آيا انگيزه پيامبر (ص) در ازدواج با خديجه (س)، ثروت وی بود؟

[م‍حمّد]

آيا انگيزه پيامبر(ص) در ازدواج با خديجه، ثروت وي بود؟ چرا خديجه با وجود خواستگاران ثروتمند با پيامبر(ص) كه از ثروت و مال چنداني بهره مند نبود، ازدواج كرد؟

در ازدواج هاي پيامبر عوامل متعددي تأثير گذار بودند كه هيچ يك از آنها معيارهاي مادي نداشت كه در بحث فلسفه چند همسري بيان شد. در خصوص ازدواج پيامبر با خديجه علت اصلي، پاكدامني و عفت و فضايل معنوي و انساني حضرت خديجه بود. در اين پيوند زناشويي انگيزه دو طرف در تن دادن به آن، برتريهاي معنوي و انساني بود كه هر يك در شريك زندگي خود مي ديد. صفحات تاريخ گواهي ميدهد كه خديجه از زنان پاكدامن و با عفت بود تا آنجا كه در دوران جاهليت به او لقب "طاهره" داده بودند.(۱)


او به مقتضاي پارسايي و پاكدامني اش همواره خواهان شوهري با تقوا و پرهيزكار بود. از گفتار و كردار خديجه به دست مي آيد كه علاقه وي به پيامبر بر محور ارزشهاي پاك انساني و صداقت و امانتداري پيامبر مي چرخيد، كه فهميده مي شود انگيزه ازدواج وي با پيامبر فراتر از مسائل مادي بود. اگر عنصر ماديت در ازدواج خديجه تأثيرگذار بود، مي بايست با يكي از خواستگاران ثروتمندش ازدواج مي كرد. بسياري از ثروتمندان، علاقهمند به ازدواج با اوبودند و از وي خواستگاري كرده بودند.(۲)

حضرت خديجه در يكي از اولين گفت وگوهاي خود با پيامبر، علت علاقه و انگيزه ازدواج خود را چنين ابراز نمود:

به تو علاقه مند شدم، زيرا با من خويشاوندي(۳) و ميان قومت از شرافت بسياري بهره مند هستي، نيز نزد قبيله ات به امانتداري شهرت داري و داراي اخلاق نيكو و با صداقت مي باشي (۴)

در مورد ردّ انگيزه مادي ازدواج پيامبر(ص) با خديجه مي گوييم:

۱- اگر ازدواج مبتني بر اموال خديجه بود، دشمنان پيامبر كه از هيچ بهانهاي براي ضربه زدن بر شخصيت ايشان فروگذاري نمي كردند، از آن بهره مي گرفتند، و حضرت را به دنياگرايي متهم مي كردند، در حالي كه در تاريخ خبري از اين گونه حرفها نيست.

۲- در برخي نقلها آمده است كه حضرت خديجه، خود ابتدا پيشنهاد كرد كه با حضرت جهت ثروتش ازدواج نمايد.(۵) اگر اين نقل درست باشد، پيامبر به خديجه گرايش پيدا نكرد، بلكه حضرت خديجه بود كه به سوي پيامبر گام برداشت، آن هم با انگيزه پاكدامني و فضائل معنوي و انساني كه در حضرت مشاهده كرد.

۳- بارها پيامبر(ص) از فضايل اخلاقي و كرامت انساني خديجه سخن گفت تا آنجا كه فرمود: "خديجه از زنان با فضيلت بهشت است(۶) و خداوند توسط جبرئيل به او سلام مي رساند".(۷) اين گونه ستايش، بيانگر معنويت و جايگاه والاي خديجه(س) است.

۴- آناني كه با انگيزه مادي به ازدواج تن مي دهند، نوع زندگي و توجه آنان به ماديت است، در حالي كه رفتار و كردار خديجه با پيامبر(ص) بر خلاف دنيا پرستي است و هميشه صفا و صميميت و وفا و يگانگي در اين خانواده حاكم بود. خديجه در دوران عبادت پيامبر در غار حرا هميشه مراقب حضرت بود و براي حفظ جان و جايگاه پيامبر تمامي سختيها را تحمل كرد. او هميشه آماده بود حتي كوچكترين تمايلات حضرت را كه به زبان هم نمي آورد، انجام دهد، چنان كه وقتي ديد حضرت به "زيد بن حارثه" كه آن هنگام به عنوان برده نزد خديجه به سر مي برد، علاقه دارد، او را به حضرت رسول بخشيد.(۸)

اگر پيامبر با هدف دستيابي به ثروت حضرت خديجه با آن بانوي گرامي ازدواج كرده بود، مي بايست پس از ازدواج اين هدف و انگيزه جلوه مي كرد و با مال و ثروت خديجه به زندگي زاهدانه پايان ميداد و در ناز و نعمت زندگي مي كرد، در حالي كه زندگي پيامبر از رفاه گرايي و فرو رفتن در ناز و نعمت به دور بود و حضرت همواره در پي امور معنوي و زندگي زاهدانه بود.

اين دلايل نشان مي دهد كه ازدواج آن دو بر اساس ارزشهاي الهي - انساني شكل گرفت، نه امور مادي و هواهاي نفساني!

پي نوشت ها:
۱- الطبقات الكبري، ج۸، ص۱۵ ؛ زوجات النبي و اولاده، ص۴۸.
۲- ابن هشام ،السيره النبويه ،ج ۱ ،ص ۱۳۲؛الطبقات الكبري، ج۱، ص۱۳۱ ؛ عيون الاثر ،ج ۱ ، ص ۷۱ و ۷۲ ؛ تاريخ طبري ،ج ۲ ،ص ۳۵ ؛ سيره ابن كثير ، ج۲ ، ص۲۶۳ ؛ البداية و النهاية ،ج ۲ ،ص۳۵۸ ؛ كشف الغمه ،ج ۲ ، ص۱۳۲.
۳- همان گونه كه در آغاز بيان شد، "قصي" جد چهارم پيامبر و جد سوم خديجه است.
۴- اسدالغابه، ج۵، ص۴۳۲.
۵- سيره ابن هشام، ج۱، ص۲۰۴.
۶- صحيح بخاري ،ج ۴ ، ص ۱۳۱ ؛ مجمع الزوايد هيثمي ،ج ۹ ، ص ۲۰۱ و ۲۲۳ ؛سير اعلام النبلاء، ج۲، ص ۱۱۵و۱۱۶.
۷- سير اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۶.
۸- همان، ص۱۰۲؛طبقات الكبري ، ج۱، ص ۴۹۸.