تمدن مفرغی

[_wιɴɴer_]

پیش از ورود هیات باستان شناسی «هلمز» به محوطه «سرخ دُم» لرستان، کمتر کسی تصور می کرد که اجداد سوارکاران و جنگاوران کناره ی زاگرس هنرمندانی تا به این حد چیره دست و قهار بوده باشند. اما وقتی در سال 1317 خورشیدی پای نخستین هیأت باستان شناس به کوه ها، دره ها و دشت های سرسبز زاگرس شمالی باز شد. دنیای شگفت انگیز تندیس های مفرغینی کشف شد که نشان می داد دلاوران لرستان در مقابل دشمنان شان علاوه بر سینه ای ستبر، گنجینه های غرورآفرینی هم در چنته دارند.

به گزارش آکاایران: 
مصنوعات ظریف مفرغین یکی پس از دیگری از دل خاک حاصلخیز منطقه بیرون آمدند و کم کم چهره شناخته شده اقوام باستانی شمال زاگرس تغییر کرد. تولیدات مفرغین این منطقه که عموماً زاده ی هزاره دوم و اول پیش از میلاد مسیح هستند، علاوه بر نمایش مهارت و زبردستی سازندگانشان، دنیای انسان آن روزگار را به تصویر می کشند. دنیایی پر از موجودات خیالی با توانی فوق بشری که جهانی رویایی را رقم می زدند.

این مفرغ های ظریف و پرکار که امروزه به نام «مفرغ های لرستان» شناخته می شود، خیال انگیزترین و هنرمندانه ترین اشیاء مفرغینی هستند که تا امروز به دست بشر ساخته و پرداخته شده اند. مجسمه های ریز نقشی که کاربردشان چندان روشن نیست. ادوات جنگی که اصلاً قرار نبوده خونی بر زمین بریزند. ساغرها و جام هایی که فقط به کار برگزاری آداب و رسوم مذهبی می آمدند و سنجاق های بزرگی که بیشتر نذر و نیازی را نمایندگانی می کردند.
 
همه این ها به علاوه تیردان هایی که در دستان زمخت و تنومند دلاوران ایرانی معنا پیدا می کردند و لگام هایی که زیرسر مردگان قرار می گرفتند. مجموعه ای از هنرمندانه ترین تولیدات فلزی هزاره های دوم و اول پیش از میلاد مسیح هستند. موجودات ظریف، سیاه و یشمی رنگ مفرغی سال هاست ناظران شان را متحیر می کنند و سازندگان شان را سربلند.

مینیاتورهای مفرغی
بز، یکی از نخستین حیواناتی بود که به دست انسان اهلی شد. بز کوهی همان طور که نقش مهمی در زندگی شبانان ساکن زاگرس غربی داشت، سهم چشمگیری هم در دست ساخته های این مردمان به عهده گرفته است. بز کوهی در هنر ایران زمین نماد زایش، رویش و فراوانی است و بخاطر چابکی اش نماد تلاش برای یافتن حقیقت است. مجسمه های مینیاتوری لرستان که قامت 3 - 4 سانتیمتری دارند بیشتر به قصد آویزان کردن از اسب، کمربند و یا لباس کودکان ساخته می شدند. نقش و نگارهای این بزکوهی چنان ظریف و پرکار است و تناسباتش آن چنان به جاست که حتی اگر چند ده برابر هم بزرگ شود، هم چنان خوش نقش و ظریف می ماند.
 
,تمدن مفرغی, تاریخ و تمدن, مفرغ های لرستان,[categoriy]
تمدن مفرغی -آکاتمدن مفرغی, تاریخ و تمدن, مفرغ های لرستان, آلیاژ مفرغ, عصر مفرغ, مفرغ چیست, مفرغ لرستان, ظروف مفرغ لرستان, نقوش تزیینی مفرغ لرستان, عکس مفرغ لرستان
آکاایران: تمدن مفرغی
مفرغ های تاریخی لرستان، نمونه ای از هنر دست ایرانیان باستان است
 
تبرهایی در نقش عصا
تبرهای مفرغی هم در پیکار و هم برای شکستن هیزم به کار ساکنان باستانی لرستان می آمدند اما چنین کارهایی معمولاً کار تبرهای دوسرفلزی بود. نقش و نگارهای این سرتبر کار را برای یک هیزم شکن یا یک جنگجو سخت می کند. این سرتبرها که وزن زیادی دارند، معمولاً در مراسم مذهبی به عنوان عصا از آنها استفاده می شده است. مرد کلاه به سر مفرغی روی تیغه که ماهی بزرگ لیز و لغزنده را دو دستی چسبیده است. احتمالاً «ائا» خدای بزرگ عقل و خرد است که از سرزمین های بین النهرین خود را تا کوهستان های زاگرس رسانده است و بر این تیغه ی مفرغی ظهور کرده است



سرتبرهای تکرارنشدنی

سرتبرهای مفرغین لرستان با وجود تعداد بسیارشان، منحصر به فرد و تکرار نشدنی هستند. فلزکاران لرستان با پایان کار ریخته گری، قالب های سنگی و گلی را می شکستند تا سر تبرهایشان یک اثر یگانه و بی نظیر بمانند و ارزش شان چندین و چند برابر شود. تعداد بی شمار مفرغ های گران قیمت لرستان، نشان از ثروت مردمان این سرزمین دارد. فراوانی این آثار که بیشتر در مراسم و آئین های مذهبی از آنها استفاده می شد. حکایت از جامعه به شدت مقید و مذهبی ساکن این منطقه دارد.





مورد نادر

کمتر شی مفرغینی از کوهستان های غرب زاگرس به دست آمده، که نقوش آئینی، تزئینی و تشریفاتی نداشته باشد. یکی از این موارد نادر همین موبند عاری از تزئینات است که ظاهراً فقط برای دسته کردن گیسوان صاحبش ساخته شده و بس، ظروف ساده، دکمه و ابزارآلات از دیگر نمونه های اشیاء کاربردی مفرغین بودند که با سرآمدن عمرشان دوباره راهی کوره های ذوب می شدند تا اثر جدیدی خلق شو







وسواس یک فلزکار

قلم و چکش فلزکار باستانی بر تمام گردی این سرسنجاق نذری لغزیده تا هیچ فضایی خالی از نقش نماند. بخش های برجسته تر سرسنجاق ها، از جمله صورت میانی این سرسنجاق، با ریخته گری ایجاد شده اند. سپس هنرمند مفرغ کار قلم و چکش دست گرفته است و نقش های ریزتر و جزئیات و اجرای نگاره ها را با وسواس، بر تن سرسنجاق مفرغی خراشیده است. شیر دال هایی که در کمال صلابت و با تمام جزئیات بر صفحه مدور این سنجاق نقش شده اند. از امپراتوری عیلام آمده اند و در تمام فلات ایران تکثیر و ماندگار شده اند.



سرسنجاق مهاجر

زنان ساکن زاگرس شمالی برای سنجاق کردن لباس هایشان از چنین میله های مفرغین نوک تیزی استفاده می کردند. این میله ها معمولاً به بالا تنه یک بز کوهی یا یک گربه سان منتهی می شد و نشستن یک مرغابی بر انتهای این سنجاق خیلی اتفاق معمولی نبود. مرغابی پرنده ای است که کمتر در هنر ایران باستان دیده شده است و لابد از منطقه ای در همسایگی زاگرس شمالی به این ناحیه مهاجرت کرده است. با ابداع سنجاق قفلی در غرب زاگرس، ساخت سنجاق های میله ای مفرغین متوقف شد.