چرا نباید از شخصیت افراد بُت بسازیم؟

[ᵖᵃʳᶰᶤᵃᶰ]

اسطوره سازی و اسطوره پرستی همیشه از دیرباز و در دوره های مختلف حیات بشر وجود داشته و همواره انسانهایی بوده اند که بواسطه برخی قابلیتها و جذابیتهای خود، توجه مردم را به خود جلب کرده اند. سیاست مداران، ورزشکاران، هنرمندان و دانشمندان از جمله کسانی هستند که افراد جذب شخصیتشان شده و به نوعی خواستار الگوبرداری از سبک زندگی، اخلاقیات و نگرشهای آنها هستند. اینکه فردی به کسی دیگر علاقه پیدا کند و به عبارتی طرفدار وی گردد امری کاملا طبیعی و قابل قبول است، اما مشکل از آنجایی پدید می آید که این علاقه تبدیل به شیفتگی افراط گونه میشود به نوعی که انسان مرید و دلباخته بی قید و شرط و بی چون و چرای فرد مورد علاقه اش میگردد. شخصیت پرستی و اسطوره سازی از دیگران به نوعی منشاء بسیاری از معضلات اجتماعی میگردد که از دو جنبه کلی قابل بررسی است: مسائلی که در خصوص شخص اسطوره پدید می آید و مسائلی که در خصوص شخص یا اشخاص اسطوره پرست پیش می آید.

کسی که تبدیل به اسطوره شده و از شخصیتش بت ساخته شده، همیشه انتظار پرستش از دیگران را دارد چون غرور و تکبری کاذب سراسر وجودش را فرا گرفته و دیگر حاضر نیست از موقعیتی که در آن قرار گرفته ذره ای افول کند. او به این دلیل که دیگران شیفته اش هستند، خود را در مرکز توجه میبیند و سعی در تحمیل افکار و نگرشهای خود در بین طرفدارانش میکند چرا که می داند آنها آنقدر نسبت به او ارادت دارند که چه درست و چه غلط، حاضرند گفتمان ارائه شده توسط او را بپذیرند.

معمولا انتقاد پذیری در انسانهایی که توسط مردم بت شده اند به پایین ترین سطح خود تنزل می یابد و گاهی اصلا امکان پذیر نیست. به عنوان مثال خواننده ای را در نظر بگیرید که بسیار محبوب است و طرفدارانی سرسخت دارد. اگر جمله ای بیان کند یا رفتاری انجام دهد که از لحاظ اخلاقی برخلاف عرف جامعه باشد، چون خودش را در لایه ای محافظت شده از طیف وسیعی از هواخواهانش میبیند که حاشیه ای امن برایش مهیا میکنند و با طرفداری کور و متعصبانه روی هرگونه گفتار و رفتار او صحه میگذارند، دیگر نگران انتقاد مردم نیست.

خود بزرگ بینی یکی دیگر از خصیصه هایی است که اغلب در بین اسطوره ها دیده میشود. بالابردن افراط گونه شخصیت افراد این توهم را در ذهن آنها ایجاد میکند که چند پله از عامه مردم بالاترند و اینگونه سطح توقعات و انتظارات آنها از کل جامعه بالا می رود و تصور میکنند که لایق احترامی بی حد و حصر از جانب عموم مردم هستند.

خودشیفتگی ایجاد شده بدلیل محبوبیت بیش از حد در شخص اسطوره سبب میگردد که او دیگر نتواند مخالفانش را ببیند و تحمل کردنشان برایش بسیار دشوار میگردد. شخص اسطوره معمولاً از این می هراسد که مبادا منتقدانش روی ذهن طرفداران تاثیری ناخوشایند بگذارند و از این نگراند که وجهه اجتماعی اش تضعیف شود. شخص اسطوره گاهی تلاش میکند با وسیله قرار دادن طرفدارانش، مُهر سکوت بر لبان مخالفانش بزند. میدان دید افراد اسطوره معمولا محدود به طیف طرفداران خود میشود. برخی اسطورگان برای مخالفین خود هیچ ارزشی قائل نمی شوند و از همه انتظار دارند که آنها را در حد بت پرستش کنند.

سوء استفاده از طرفداران برای پیشبرد اهداف شخصی، موضوع دیگری است که بسیار دارای اهمیت است. برخی افراد اسطوره از احساسات، تعصبات و اعتقادات ایجاد شده در بین هوادارانشان به نفع خود و در تحقق مقاصد شخصی بهره برداری می کنند. آنها می دانند که در بین مریدانشان دارای جایگاه ویژه هستند و اگر بخواهند می توانند از حمایت آنها نهایت استفاده را ببرند.

جنبه دیگر اسطوره سازی به اشخاص اسطوره پرست برمیگردد. خصلتهایی که در بین افراد شخصیت پرست شکل میگیرد و به دنبال آن معضلات اجتماعی بی پایان پدید می آید، گاهی می تواند سرنوشت یک ملت را تغییر دهد. انسانهای شخصیت پرست دارای تعصبات خشک، کور و بی منطق می شوند. آنقدر جایگاه کسی را بالا میبرند که دیگر نمی توانند عیوب و اشتباهات وی را ببینند و درک کنند. اگر دیگران هم متوجه این اشتباهات شوند و آنها را بیان کنند با مقاومت بسیار شدید و خشونت آمیز افراد شخصیت پرست روبرو میشوند. افراطی گری، خشونت طلبی، اقتدار گرایی و دشنام گویی از ویژگی هایی است که ممکن است در افراد شخصیت پرست پدید آیند که در نهایت فضایی را فراهم می آورد که به کل بدنه جامعه صدمات جبران ناپذیری وارد میکند. کسی که شخصیتی را می پرستد و از وی بت می سازد همیشه در پی بسته بندی افکار خود در سمت و سوی هواداری و حمایت از شخص اسطوره است و در این میان عنصر منطق و اعتدال هیچ جایگاهی نخواهد داشت چون هدف او صرفاً حفظ جایگاه اسطوره و خدشه دار نشدن اوست. افراد اسطوره پرست هرگز دوست ندارند آن ذهنیت بی عیب و نقصی که از فرد اسطوره در ذهن خود ساخته اند صدمه ببیند.

ممکن است کسی به اوج شهرت برسد اما این دلیل نمیشود که شخصیتش مورد پرستش قرار گیرد. همه انسانها قابل احترامند ولی از هیچکس نباید بت ساخت. باید دانست که هر انسانی در هر جایگاهی که باشد احتمال اشتباه و خطا در وی وجود دارد و هیچگاه نباید با بالابردن افراط گونه جایگاه افراد، امکان قضاوت عادلانه از رفتار، گفتار و پندار آنها سلب شود.

منبع : مردمان