تقسيم بندی احكام شرع

[_ʀᴇᴠᴇʀsᴇ sᴇɴsᴇ_]

تقسيم بندی احكام شرع
١ ـ واجب : عملى ‏است كه انجامش لازم است و ترك آن عذاب‏ دارد، مانند نماز.
٢ ـ حرام : عملى كه ترك آن لازم ، و انجامش عذاب دارد ، مانند دروغ.
٤ ـ مستحب : عملى كه انجام آن مطلوب است و ثواب دارد ولى ترك آن عذاب ندارد ، مانند نماز شب.
٤ ـ مكروه : عملى كه ترك آن مطلوب است و ثواب دارد ولى انجامش هم عذاب ندارد ، مانند خوردن غذاى داغ.
٥ ـ مباح : عملى كه انجام و ترك آن مساوى است نه عذابى دارد و نه ثوابى ، مانند بسيارى از اعمال.(١)

تقسيمى ديگر براى احكام

١ ـ بديهى : مثل وجوب نماز و حرمت زنا كه هركس حكم آن را مى‏ داند.
٢ ـ غير بديهى :
اين دسته از احكام خود بر دو قسم است:
الف: احكامى كه احتياط در آنها امكان دارد.
ب: احكامى كه احتياط در آنها ممكن نيست و يا طريقه احتياط مشخص نمى‏ باشد.

قسم اوّل، مسائلى است كه نياز به تقليد ندارد.
قسم دوم كه احتياط در آنها ممكن است، انسان اگر طريقه احتياط را بداند مى‏ تواند به احتياط عمل كند، گرچه تقليد هم مانع ندارد.(۲)
امّا آخرين دسته از احكام كه نه از امور بديهى است و نه جاى احتياط است، مورد اجتهاد يا تقليد است، يعنى انسان بايد در آن دسته از مسائل شخصا اجتهاد كرده يا از مجتهد تقليد كند.(۳)

پ.ن:
١ ـ شهيد صدر، الفتاوى الواضحه، ج ١، ص ٨٣.
۲ ـ آية‏اللّه‏ خامنه‏ اى: از آن جا كه عمل به احتياط نيازمند شناخت موارد احتياط و علم به چگونگى آن است و عده كمى از اين دو آگاهى دارند، و از طرفى عمل به احتياط غالباً محتاج به صرف وقت زيادترى مى‏باشد، بنابراين تقليد از مجتهد جامع الشرايط بهتر است. (اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ٥، س ٢).
۳ ـ العروة الوثقى، ج ١، ص ٤، م ٦ ـ منهج الرشاد، ص ١٩.