روستای عجیب ایرانی، زبان رومانو، خط لاتین

[Dead Silence]

روستای عجیب ایرانی، زبان رومانو، خط لاتین


گردشگری ایران،روستای عجیب ایرانی، زبان رومانو، خط لاتین ،هم ایرانی اند هم اروپایی، هم فارسی می دانند هم ترکی؛ صورتشان هم شبیه آریایی هاست، هم شبیه گلادیاتورها و وایکینگ ها، قدشان بلند است و مهربانی شان همچون محبت مردم ایل به مهمان ها. مسلمان شیعه اند، کارشان دامداری و کشاورزی؛ به سبک همه روستاییان، مرغ و خروس و غاز هم نگه می دارند؛ بعضی زن ها که هنرمندتر از دیگرانند نیز خودشان نان می پزند و در مشک، دوغ و کره می گیرند و پنیر و ماست می بندند.

این مردم اما یک راز دارند، یک نکته مبهم تاریخی که مرموزشان می کند. مردم روستای «زرگر» زبان مادری شان «رومانو» است؛ به زبانشان زرگری هم می گویند، اما نه از آن زرگری هایی که بعد از هر حرف، «ز» می گذارند و زبانشان می شود «دزرزوز».

داستان زبان رومانو بیشتر شبیه افسانه است. زرگری ها خودشان هم دقیقا نمی دانند متعلق به کجای جهان هستند و چه شد که به ایران آمدند و شدند رومانوی شیعه کشاورز ایرانی که به زبان ترکی هم مسلط است. قدیمی های روستا یادشان است که در زمان جوانی شان پیرمردی در زرگر بود که تمام حساب و کتاب هایش را به زبان روسی می نوشت، اما بعد از مرگ او نوشتن به زبان روسی ورافتاد؛ حالا این مردم همه شان به زبان رومانو حرف می زنند و به لاتین می نویسند.

مسافرانی از فرانسه و انگلیس

بچه های تحصیلکرده زرگر چند سال پیش چند لغت به زبان رومانو در اینترنت منتشر کردند و از تمام مردم دنیا خواستند که اگر این لغات را می شناسند به ایران بیایند. چند ماه بعد سه مسافر از فرانسه و انگلیس به روستای زرگر آمدند و در حالی که شادی کنان، ساز و دهل می زدند از این که همزبان هایشان را در ایران پیدا کرده اند دست از پا نمی شناختند. زرگری ها می گویند این سه مرد از تجار بزرگ کشورشان بودند که ایتام زیادی را حمایت می کردند و اهل کار خیر بودند؛ اما تعجب می کردند از این که زرگرهای ایران، زبان رومانو را با زبان فارسی و ترکی آنچنان آمیخته اند که اصالت زبان به آن شکل که در اروپا تلفظ می شود از بین رفته است. رومانوهای اروپایی متعجب بودند از این که چرا رومانوهای ایران مثل ۱۸ هزار همزبان شناخته شده خود در اروپا، تشکیلات ندارند و در نشست سالانه آنها در ترکیه حضور ندارند و آواره و بی سروسامانند.

آوای آواره

رومانوها حتی آنها که تشکیلات منظمی دارند، آواره اند. این مردم معلوم نیست که از چه سرزمینی آمده اند و چه اتفاقی افتاد که در جهان پراکنده شدند. «سرهنگ» از بقیه مردم آبادی به تاریخچه رومانوها مسلط تر است. او خودش در زمان جنگ ایران و عراق، چند بی سیم چی زرگر داشت که پیام های بسیار مهم را به آنها می سپرد تا عراقی ها از آن سردرنیاورند؛ که سر هم در نمی آوردند و عاقبت نیز نفهمیدند که این زبان چه زبانی است. سرهنگ می گوید هیچ کس غیر از زرگرها از زبان رومانو سردر نمی آور​د و هیچ کس مطمئن نیست​ این مردم از چه آب و خاکی ریشه گرفته اند؛ اما روایتی هست که می گوید رومانوها طایفه ای هستند که قرن ها پیش از مرزهای شمال ایران وارد شده اند و چون زندگی عشایری داشته اند در بخش های مختلف ایران پخش شده اند و بتدریج یکجانشین شده اند و کشاورزی و دامداری را پیشه خود کرده اند.

روایتی دیگر اما می گوید رومانوها اصالتا ایرانی اند و به خاطر شجاعتشان، جزو سربازان قزلباش شاه عباس صفوی بوده اند. عده ای نیز معتقدند​ چون زرگرها جنگجو و دلیرند هیچ وقت با حکومت های وقت، سرسازش نداشته اند و برای این که حکومت ها از خطرشان مصون باشند آنها را در دنیا پخش کرده اند؛ هر چند این عده نمی گویند که چه حکومتی، در چه زمانی و از کدام سرزمین چنین تصمیمی گرفته است.

برای همین زرگرها همیشه دو به شک زندگی می کنند؛ آنها گاه خودشان را مردمانی از کشور رومانی می دانند و گاه از یونان و گاه زبان رومانو را ملاک قرار می دهند تا بگویند ریشه در کشور ایتالیا دارند. معتقدان به این روایت می گویند که در جنگ ایران و روم، ۲۰۰ نفر از رومانوها به دست پادشاه ایران اسیر شدند، اما چون اندام های ورزیده و قوی داشتند مورد عفو پادشاه قرار گرفتند و در نزدیکی قزوین ساکن شدند.

آیرانه سی، قمیل و فاملا

اگر مهمان عزیز کرده باشی، زرگرها در بدو ورود برایت «آیرانه سی» می آورند. آیرانه سی یعنی دوغ آن هم دوغی خنک شده با تکه های یخ که یک قاشق غذاخوری پُر رویش کره است و هر مهمانی نصیبش نمی شود.

نکته: افسانه ها می گوید مردم روستای زرگر از بقایای کولی های اروپا هستند، اما چون ماهیت این افسانه ها روشن نیست، زرگرها خودشان را ایرانی می دانند؛ هرچند به زبان رومانو سخن می گویند

وقتی زرگرها به زبان رومانو با هم حرف می زنند فردی که شنونده است، حتی کلمات را هم تشخیص نمی دهد چه رسد به معنی شان؛ اما اینها که مردمی با محبت مردمان ایل اند سرعت حرف زدنشان را کم می کنند و شمرده شمرده کلمات را ادا می کنند تا غیر رومانو ها هم چیزی بفهمند. «قمیل» همان «کمل» انگلیسی ها و شتر ما فارسی زبان هاست که زرگرها «ک» آن را «ق» تلفظ می کنند. «فاملا» هم همان «فمیلی» انگلیسی زبان هاست که ما به آن خانواده می گوییم. «پپری» و «سمنتی» هم می شود ادویه و فلفل و سیمان که دیکته و تلفظش شباهت زیادی به کلمات انگلیسی دارد. زرگرها زبانشان را هم به حروف لاتین می نویسند؛ شاید برای همین است که اصرار دارند بگویند اجدادشان مردمی از مردمان رم بوده اند.

عاشق کتاب و چوگور

مضراب بر تارهای «چوگور» زخم می زند و «عاشق کتاب»، داستان «کَرَم و اصلی» را می خواند. کَرَم، عاشق اصلیِ ارمنی است، اما پدر اصلی به وصلت با مسلمان رضایت نمی دهد. اما کَرم و اصلی، واله و شیدایند پس راهی نیست جز این که سوزانده شوند. حاکم شهر اینها ولی مسلمان است پس دلش با سوزاندن عشاق نیست برای همین دو مجسمه به شکل عاشق و معشوق درست می کنند و مقابل چشم همه مردم شهر، آن دو را می سوزانند، در حالی که کَرم و اصلی با هم در شهری دیگر پیمان زناشویی می بندند.

عاشق کتاب، زخمه های مضراب بر چوگور را شدیدتر می کند و با تحریرهای تُرکی اش، سوز شیرین داستان را در فضا می پاشد؛ اتاق از نغمه های عاشقانه پُر است. «مش کتاب» کلاه پوستی اش را می خواهد تا عاشقانه ای دیگر بخواند؛ «قریب و شاه صنم».

قریب در خواب، دو انگشتش را بالا می گیرد و از لای آن دختری در تفلیس را می بیند که پری صورت است، شاه صنم نیز در تفلیس خواب می بیند که در لای دو انگشتش پسری نمایان است، پری وش در شهر تبریز؛ هر دو در یک زمان. قریب از خواب می پرد و همان صبح عزم تفلیس می کند و شاه صنم از دمادم صبح، پای دروازه شهر به انتظار قریب می نشیند. عاشق کتاب، به اینجا که می رسد مدهوش است؛ تارهای چوگور، از زخمه های او جنون گرفته اند و روستاییان جمع شده اطرافش از حظ شنیدن داستان، سرمی جنبانند. او تنها نوازنده چوگور در بین زرگرهاست که حرفه اش عاشقی خوانی است، البته اگر یلدای هفت ساله و چند جوانی را که برای تفریح، چوگور می نوازند را جدا کنیم.

وقتی مراسم عروسی در روستا به پاست، بازار عاشق کتاب، داغ است. زرگرها با این که آداب ازدواج و زندگی و لباس پوشیدنشان شباهت زیادی به تهران پیدا کرده، اما با این حال، عاشق کتاب و ضربه های مضرابش بر چوگور و داستان های عاشقانه اش را به همه برنامه های سرگرم کننده مرسوم در مراسم ازدواج ترجیح می دهند.

وقتی او می خواند و می نوازد همه روی زمین می نشینند و زانوها را در بغل می گیرند و محو داستان های عاشقانه ترکی اش می شوند چون زرگرها باور دارند که این عشق است که موجودات را به حرکت وا می دارد.

وفاداری به خانواده، عشق به وطن

زنی که شوهرش می میرد هرگز ازدواج نمی کند، مردی نیز که همسر دارد هرگز به سراغ زنی دیگر نمی رود و اگر کسی خلاف کند، از روستا طرد می شود یعنی اگر چه جسمش در روستاست، اما کسی اعتنایی به او نمی کند.

این رسم زرگرهاست که مردمش خیلی روی آن تعصب دارند. آنها نه اهل طلاق اند و نه اهل بی وفایی و خیانت؛ این هم یک رسم برآمده از ایل است.

در زرگر زیاد اتفاق افتاده که زنی شوهرش را در جوانی از دست بدهد و چند بچه قد و نیم قد یتیم برایش بماند، اما این زن ها هیچ وقت به فکر ازدواج دوباره نمی افتند و به پای بچه هایی می نشینند که از شوهر به جا مانده اند؛ شاید برای این که می دانند تعصبات زندگی ایلی نمی گذارد آنها تنها و بی کس بمانند. مردهای زرگر هم برای ازدواج مجدد و چند همسری، مثل مردهای دیگر دنیا، توجیه نمی آورند و زیرکی نمی کنند چون زرگر بودن به آنها، وفاداری را دیکته می کند. با این که جوان های زرگر از لباس پوشیدن و آب و رنگ زندگی تهرانی ها تقلید می کنند، اما عقایدشان هنوز زرگری است. آنها به باورهای قومی شان احترام می گذارند و با این که کمتر از گذشته با هم روستاییان شان وصلت می کنند، اما از زبان و خط و اصالتشان همچنان دفاع می کنند.

سرهنگ می گوید جوان های زرگر چون از بیماری های ارثی و مادرزادی می ترسند کمتر با دختران و پسران هم روستا ازدواج می کنند، اما حتی وقتی با غریبه ها وصلت می کنند باز هم از زبان رومانو حفاظت کرده و نسل به نسل منتقلش می کنند. افتخار سرهنگ به این است که زرگر تنها روستای رومانوزبان ایران است که زبان زرگری را زنده نگه داشته و سرنوشتش مثل نسل فراموش شده رومانوها در شهریار، قوچان، بیله سوار و خوی نشده است.

با این که افسانه ها، زرگرها را به سرزمین های دور و نزدیک نسبت می دهد و آنها را به نقاطی از اروپا مربوط می کند، اما با این حال آنها عاشق ایرانند و خودشان را ایرانی می دانند. (حتما رمز ماندگاری آنها نیز همین است).

اگر چه آنها صورتشان هم شبیه آریایی هاست و هم شبیه گلادیاتورها و وایکینگ ها، ولی آنها هر جا که باشند با همان خط لاتین شان می نویسند: meen iranisom (من ایرانی هستم)، kato dayatar oyolom (اینجا از مادر متولد شدم) و irani boot manga (و کشورم را دوست دارم ).

منبع :.aftabir.com