اهمیت صله رحم و آثار مادی ومعنوی آن در آموزه های دین اسلام

[م‍حمّد]

 از دیر باز شب یلدا که بلند ترین شب سال می باشد دربین اقوام ایرانی دارای جایگاهی ویژه بوده است که با همراه شدن سنّت دیدو بازدید از بزرگترهای هر طایفه و زنده شدن فضیلت اخلاقی صلۀ رحم می تواند شبی خاطره انگیز را برای ایشان رقم بزند و بسیاری از کدورت ها و آشفتگی های خانوادگی را بر طرف سازد .


آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب گرانسنگ مفاتیح الحیات درباره شب یلدا مرقوم داشتند:
اين واژه، سرياني و به معناي «ميلاد» است و چون شب يلدا را با تولد حضرت مسيح علیه السلام تطبيق مي كردند آن را به اين نام خوانده‌اند. چون ايرانيان اين شب را شب تولد ميترا (مهر) مي‌دانسته‌اند آن را با تلفظ سريانيش پذيرفته‌اند و در واقع يلدا با نوئل (noel) اروپايي كه در ۲۵ دسامبر تثبيت شده، معادل است، بنابراين نوئل اروپايي همان شب يلدا يا شب چلّهٴ ايراني است. (لغتنامه دهخدا، واژه یلدا)

ایشان مرقوم داشتند:
از سنت.هاي شب يلدا، شب.نشيني، ديد و بازديد و صله رحم است، چنان‌كه بهره‌گيري علمي از فرصت آن با طرح مسايل علمي و تاريخي، خواندن اشعار به ويژه شعر حافظ و تفأّل به اشعار حافظ و... سنت ديگر آن است. مناسب است موٴمنان در چنين فرصت هايي با زواياي زندگي و سيره معصومان علیهم السلام در جهت رشد و كمال علمي و معنوي آشنا شوند.

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در بخش دوم این کتاب، در مورد تعامل انسان با همنوعان مرقوم داشتند:
پيوند با خويشاوندان و نيكي به آنان به ويژه پدر و مادر، از راه‌هاي مهم رشد و تعالي [در همه زمينه‌ها] و تقرب به خداي سبحان است كه پس از ايمان به خدا از با فضيلت ترين اعمال ديني به شمار مي‌آيد و اجر و پاداش مادي و معنوي فراواني دارد. اين پيوند چنان مهم است كه به اجماع عالمان شيعه بر پايه ادله سه‌گانه كتاب، سنت و عقل از واجبات مهم ديني شمرده شده و براي دستيابي به آن، سفر يك ساله نيز توصيه شده است از سوی دیگر قطع ارتباط با خويشاوندان هم نوعي پيمان‌شكني با خداي سبحان به شمار مي‌آيد وآن چنان نزد خدا منفور است كه از مصاحبت و همراهي با قاطع رحم (كسي كه ارتباط با خويشاوندان را قطع كند) نهي شده و خداي سبحان در سه جاي قرآن او را لعن و نفرين كرده است. در فقه نيز قطع رحم از گناهان بزرگ به شمار آمده، چنان‌كه از عوامل سريع فنا و نابودي بشر هم معرفي شده است؛ همچنين گفته شده: بوي بهشت كه از مسافت هزار ساله به مشام مي‌رسد به مشام قاطع رحم نخواهد رسيد.

سؤالی که در این میان  می توان بدان پرداخت اینست که چگونه صله رحم در آموزه های دینی ما با فضیلت ترین عمل بعد از ایمان به خداوند را به خود اختصاص داده است و سندهای قرآنی و وروایی ما در این زمینه چیست؟

معظم له در طلوع این بحث "اهمیت صله رحم" را خاطرنشان کرده و مرقوم داشتند: خداي سبحان مي‌فرمايد: و ياد كن هنگامي را كه از بني‌اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خدا را نپرستيد و به پدر و مادر و خويشاوندان و... نيكي كنيد.

پيامبر اكرم (صلوات الله علیه) فرمود: آيا شما را به برترين انسان‌هاي دنيا و آخرت از نظر اخلاق راهنمايي نكنم؟ گفتند: آري. فرمود: كسي است كه با قطع كننده پيوند با وي، بپيوندد.

آیت الله العظمی جوادی آملی صلهٴ رحم نزد خداوند را دارای پاداشی زود هنگام برشمرده و خاطر نشان کردند:
 صلهٴ رحم نزد خداي سبحان چنان مهم است كه آن را از جهت پاداش، سريع‌ترين عبادت قرار داده و افزون بر پاداش اخروي، پاداش دنيوي و زودهنگام براي آن مقرر داشته است؛ به گونه‌اي كه خاندان گناهكار هم با رعايت صلهٴ رحم ميان خود، دارايي آن‌ها فزوني مي‌يابد و با نيكي به يكديگر بر عمرشان افزوده مي‌شود.

همچنین بیان نورانی رسول خدا (صلوات الله علیه) که فرمود: همهٴ امّتم را از حاضر و غايب و به آنان كه تا روز قيامت در صلب مردان و رحم زنان هستند سفارش مي‌كنم به صلهٴ رحم، اگرچه يك سال راه [ميان آنان فاصله] باشد و اين از دين اسلام است
استاد بر جستۀ حوزه علمیه در ادامۀ این مهم به آثار صله رحم در مکتب نورانی اسلام، تأخير اجل و گسترش روزي پرداخته و آورده اند:

پيامبر اكرم(صلوات الله علیه)فرمود: هركس از تأخير اجل و گسترش روزي خود خوشحال مي‌شود پس از خدا پروا كند و صله رحم كند؛ همچنين فرمود: كسي كه از عمرش جز سه سال نمانده باشد با صلهٴ رحم، خدا عمرش را به سي و سه سال امتداد مي‌بخشد. در روايتي ديگر فرمود: هركس براي من يك عمل را ضمانت كند من برايش چهار چيز را ضمانت مي‌كنم: هر كس صلهٴ رحم كند خدا او را دوست بدارد و روزي وي را گسترش دهد و عمرش را فزوني بخشد و او را به بهشتي درآورد كه وعده داده است.

امام باقر سلام الله علیه نیز فرمودند: صلهٴ رحم موجب پاكي اعمال و رشد دارايي و دفع بلا و آساني حساب و تأخير أجل مي‌شود.
همچنین حضرت موسي سلام الله علیه  از خدا پرسيد: پاداش كسي كه صلهٴ رحم كند چيست؟ فرمود: اجلش را به تأخير اندازم و سكرات مرگ را بر او آسان كنم و فرشتگان بهشت به وي ندا مي‌دهند: به سوي ما بيا و از هر دري كه مي‌خواهي وارد شو.

امام صادق سلام الله علیه نیز فرمودند: صلهٴ رحم و حسن همجواري، شهرها را آباد و عمرها را طولاني مي‌كنند.
 امید است   همۀ ما مسلمانان در پرتو عمل  به دستورات و آموزه های دینی سعادت دنیا و اخرت خود را تأمین نماییم و این فضیلت اخلاقی با ارزش در طول سال مورد توجه قرار گیرد.