رصدخانه مراغه

[امیر‌حسین]

 
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
 انیمیشن رصدخانه مراغه


رصد خانه مراغه
 

رصد خانه مراغه یکی از یادگارهای علمی و فلكی خواجه نصیرالدین طوسی؛ فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ دوره ایلخانی و صاحب رساله مشهور اخلاق ناصری و زیج معروف ایلخانی است كه به دست او، با همراهی عده ای از فضلا و دانشمندان بنا شده. این رصدخانه زمانی از مشهورترین رصدخانه های اسلامی بوده که آوازه آن تمام جهان آن روز را فرا گرفته و تاكنون با این همه تطورات و تغییراتی كه در جهان پدید آمده  هنوز هم نام آن رصدخانه و بانی آن بر سر زبانهاست.

در سال 657 هجری به دستور خواجه بزرگ طوسی؛ "فخرالدین ابوالسعادات احمد بن عثمان مراغی" معمار معروف آن عصر، ساختمان وسیع و با شكوه رصدخانه را با نقشه استاد شروع نمود. محلی كه برای رصدخانه انتخاب شده بود تپه ای است كه در شمال غربی شهر مراغه واقع شده و اینك بنام  رصد خانه مراغه معروف است.

برای كمك به رصدخانه علاوه بر كمك های مالی دولت، اوقاف سراسر كشور نیز در اختیار خواجه گذارده شده بود كه از عشر (یک دهم) آن جهت امر رصدخانه و خرید وسائل و اسباب و آلات و كتب استفاده می نمود. در نزدیكی رصدخانه، كتابخانه بزرگ و بسیار عالی ساخته شده بود كه در حدود چهارصد هزار جلد كتاب نفیس از بغداد، شام، بیروت و الجزیره تهیه و جهت استفاده دانشمندان و فضلا در آن قرار داده شده بود.

در جوار رصدخانه، سرایی عالی برای استفاده خواجه و منجمین ساخته شده و مدرسه علمیه ای جهت استفاده طلاب دانشجو نیز احداث گردیده بود. این كارها مدت 13 سال به طول انجامید، تا اینكه هلاكو در سال 663 ه. ق. درگذشت. لیكن خواجه تا آخرین دقایق عمر خود مواظبت و اهتمام بسیار نمود كه آن رصدخانه و كتابخانه از بین نرود و خللی در كار آنجا رخ ندهد و تقویم و زیج ایلخانی حاصل این تلاش بی وقفه بوده است هم اكنون از بزرگ ترین مركز علمى منطقه، تنها قسمت هاى كوچكى بر بلنداى تپه مشرف به  شهر مراغه باقیمانده است. خوشبختانه در طول دهه پنجاه با كاوش هایى كه به سرپرستى دكتر پرویز ورجاوند انجام شد باقیمانده هاى این بنا مرمت شده است. در حال حاضر، گنبدی بزرگ به جهت حفظ بناهای باقیمانده بر روی آن قرار داده شده که ظاهرا به صورت نمایشگاه نیز از آن استفاده میشود

در سال 672 هجری قمری، خواجه نصیر که آثار مکتوبش از 50 کتاب و رساله افزون است با جمعی از شاگردان خود به بغداد رفت تا بقایای كتاب های تاراج رفته را جمع آوری و به مراغه ارسال دارد. اما اجل مهلتش نداد و در تاریخ 18 ذی الحجه سال 672 هجری قمری در بغداد دار فانی را وداع گفت. جسدش را به كاظمین انتقال داده و در جوار امامین همامین دفن نمودند.

رصدخانه مراغه 167 سال پیش از احداث رصدخانه سمرقند ساخته شد و در زمان آبادانی یكی از معتبرترین رصدخانه های جهان بوده است .در آن زمان بفرمان قوبیلای قآن امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمده، پس از مراجعت به چین رصدخانه ای به تقلید از رصدخانه مراغه ساختند. علاوه بر رصدخانه چین همچنین رصدخانه های سمرقند، استانبول وهند از روی رصدخانه مراغه ساخته شده اند.

تپه‌ای كه رصدخانه در آن واقع شده است به طول 510 و عرض تقریبی217 متر و به ارتفاع 110 متر می باشد كه غرب مراغه واقع شده است. كه قسمتهای مختلف رصدخانه بر روی آن واقع شده است این بخشها عبارتند: از برج مركزی رصدخانه – واحدهای مدور پنجگانه –كتابخانه.

 برج مركزی كه وسیعترین فضای كشف شده را تشكیل می دهد قطری به اندازه 22 متر دارد ضخامت دیوار آن 80 سانتیمتر می باشد. فضای داخلی آن شامل یك راهرو و6 اطاق می شود كه 4 اطاق مستطیلی شكل و 2 اطاق دیگر كه در سمت شمال و جنوب قرار گرفته‌اند شكل هندسی ندارند. مصالحی كه در برج بكار گرفته شده عبارت است از سنگ قلوه، لاشه، سنگهای تراش برای ازاره خارجی و داخلی و سنگهای تراش بزرگ برای ورودی برج آجری در سه اندازة مختلف. ملات و اندود گچ، كاشیهای بزرگ لعابدار در سه طرح و نوع مختلف سنگهای حجاری شده و نقش دار و آجرهای نقش دار تزئینی می باشد.

واحدهای مدور پنجگانه  در قسمت جنوب و جنوب شرقی و شمال برج مركزی رصد خانه پنج واحد مدور كشف گردیده كه هریك بطور مستقیم در كار پژوهش‌های نجومی مورد استفاده داشته‌اند. در گوشة شمال غربی تپه واقع در زیر حصار شمالی محوطة رصد خانه بنای جالبی به مساحت 330 متر مربع بدست آمده كه با توجه به جنبه های مختلف امر می‌توان آن را كتابخانه مجموعه دانست.

بغیر از قسمتهای ذكر شده در دامنة غربی تپه رصدخانه مراغه و مشرف به روستای طالب خان چهار مجموعه معماری و تعدادی دخمه كشف گردیده كه گذشته از ارزش معماری از نظر روشن ساختن بسیاری از ویژگیهای مذهبی – اجتماعی و اوضاع و احوال خاص دورة ایلخانی به خصوص جامعة مسیحیت زمان، دارای اهمیت و اعتبار فراوان می باشد.

 

اعضای هیأت علمی مركز تحقیقاتی رصدخانه ی مراغه:

 

1- مؤید الدین عرضی، فرزند برمك فرزند مبارك عرضی دمشقی - مهندس و متخصص در علم هندسه و ساختن الات رصد، از اقران

2- نجم الدین علی، فرزند عمر فرزند علی كابتی -از علمای شافعیه

3- فخر الدین اخلاطی - مهندس و معمار و متبحر در علوم ریاضی، از تفلیس

4- فخرالدین مراغه ای - پزشك و ریاضیدان، مقیم موصل

5- نجم الدین كاتب بغدادی، از صور

6- محی الدین مغربی، مهندس و ریاضیدان

7- قطب الدین شیرازی، بعنوان شاگرد خواجه

8- حسام الدین شامی

9- نجم الدین اسطرلابی

10- سید ركن الدین استرابادی

11- ابن الفوطی كمال الدین عبدالرزاق شیبانی بغدادی

12- صدرالدین علی، فرزند خواجه

13- اصیل الدین حسن، فرزند خواجه

14- فو  من  جی   دانشمند چینی

15- ابوالفرج   بارهیراوس - شخصیت ممتاز مذهبی مسیحی

 

وقتی هلاكو نامهای پیشنهادی خواجه را دید توضیحاتی خواست كه خواجه علت انتخابهایش را گفت و اشاره كرد كه ما نباید به كیش و قوم فرقه و محل تولد اهمیت بدهیم و آنها پذیرفتند و شاید این اولین جرقه های عملكرد دانشگاههای كنونی غربیست كه از تمام دنیا و هر مذهبی دانشمند استخدام می كنند. هلاكو پس اینكه عقاید خواجه راشنید به او گفت شما بروید و هر كاری كه صلاح می دانید بكنید و خراجتان را از ما بگیرید.

 

و بدین ترتیب رصدخانه پا گرفت و نتیجه علمی آن منتشر شدو به جهان غرب راه یافت.

 

كپرنیك در سالهای 1501 تا 1503 مشغول به مطالعه ی مقالات و تزهای مكتب مراغه و یادداشتهای خواجه نصیر الدین طوسی بوده و نظراتش نیز نزدیك به این مكتب است. 

 
 
,
,