برای ساخت فیلمم به کسی باج ندادم

[# αпGεʟ]

یک کارگردان هنر و تجربه معتقد است، برای فیلمسازی در دولت قبل یا باید با تفکرات افراد آن زمان کنار می‌آمدند و با باج دادن به آنها فیلم خود را می‌ساختند و یا باید مانند وی گوشه‌نشین می‌شدند. او می‌گوید: من به این شیوه فیلمسازیِ خودم که بابتش به کسی باج ندادم، افتخار می‌کنم.

امیر توده‌روستا، کارگردان فیلم «پات» در گفت‌وگو با ایسنا، درباره این فیلم گفت:‌ این فیلم را می‌توان جزو کم هزینه‌ترین فیلم‌های سینمای ایران دانست؛ با وجود اینکه عنوان فیلم اولی را به دوش می‌کشد و در گروه سینمایی هنر و تجربه اکران شده، به جرات می‌توان گفت که بودجه‌ی ساخت آن از بسیاری از فیلم‌های اول دیگر کمتر بوده است. «پات» به لحاظ هزینه‌، فیلم کوتاهی است که بلند شده است. این اولین فیلم بلند من است که مجوز ساخت و نمایش آن هر دو ویدیویی بوده‌اند.

او با اشاره به مشکلات فیلمسازی در ایران گفت: برای ساختن فیلم اول در این کشور باید پیش افراد زیادی خم و راست شویم و باج‌های زیادی بدهیم تا بتوانیم فیلم بسازیم. ولی من این باج را به کسی ندادم و تصمیم گرفتم با انتخاب یکی از کم هزینه‌ترین فیلم‌نامه‌هایم، فیلم اول خود را بدون حمایت کسی بسازم.

این کارگردان اضافه کرد: در سال‌های پیش برای ساخت یک فیلم بلند، وقت و انرژی خود را صَرف افرادی در سینما کردم که فقط من را سرگردان کردند. افرادی که برای راضی کردن آنها جوانیِ خود را گذاشتم و چهار سال تمام درگیر این افراد و شرایط بودم. کسانی که من را ملعبه‌ی دست خود کرده بودند و نمی‌خواستند که من در نهایت فیلمی بسازم. بعد از نگارش سه چهار فیلمنامه، به جایی رسیدم که احساس کردم باید یک عملیات انتحاری انجام دهم که منجر به ساخت این فیلم شد! مقدار زیادی از انرژی جوانی من در دولت قبل گرفته شد. تمام هم سن‌ها و هم دوره‌های من در زمان دولت گذشته یا باید با تفکرات مدیران آن زمان کنار می‌آمدند و با باج دادن به آن‌ها فیلم خود را می‌ساختند و یا باید مانند من گوشه‌نشین می‌شدند. من به این شیوه فیلمسازی خود که بابتش به کسی باج ندادم، افتخار می‌کنم.

«توده روستا» در مورد سوژه‌ی متفاوت این فیلم خاطرنشان کرد: ایده‌ی اینکه فیلمی بسازم که کاراکتر اصلی آن یک حیوان باشد، از مدت‌ها پیش، شاید از روزهای اول کارم در ذهنم ایجاد شده بود ولی تا سال ۸۹ نتوانستم آن را منسجم بنویسم.

او با اشاره به شیوه‌ی ساخت فیلم در نشان دادن یک حیوان به عنوان نقش اول و تفاوتش با فیلم مستند گفت: استایل کارگردانی و قاب‌بندی تصاویر زمانی که نقش اول فیلم یک حیوان باشد، ما را کمی به سمت تصاویری مستندگونه پیش می‌برد. زمانی که از یک حیوان برای پیشبرد داستان استفاده می‌شود به سینمای مستند نزدیک می‌شویم، ولی ما تمام سعی خود را کردیم تا با نوع دکوپاژ، فیلمبرداری و… مرزبندی‌های بین فیلم داستانی و مستند را رعایت کنیم.

فیلم «پات» به موضوعات اجتماعی و همچنین زنان و مشکلات آنان در جامعه می‌پردازد و داستانک‌هایی را به نشان دادن زندگی زنان اختصاص می‌دهد. در همین راستا، این کارگردان در پاسخ به این سؤال که آیا در مراحل ساخت و اکران فیلم دچار حذف یا سانسور نشده است، گفت:‌ باید در نظر گرفت که این فیلم در دولت قبل ساخته شده؛ دولتی که تمام خلاقیات مردم ما را تغییر داد. اگر کسی بخواهد موضوع و مشکلات نشان داده شده در فیلم را محکوم کند باید تفکر دولت قبل را محکوم کند. شرایط وحشتناکی که ما در سال‌های پیش داشتیم و حال همه ما را بد کرده بود، هرچند که امروز خوشحالیم که حالمان بهتر است. باید بدانیم که هر فیلم مانند هر انسانی فرزند زمانه خود و به نوعی بازتاب مسائل زمانه‌ی خود است.

توده‌روستا در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به مسائل تکنیکی فیلم به بیان دلیل فاصله‌ی نه‌چندان کوتاه بین تغییر هر سکانس پرداخت و اظهار کرد:‌ این ایده از همان چیزهایی بود که از ابتدای کارم دوست داشتم در یکی از فیلم‌هایم آن را داشته باشم. نوعی نگاه فرمالیستی به داستان که مانند سکوت تصویری و یا همان پلک زدن می‌تواند به مخاطب اجازه‌ی مرور تصاویر گذشته را بدهد. مطمئناً در سبکی که این فیلم را ساختیم، استفاده از این شیوه مشکلی نداشت و فضای فیلم این اجازه را به من داد تا آن ایده را پیاده کنم. می‌توان گفت که این فیلم محصول تمام ایده‌هایی است که به صورت پراکنده در دوره‌های مختلف زمانی به ذهن من رسیده بود.

این کارگردان با اشاره به مدت‌زمان فیلمبرداری این اثر گفت: پروسه‌ی ساخت این فیلم دو ماه به طول انجامید که از این مدت یک ماه را صرف فیلمبرداری کردیم. اولین دغدغه‌ی من در ساخت فیلم این بود که بتوانم مسائل اجتماعی خودم را بیان کنم، ولی مطمئناً بعد از آن حیوانات و نحوه‌ی زندگی آنها در این شهر برایم اهمیت داشت. اینطور نیست که بگوییم می‌توان به مسائل اجتماعی بدون در نظر گرفتن مشکلات حیوانات نگاه کرد. اگر ما فکر می‌کنیم که در یک جامعه رو به رشد زندگی می‌کنیم، باید بتوانیم همه‌چیز را همزمان با هم پی‌ریزی کنیم و به جلو ببریم. در نهایت اینکه اگر در کنار بیان مشکلات اجتماعی به مسائل حیوانات توجه کنیم بسیار طبیعی است.

«توده روستا» به سختی‌های کار کردن با یک حیوان در فیلم نیز اشاره کرد و گفت:‌ بطور کلی ارتباط من با حیوانات به لحاظ حسی بسیار خوب است، ولی تا پیش از این فیلم ارتباط لمسی زیادی با آن‌ها نداشتم. زمانی که تصمیم گرفتم این فیلم را کار کنم، از آن ارتباط حسی ارتباط لمسی خوبی را برقرار کردم. از اولین باری که «بابی» -سگی که در فیلم به اسم «پات» حضور دارد- را دیدم ارتباط خوبی با یکدیگر برقرار کردیم. همچنین از آنجا که گروه کوچکی در تصویربرداری و کارگردانی داشتیم، حیوان مشکلی با دوربین فیلمبرداری پیدا نکرد. ما میزانسن‌های کار را از قبل چیده بودیم و سعی می‌کردیم تا حیوان را در صحنه حرکت دهیم، ولی اگر در جایی او به دلیل شرطی‌شدن کاری که می‌خواستیم را انجام نمی‌داد، کمی دکوپاژ را تغییر می‌دادیم. بابی حیوان بسیار باهوشی بود و خیلی زود دوربین را شناخت و با آن طوری ارتباط برقرار کرد که انگار می‌دانست در حال انجام بازیِ بخصوصی است.

کارگردان فیلم کوتاه «جای منو توی اتاق بنداز» درخصوص مشکلات فیلمسازی نسل جوان در سال‌های اخیر هم اظهار کرد:‌ واقعیت این است نسبت به دوره‌ای که من و هم‌نسل‌های من در آن فیلم می‌سازیم، بی‌انصافی زیادی شده است. جوانان مستعد زیادی در این سال‌ها بودند که نادیده گرفته شدند. یک هزارم آن اتفاقاتی که در دهه‌ی ۶۰ در سینما اتفاق افتاد و افراد زیادی را به نفر اول دوره‌شان تبدیل کرد، با امکانات و شرایط دوره ما برابری نمی‌کند. اجازه‌ای که آن زمان به نسل جوانش داد به ما داده نشد. ولی جالب است که با تمام این شرایط هنوز هم نسل قبلی و بزرگ‌تر از ما انتظاراتی دارد و بعد از ۳۰ سال فعالیت و استفاده از بهترین امکانات، هنوز هم دارند به جای ما دارد غُر می‌زند.

او در پایان درباره‌ی اکران فیلمش در گروه سینمایی هنر و تجربه نیز گفت: از همان اوایل تشکیل گروه سینمایی هنر و تجربه ما متقاضی اکران در این گروه بودیم. همان زمان هم با ما موافقت کردند، اما متأسفانه به دلیل مشکلات اکران این فیلم به تأخیر افتاد. هرچند که فیلم جشنواره‌های خارجی خود را رفته بود و ما هم عجله‌ای برای اکران آن نداشتیم. از اکران فیلمم در این گروه بسیار راضی‌ام و با تمام مشکلات می‌دانم که این فیلم در صورت نبودن این گروه در گنجه باقی می‌ماند. ولی اکنون هنر و تجربه این لطف را کرده است. درست است که این فیلم تبلیغات شهری، تیزر و بیلبورد ندارد، ولی بابت فروش خوب آن خوشحالیم. فروش خوب، نه به معنای درآمد زیاد بلکه به لحاظ تعداد افراد زیادی که به تماشای این فیلم نشستند. با توجه به صحبت‌هایی که با افراد کرده‌ام متوجه شدم درصد بیشتری از کسانی که از سالن خارج می‌شوند از فیلم راضی‌اند.

امیر توده‌روستا همچنین در مورد موضوع تبلیغات فیلم گفت: تبلیغات یک فیلم ارتباط مستقیمی با سرمایه‌ی آن دارد. ما بیشترین انرژی خود را روی تبلیغات مجازی گذاشته‌ایم، هرچند که آن هم گاهی هزینه‌بر است. در حقیقت هرآنچه لازم بوده که ما برای این فیلم هزینه کنیم، همان پنج سال پیش و در زمان ساخت‌ش انجام داده‌ایم.

فیلم «پات» محصول سال ۹۲ و به نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی امیر توده‌روستا و بازی ساعد سهیلی، مصطفی ساسانی، نگار حسن‌زاده، سونیا سنجری، جمشید نوری، ماندانا نصرتی، فهیمه دباغی، بهنام حمیدی‌فرد، بهزاد اشکان از ابتدای اردیبهشت‌ماه در گروه سینمایی هنر و تجربه اکران شده است.