفی کنند و ما می‌توانیم باعث شویم که آن‌ها به زبان و ادبیات ما گرایش پیدا کنند و بعد در ایران تحصیل کنند و سپس سال‌های سال در دانشگاه‌های کشور خودشان مروج زبان فارسی باشند. هستند استادان بسیاری که اکنون در دانشگاه‌های کشور خودشان زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کنند و از همین راه با ایران و ادبیاتش آشنا شده‌اند و سال‌ها است که این چراغ روشن مانده است. بورس تحصیلی دانشجویان خارجی خصوصا در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه‌های ایران هم می‌تواند راه حل خوبی باشد. اما به این مسائل بی‌توجهی می‌شود و هیچ کشوری با زبانش چنین نمی‌کند که ما می‌کنیم.