20-12-2012، 22:48
در بین زلزلهشناسان این بحث درگرفته که آیا زمینلرزههای بسیار بزرگ سالیان اخیر، تنها یک تصادف و پیک آماری هستند یا نشان از رخدادهای بزرگتری دارند؟
از اواخر سال ۲۰۰۴ / ۱۳۸۳، سیلی از زلزلههای بزرگ و سونامیهای پیامد آنها، دنیا را تکان داده است، ابتدا تمام آب اقیانوس را به جزایر اندونزی کوبید، سپس شیلی را زیرورو کرد، و در نهایت هم آن بر سر ژاپن آورد که دیدیم و خواندیم. زلزلههایی با این قدرت، به ندرت رخ میدهند: از سال ۱۹۰۰ تاکنون، تنها ۷ زلزله با قدت بیش از ۸٫۸ ریشتر (زمینلرزهای که شیلی را لرزاند) در سراسر زم ین ثبت شدهاند….
پس چه شده که سه تا از این هفت زمینلرزه تنها در یک بازه زمانی نسبتا محدود شش سال رخ دادهاند؟ در حالی که برخی از دانشمندان ادعا میکنند که این «ابر لرزهها» ممکن است پیشقراولان طوفانی از زمینلرزههای بسیار بزرگ باشند، خیلیهای دیگر به توضیح دیگری باور دارند که بر مبنای آن، موجی از زلزلههای بزرگ که زمین را فرا گرفته ، چیزی بیش از یک نوسان آماری نیست.
چارلز بیوف، زلزلهشناس بازنشسته سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) در دنور کلرادو میگوید سیل اخیر زلزلهها در اقصی نقاط زمین، تا حد زیادی شبیه به مجموعه زلزلههایی است که در نیمه قرن گذشته رخ داده ات. زمینلرزههای آن دوره که شامل ۳ زمینلرزه با قدرت بیش از ۹ ریشتر بود، ابتدا کامچاتکا، بعد شیلی و در نهایت آلاسکا را در یک بازه زمانی ۱۲ ساله لرزاند. به گفته بیوف که در گردهمایی سالیانه انجمن زلزله شناسان امریکا در ممفیس تنسی سخن می گفت، احتمال این که زلزلههایی با چنین قدرتی در چنان بازه زمانی کوتاهی رخ دهند کمتر از ۴ درصد است.
در بهروزرسانی تحلیلی که اولین بار در ژوئن ۲۰۰۵ / خرداد ۱۳۸۴ منتشر شد، بیوف و همکارش دیوید پرکینز، از زمینشناسان سازمان زمینشناسی امریکا، ادعا کردهاند که دور تازه زمینلرزههای بزرگ شاید نشاندهنده آغاز یک دوره از ابر لرزهها در سراسر زمین باشد. به گفته بیوف، با توجه به مدل طراحی شده آن دو، احتمال این که یک زمینلرزه دیگر با قدرت یبش از ۹ ریشتر یا بیشتر در ۶ سال آینده رخ دهد، تقریبا ۶۳ درصد است.
با در نظر گرفتن گزارشهایی که اکنون دانشمندان در مورد قدرت شگرف زلزله ۹٫۰ ریشتری توهوکو که در ۱۱ مارس ۲۰۱۱/ ۲۰ اسفند ۱۳۸۹ ژاپن را درهم نوردید، میدهند، این هشدار ترسناکتر به نظر میرسد. در جریان این همایش، پژوهشگران اعلام کردند که شوک اصلی زمینلرزه، یک واسطه زلزلهای تا پیشاز این قفل شده را، در ناحیهای به درازای ۲۵۰ کیلومتر و پهنای ۱۷۰ کیلومتر دچار گسست کرد. به رغم اینکه قسمت عمده انرژی زلزله در دو دقیقه اول آن آزاد شد، پسلرزههای متعدد (که خیلی از آنها بیش از ۶٫۴ ریشتر قدرت داشتند) در ۲۰ دقیقه پس از آن رخ دادند. به گفته پژوهشگران، زمینلرزه و پسلرزههای آن، روی هم رفته مناطقی را دچار گسست کرد که تا پیش از آن، در ۵ زلزله جداگانه میلغزیدند. در نتیجه، کل منطقه شمالی هونشو که بزرگترین جزیره ژاپن است، تقریبا یک متر به سمت شرق جابجا شد، در حالی که ناحیهای که کمترین فاصله را با مرکز زلزله داشت، ۵٫۴ متر به طور افقی جابجا شد و یک متر هم از ارتفاع آن کاسته شد؛ و این فرونشست ناگهانی، سبب افزایش خسارات سونامی مرگباری شد که دقایقی بعد جزیره را در نوردید.
با این وجود، به گفته خیلی از دانشمندان، همسانی ظاهری چنین ابر لرزههایی، که شامل زلزلههای اخیر در اندونزی، شیلی و ژاپن میشود، میتواند بدون هیچ ارتباط مستقیمی بین آنها رخ داده باشد. ریچارد آستر، پژوهشگر ژئوفیزیک در موسسه معدنکاوی و فناوری نیومکزیکو میگوید: «هنگامی که شما تستهای آماری انجام میدهید، غالبا به اعداد هیجانانگیزی میرسید». این خوشهبندیها را میتوان در مورد زلزلههای کوچک هم انجام داد. از سال ۱۹۰۰، تنها ۴ زلزله با قدرت بیش از ۸٫۵ ریشتر اتفاق افتاده است. وی میافزاید در حالیکه زلزلهشناسی مدرن تنها کمی بیش از یک قرن قدمت دارد، فرایندهای زمینشناختی که منجر به وقوع زمینلرزههای بزرگ میشوند، بیش از صدهاهزار سال زمان بردهاند تا به اینجا رسیدهاند.
از اواخر سال ۲۰۰۴ / ۱۳۸۳، سیلی از زلزلههای بزرگ و سونامیهای پیامد آنها، دنیا را تکان داده است، ابتدا تمام آب اقیانوس را به جزایر اندونزی کوبید، سپس شیلی را زیرورو کرد، و در نهایت هم آن بر سر ژاپن آورد که دیدیم و خواندیم. زلزلههایی با این قدرت، به ندرت رخ میدهند: از سال ۱۹۰۰ تاکنون، تنها ۷ زلزله با قدت بیش از ۸٫۸ ریشتر (زمینلرزهای که شیلی را لرزاند) در سراسر زم ین ثبت شدهاند….
پس چه شده که سه تا از این هفت زمینلرزه تنها در یک بازه زمانی نسبتا محدود شش سال رخ دادهاند؟ در حالی که برخی از دانشمندان ادعا میکنند که این «ابر لرزهها» ممکن است پیشقراولان طوفانی از زمینلرزههای بسیار بزرگ باشند، خیلیهای دیگر به توضیح دیگری باور دارند که بر مبنای آن، موجی از زلزلههای بزرگ که زمین را فرا گرفته ، چیزی بیش از یک نوسان آماری نیست.
چارلز بیوف، زلزلهشناس بازنشسته سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) در دنور کلرادو میگوید سیل اخیر زلزلهها در اقصی نقاط زمین، تا حد زیادی شبیه به مجموعه زلزلههایی است که در نیمه قرن گذشته رخ داده ات. زمینلرزههای آن دوره که شامل ۳ زمینلرزه با قدرت بیش از ۹ ریشتر بود، ابتدا کامچاتکا، بعد شیلی و در نهایت آلاسکا را در یک بازه زمانی ۱۲ ساله لرزاند. به گفته بیوف که در گردهمایی سالیانه انجمن زلزله شناسان امریکا در ممفیس تنسی سخن می گفت، احتمال این که زلزلههایی با چنین قدرتی در چنان بازه زمانی کوتاهی رخ دهند کمتر از ۴ درصد است.
در بهروزرسانی تحلیلی که اولین بار در ژوئن ۲۰۰۵ / خرداد ۱۳۸۴ منتشر شد، بیوف و همکارش دیوید پرکینز، از زمینشناسان سازمان زمینشناسی امریکا، ادعا کردهاند که دور تازه زمینلرزههای بزرگ شاید نشاندهنده آغاز یک دوره از ابر لرزهها در سراسر زمین باشد. به گفته بیوف، با توجه به مدل طراحی شده آن دو، احتمال این که یک زمینلرزه دیگر با قدرت یبش از ۹ ریشتر یا بیشتر در ۶ سال آینده رخ دهد، تقریبا ۶۳ درصد است.
با در نظر گرفتن گزارشهایی که اکنون دانشمندان در مورد قدرت شگرف زلزله ۹٫۰ ریشتری توهوکو که در ۱۱ مارس ۲۰۱۱/ ۲۰ اسفند ۱۳۸۹ ژاپن را درهم نوردید، میدهند، این هشدار ترسناکتر به نظر میرسد. در جریان این همایش، پژوهشگران اعلام کردند که شوک اصلی زمینلرزه، یک واسطه زلزلهای تا پیشاز این قفل شده را، در ناحیهای به درازای ۲۵۰ کیلومتر و پهنای ۱۷۰ کیلومتر دچار گسست کرد. به رغم اینکه قسمت عمده انرژی زلزله در دو دقیقه اول آن آزاد شد، پسلرزههای متعدد (که خیلی از آنها بیش از ۶٫۴ ریشتر قدرت داشتند) در ۲۰ دقیقه پس از آن رخ دادند. به گفته پژوهشگران، زمینلرزه و پسلرزههای آن، روی هم رفته مناطقی را دچار گسست کرد که تا پیش از آن، در ۵ زلزله جداگانه میلغزیدند. در نتیجه، کل منطقه شمالی هونشو که بزرگترین جزیره ژاپن است، تقریبا یک متر به سمت شرق جابجا شد، در حالی که ناحیهای که کمترین فاصله را با مرکز زلزله داشت، ۵٫۴ متر به طور افقی جابجا شد و یک متر هم از ارتفاع آن کاسته شد؛ و این فرونشست ناگهانی، سبب افزایش خسارات سونامی مرگباری شد که دقایقی بعد جزیره را در نوردید.
با این وجود، به گفته خیلی از دانشمندان، همسانی ظاهری چنین ابر لرزههایی، که شامل زلزلههای اخیر در اندونزی، شیلی و ژاپن میشود، میتواند بدون هیچ ارتباط مستقیمی بین آنها رخ داده باشد. ریچارد آستر، پژوهشگر ژئوفیزیک در موسسه معدنکاوی و فناوری نیومکزیکو میگوید: «هنگامی که شما تستهای آماری انجام میدهید، غالبا به اعداد هیجانانگیزی میرسید». این خوشهبندیها را میتوان در مورد زلزلههای کوچک هم انجام داد. از سال ۱۹۰۰، تنها ۴ زلزله با قدرت بیش از ۸٫۵ ریشتر اتفاق افتاده است. وی میافزاید در حالیکه زلزلهشناسی مدرن تنها کمی بیش از یک قرن قدمت دارد، فرایندهای زمینشناختی که منجر به وقوع زمینلرزههای بزرگ میشوند، بیش از صدهاهزار سال زمان بردهاند تا به اینجا رسیدهاند.