بازی آنلاین
آپلود عکس
18-06-2015، 9:24
وظیفه مسلمین در مقابل خوارج مدرن!!
مقام معظم رهبری دیروز در دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
بیاناتی مهم توصیه اکید به وحدت بین شیعه و سنی داشتند و این که نباید اجازه دهیم به سبب برخی اختلافات اعتقادی دشمنان وارد این عرصه شده و به مطامع خود برسند.
براستی در این برهه از زمان که وهابیت از یک سو و طالبان از سوی دیگر و از جانب دیگر داعش یعنی خوارج مدرن، با تمام قوا مقابل اسلام ایستاده اند و به قتل عام مسلمانان اعم از شیعه و سنی پرداخته اند وظیفه مسلمین چیست؟
رهبری در فرازی از سخنان اخیر خود فرمودند:
"همان‌طور که عرض کردم، این مسئله‌ی شیعه و سنّی مسئله‌ی مهمّی است. آنها روی مسئله‌ی شیعه و سنّی تکیه کرده‌اند؛ سعی کردند از هر دو طرف تعصّبها را برانگیخته کنند؛ یعنی آتش تعصّب را، هم در طرف شیعه، هم در طرف سنّی برانگیخته کنند. یک عدّه‌ای هم خب از روی غفلت، همیشه بازیچه‌ی دست این چیزها میشوند. انسانهای دلسوز و علاقه‌مند باید حواسشان خیلی جمع باشد که اسیر این معانی نشوند. واقعاً اینجور است که آن کسی که در کسوت طرف‌داری از تسنّن، بنا می کند به شیعه حمله کردن و دشمنی خود را از حد می گذراند، هیچ‌گونه علاقه‌ای در مرکز امر به تسنّن و به اسلام ندارد. عین همین قضیّه در مورد [تشیّع هست]؛ کسانی هستند که محرّک آتش تعصّب در شیعه بر ضدّ اهل تسنّن هستند، در حالی که هیچ‌گونه انگیزه‌ی دینی در آنها نیست؛ اینها از چه کسانی استفاده می کنند؟ از متوسّطین و متوسّطاتی که درست توجّه به جوانب قضیّه ندارند؛ علاقه‌ی مذهبی دارند امّا عقل و توجّه و حکمت لازم در آنها نیست که بفهمند هدف دشمن چیست. اینها از دو طرف تحریک میکنند؛ همه بایستی مراقب باشیم، نگذاریم این توطئه به نتیجه برسد. (1)
در تایید فرمایشات مقام رهبری از سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام نمونه هایی را متذکر می شویم که در می یابیم؛ حفظ اسلام در الویت قرار دارد و نباید به اختلافات دامن زد بلکه باید روی مشترکات تاکید داشته باشیم.
در تاریخ اسلام ذکر شده است که بعد از این که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه هجرت فرمودند با مشکلی روبرو شدند که آن را به صورت منطقی حل نمودند.
قبایل ساکن مدینه با یکدیگر اختلافات شدیدی داشتند و یهودیان از این اختلافات مصادره به مطلوب کرده و بر مسلمانان سلطه سیاسی یافته بودند. رسول اکرم صلی الله علیه و آله این اختلافات را با ایجاد پیمان هایی میان آن قبایل به آرامش و الفت تبدیل کردند.
این تدبیر و روش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از یک سو بهترین روش برای به وجود آوردن همبستگی دینی بود، و از سوی دیگر، این پیمانها مقدمات تشكیل یك وحدت سیاسی و حكومتی را فراهم می آورد.
نتیجه این وحدت پیروزی و پیشرفت مسلمین شد طوری كه در مدت بسیار كوتاهی دو امپراطوری عظیم و پهناور روم و ساسانی را تصرف نمودند، اگر آن حضرت این وحدت و آرامش را به وجود نمی آوردند، محال بود كه این همه پیشرفت و فتوحات نصیب مسلمانان گردد
به عنوان نمونه در مفاد قرارداد بین مسلمین به روشنی قید شده بود كه مسلمین امّت واحده ای، جدای از مردم دیگر هستند، «أنهم اُمة واحدة من دون الناس» و ارتباطی بین مسلمانان و كافران نیست. حال برای روشن شدن مطلب به بعضی از موارد قرارداد یاد شده اشاره می كنیم:
ـ مسلمین در برابر ظلم و تجاوز، توطئه و فساد با هم متحد خواهند بود.
ـ تمامی گروهها (كه به جنگ مشغول اند) به ترتیب وارد جنگ خواهند شد و جنگیدن به یك گروه (دوباره پشت سرهم) تحمیل نخواهد شد.
ـ اگر اختلافی بین مسلمین بروز كرد، مرجع حل آن، خدا و رسول خدا خواهند بود.
ـ مسلمین، فرد مقروض و مدیونی را كه قرض او سنگین است، رها نخواهند ساخت، بلكه او را كمك می كنند.(2)
این اولین قراردادی بود كه بین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و طوائف و قبایل مدینه بسته شد و برخی آن را نخستین قانون اساسی مكتوب جهان نامیده اند.
این اتفاق نمونه ای از تلاش رسول اکرم برای حفظ وحدت بین مسلمانان بود. اما بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اختلافات شدیدی بین مسلمانان بالا گرفت. و امیرالمومنین علی علیه السلام با توجه به شناختی که به وظیفه خود داشتند و با توجه به روح بلند خود از خلافت ظاهری صرف نظر کرده و از ایجاد جنگ و نزاع جلوگیری کردند که بین مسلمین وحدت ایجاد شود و اسلام عزیز حفظ شود. در این شرایط امام علیه السلام خطاب به مردم فرمودند:
«ای مردم! امواج فتنه ها را با كشتی های نجات (علم، ایمان، اتحاد) در هم شكنید و از مسیر اختلاف و پراكندگی دوری نمائید و تاج تفاخر و برتری جویی را از سر بردارید. (دو كس راه صحیح را پیمودند) آن كس كه با داشتن یار و یاور و نیروی كافی به پا خاست، پیروز شد، و آن كس كه با نداشتن نیروی كافی كناره گیری كرد، مردم را راحت ساخت.»(3)
و یقینا این شرایط برای امیرالمومنین علیه السلام آسان نبود که ایشان فرمودند 25 سال را به گونه ای صبر کردند که گویا خار در چشم و استخوان در گلو داشتند. چرا که حفظ اسلام از اهمیت بالایی برخوردار بود.
و نتیجه این وحدت پیروزی و پیشرفت مسلمین شد طوری كه در مدت بسیار كوتاهی دو امپراطوری عظیم و پهناور روم و ساسانی را تصرف نمودند، اگر آن حضرت این وحدت و آرامش را به وجود نمی آوردند، محال بود كه این همه پیشرفت و فتوحات نصیب مسلمانان گردد.(4)
روایاتی پیرامون وحدت بین مسلمین
قرآن خطاب به مسلمین می فرماید: واعتَصموا بحَبلِ اللهِ جمیعاً و لاتَفَرَّقوا...(آل عمران/103) و همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراكنده نشوید». درباره اینكه منظور از «حبل الله» چیست؟ مفسران احتمالات مختلفی ذكر كرده اند: برخی می گویند منظور از آن قرآن است، و بعضی می گویند اسلام، و بعضی دیگر گفته اند منظور خاندان پیامبر و ائمه معصومین هستند.
ولی این تفسیرها، هیچ كدام با یكدیگر اختلاف ندارند، زیرا منظور از ریسمان الهی هرگونه وسیله ارتباط با ذات پاك خداوند است، خواه این وسیله، اسلام باشد، یا قرآن، یا پیامبر و اهل بیت او و به عبارت دیگر تمام آنچه گفته شد، در مفهوم وسیع «ارتباط با خدا» كه از معنی «حبل الله» استفاده می شود، جمع است.(5)
مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیه فوق روایتی را از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل می كند كه ایشان می فرمودند: «حبل الله» كه از آسمان به زمین كشیده شده، همان كتاب خداست و در حدیثی دیگر نیز فرموده اند: این قرآن سبب رابطه ای است كه یك طرفش به دست خدا و سر دیگرش به دست شماست، پس به آن تمسك كنید كه اگر تمسك كنید نه هرگز از بین می روید و نه هرگز تا ابد گمراه می شوید.(6)
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله همچنین فرمودند: «كسی كه یك وجب از جماعت خارج شود، گردنبند اسلام را از گردن خود باز كرده، مگر آن كه دوباره به جماعت برگردد، و كسی كه از دنیا برود در حالی كه در تحت رهبری كسی كه جامعه را رهبری می كند نباشد، به مرگ جاهلیت مرده است».(7)
اما بعد از رحلت پیامبر اکرم اختلافات شدیدی بین مسلمانان بالا گرفت. و امیرالمومنین علی علیه السلام با توجه به شناختی که به وظیفه خود داشتند و با توجه به روح بلند خود از خلافت ظاهری صرف نظر کرده و از ایجاد جنگ و نزاع جلوگیری کردند که بین مسلمین وحدت ایجاد شود و اسلام عزیز حفظ شود
در تفاسیر ذیل این آیه کریمه روایاتی در لزوم ایجاد وحدت در بین مسلمین آمده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
الف ـ پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «المومنون كالنفس الواحده(8) مومنان همچون یك روحند».
ب ـ و نیز فرمودند: افراد با ایمان نسبت به یكدیگر همانند اجزای یك ساختمانند كه هر جزئی از آن جزء دیگر را محكم نگه می دارد.»(9)
ج ـ آن حضرت همچنین فرمودند: «مَثَل افراد با ایمان در دوستی و نیكی به یكدیگر همچون اعضای یك پیكر است كه چون بعضی از آن رنجور شود و به درد آید، اعضای دیگر را قرار و آرامش نخواهد بود».(10)
د ـ امیرالمومنین علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: همیشه همراه جمعیتهای بزرگ باشید كه دست خدا با جماعت است و از پراكندگی بپرهیزید كه انسان تك و تنها بهره شیطان است، چونانكه گوسفند تنها طعمه گرگ»(11)
در آخر به فرازی از سخنان مقام رهبری در رابطه اهمیت و حدود وحدت اشاره می کنیم:
«نكته ای كه من مكرر بر آن پا می فشارم، این است كه در بین فرق اسلامی یك نقطه وجود دارد كه در آن نقطه، هیچ اختلاف بین فرق اسلامی نیست ... و آن محبت و ارادت به نبی مكرم اسلام است. این، یك نقطه اجتماع و اتحاد است و روی آن بایستی تلاش بشود... امروز مسلمانان وحدت اسلامی را جدی بگیرند. وحدت اسلامی هم معنایش معلوم است. مقصود این نیست كه مذاهب، در یك مذهب حل بشوند، بعضی ها برای اینكه اتحاد مسلمین را تحصیل نمایند، مذاهب را نفی می كنند، نفی مذاهب، مشكلی را حل نمی كند: اثبات مذاهب، مشكلات را حل می كند. همین مذاهبی كه هستند، هر كدام در منطقة خودشان، كارهای معمولی خودشان را انجام بدهند: اما روابطشان را با یكدیگر حسنه كنند.»(12)
پی نوشت ها:
1- بیانات رهبری در تاریخ 28/2/94 /پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای
2- حمید الله، محمد، اولین قانون اساسی مكتوب در جهان؛ ترجمه غلامرضا سعیدی، تهران، انتشارات بعثت، 1365، ص55-64.
3- نهج البلاغه، خطبه 5.
4- بی آزار شیرازی، عبدالكریم، همبستگی مذاهب اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 1377، ص11.
5- مكارم شیرازی، ناصر، و دیگران؛ تفسیر نمونه، تهران، دارلكتب الاسلامیه، 1373، ج3، ص29.
6- طباطبایی، محمدحسین، المیزان، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1397ق، ج3، ص406.
7- همان، ص406.
8- تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1373، ج3، ص33.
9- همان، ص33.
10- همان، ص33.
11- نهج البلاغه، خطبه 127.
12- شبكه شارح، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با میهمانان كنفرانس وحدت اسلامی، تاریخ 1/5/1376.
مقام معظم رهبری دیروز در دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
بیاناتی مهم توصیه اکید به وحدت بین شیعه و سنی داشتند و این که نباید اجازه دهیم به سبب برخی اختلافات اعتقادی دشمنان وارد این عرصه شده و به مطامع خود برسند.
براستی در این برهه از زمان که وهابیت از یک سو و طالبان از سوی دیگر و از جانب دیگر داعش یعنی خوارج مدرن، با تمام قوا مقابل اسلام ایستاده اند و به قتل عام مسلمانان اعم از شیعه و سنی پرداخته اند وظیفه مسلمین چیست؟
رهبری در فرازی از سخنان اخیر خود فرمودند:
"همان‌طور که عرض کردم، این مسئله‌ی شیعه و سنّی مسئله‌ی مهمّی است. آنها روی مسئله‌ی شیعه و سنّی تکیه کرده‌اند؛ سعی کردند از هر دو طرف تعصّبها را برانگیخته کنند؛ یعنی آتش تعصّب را، هم در طرف شیعه، هم در طرف سنّی برانگیخته کنند. یک عدّه‌ای هم خب از روی غفلت، همیشه بازیچه‌ی دست این چیزها میشوند. انسانهای دلسوز و علاقه‌مند باید حواسشان خیلی جمع باشد که اسیر این معانی نشوند. واقعاً اینجور است که آن کسی که در کسوت طرف‌داری از تسنّن، بنا می کند به شیعه حمله کردن و دشمنی خود را از حد می گذراند، هیچ‌گونه علاقه‌ای در مرکز امر به تسنّن و به اسلام ندارد. عین همین قضیّه در مورد [تشیّع هست]؛ کسانی هستند که محرّک آتش تعصّب در شیعه بر ضدّ اهل تسنّن هستند، در حالی که هیچ‌گونه انگیزه‌ی دینی در آنها نیست؛ اینها از چه کسانی استفاده می کنند؟ از متوسّطین و متوسّطاتی که درست توجّه به جوانب قضیّه ندارند؛ علاقه‌ی مذهبی دارند امّا عقل و توجّه و حکمت لازم در آنها نیست که بفهمند هدف دشمن چیست. اینها از دو طرف تحریک میکنند؛ همه بایستی مراقب باشیم، نگذاریم این توطئه به نتیجه برسد. (1)
در تایید فرمایشات مقام رهبری از سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام نمونه هایی را متذکر می شویم که در می یابیم؛ حفظ اسلام در الویت قرار دارد و نباید به اختلافات دامن زد بلکه باید روی مشترکات تاکید داشته باشیم.
در تاریخ اسلام ذکر شده است که بعد از این که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه هجرت فرمودند با مشکلی روبرو شدند که آن را به صورت منطقی حل نمودند.
قبایل ساکن مدینه با یکدیگر اختلافات شدیدی داشتند و یهودیان از این اختلافات مصادره به مطلوب کرده و بر مسلمانان سلطه سیاسی یافته بودند. رسول اکرم صلی الله علیه و آله این اختلافات را با ایجاد پیمان هایی میان آن قبایل به آرامش و الفت تبدیل کردند.
این تدبیر و روش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از یک سو بهترین روش برای به وجود آوردن همبستگی دینی بود، و از سوی دیگر، این پیمانها مقدمات تشكیل یك وحدت سیاسی و حكومتی را فراهم می آورد.
نتیجه این وحدت پیروزی و پیشرفت مسلمین شد طوری كه در مدت بسیار كوتاهی دو امپراطوری عظیم و پهناور روم و ساسانی را تصرف نمودند، اگر آن حضرت این وحدت و آرامش را به وجود نمی آوردند، محال بود كه این همه پیشرفت و فتوحات نصیب مسلمانان گردد
به عنوان نمونه در مفاد قرارداد بین مسلمین به روشنی قید شده بود كه مسلمین امّت واحده ای، جدای از مردم دیگر هستند، «أنهم اُمة واحدة من دون الناس» و ارتباطی بین مسلمانان و كافران نیست. حال برای روشن شدن مطلب به بعضی از موارد قرارداد یاد شده اشاره می كنیم:
ـ مسلمین در برابر ظلم و تجاوز، توطئه و فساد با هم متحد خواهند بود.
ـ تمامی گروهها (كه به جنگ مشغول اند) به ترتیب وارد جنگ خواهند شد و جنگیدن به یك گروه (دوباره پشت سرهم) تحمیل نخواهد شد.
ـ اگر اختلافی بین مسلمین بروز كرد، مرجع حل آن، خدا و رسول خدا خواهند بود.
ـ مسلمین، فرد مقروض و مدیونی را كه قرض او سنگین است، رها نخواهند ساخت، بلكه او را كمك می كنند.(2)
این اولین قراردادی بود كه بین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و طوائف و قبایل مدینه بسته شد و برخی آن را نخستین قانون اساسی مكتوب جهان نامیده اند.
این اتفاق نمونه ای از تلاش رسول اکرم برای حفظ وحدت بین مسلمانان بود. اما بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اختلافات شدیدی بین مسلمانان بالا گرفت. و امیرالمومنین علی علیه السلام با توجه به شناختی که به وظیفه خود داشتند و با توجه به روح بلند خود از خلافت ظاهری صرف نظر کرده و از ایجاد جنگ و نزاع جلوگیری کردند که بین مسلمین وحدت ایجاد شود و اسلام عزیز حفظ شود. در این شرایط امام علیه السلام خطاب به مردم فرمودند:
«ای مردم! امواج فتنه ها را با كشتی های نجات (علم، ایمان، اتحاد) در هم شكنید و از مسیر اختلاف و پراكندگی دوری نمائید و تاج تفاخر و برتری جویی را از سر بردارید. (دو كس راه صحیح را پیمودند) آن كس كه با داشتن یار و یاور و نیروی كافی به پا خاست، پیروز شد، و آن كس كه با نداشتن نیروی كافی كناره گیری كرد، مردم را راحت ساخت.»(3)
و یقینا این شرایط برای امیرالمومنین علیه السلام آسان نبود که ایشان فرمودند 25 سال را به گونه ای صبر کردند که گویا خار در چشم و استخوان در گلو داشتند. چرا که حفظ اسلام از اهمیت بالایی برخوردار بود.
و نتیجه این وحدت پیروزی و پیشرفت مسلمین شد طوری كه در مدت بسیار كوتاهی دو امپراطوری عظیم و پهناور روم و ساسانی را تصرف نمودند، اگر آن حضرت این وحدت و آرامش را به وجود نمی آوردند، محال بود كه این همه پیشرفت و فتوحات نصیب مسلمانان گردد.(4)
روایاتی پیرامون وحدت بین مسلمین
قرآن خطاب به مسلمین می فرماید: واعتَصموا بحَبلِ اللهِ جمیعاً و لاتَفَرَّقوا...(آل عمران/103) و همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراكنده نشوید». درباره اینكه منظور از «حبل الله» چیست؟ مفسران احتمالات مختلفی ذكر كرده اند: برخی می گویند منظور از آن قرآن است، و بعضی می گویند اسلام، و بعضی دیگر گفته اند منظور خاندان پیامبر و ائمه معصومین هستند.
ولی این تفسیرها، هیچ كدام با یكدیگر اختلاف ندارند، زیرا منظور از ریسمان الهی هرگونه وسیله ارتباط با ذات پاك خداوند است، خواه این وسیله، اسلام باشد، یا قرآن، یا پیامبر و اهل بیت او و به عبارت دیگر تمام آنچه گفته شد، در مفهوم وسیع «ارتباط با خدا» كه از معنی «حبل الله» استفاده می شود، جمع است.(5)
مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیه فوق روایتی را از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل می كند كه ایشان می فرمودند: «حبل الله» كه از آسمان به زمین كشیده شده، همان كتاب خداست و در حدیثی دیگر نیز فرموده اند: این قرآن سبب رابطه ای است كه یك طرفش به دست خدا و سر دیگرش به دست شماست، پس به آن تمسك كنید كه اگر تمسك كنید نه هرگز از بین می روید و نه هرگز تا ابد گمراه می شوید.(6)
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله همچنین فرمودند: «كسی كه یك وجب از جماعت خارج شود، گردنبند اسلام را از گردن خود باز كرده، مگر آن كه دوباره به جماعت برگردد، و كسی كه از دنیا برود در حالی كه در تحت رهبری كسی كه جامعه را رهبری می كند نباشد، به مرگ جاهلیت مرده است».(7)
اما بعد از رحلت پیامبر اکرم اختلافات شدیدی بین مسلمانان بالا گرفت. و امیرالمومنین علی علیه السلام با توجه به شناختی که به وظیفه خود داشتند و با توجه به روح بلند خود از خلافت ظاهری صرف نظر کرده و از ایجاد جنگ و نزاع جلوگیری کردند که بین مسلمین وحدت ایجاد شود و اسلام عزیز حفظ شود
در تفاسیر ذیل این آیه کریمه روایاتی در لزوم ایجاد وحدت در بین مسلمین آمده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
الف ـ پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «المومنون كالنفس الواحده(8) مومنان همچون یك روحند».
ب ـ و نیز فرمودند: افراد با ایمان نسبت به یكدیگر همانند اجزای یك ساختمانند كه هر جزئی از آن جزء دیگر را محكم نگه می دارد.»(9)
ج ـ آن حضرت همچنین فرمودند: «مَثَل افراد با ایمان در دوستی و نیكی به یكدیگر همچون اعضای یك پیكر است كه چون بعضی از آن رنجور شود و به درد آید، اعضای دیگر را قرار و آرامش نخواهد بود».(10)
د ـ امیرالمومنین علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: همیشه همراه جمعیتهای بزرگ باشید كه دست خدا با جماعت است و از پراكندگی بپرهیزید كه انسان تك و تنها بهره شیطان است، چونانكه گوسفند تنها طعمه گرگ»(11)
در آخر به فرازی از سخنان مقام رهبری در رابطه اهمیت و حدود وحدت اشاره می کنیم:
«نكته ای كه من مكرر بر آن پا می فشارم، این است كه در بین فرق اسلامی یك نقطه وجود دارد كه در آن نقطه، هیچ اختلاف بین فرق اسلامی نیست ... و آن محبت و ارادت به نبی مكرم اسلام است. این، یك نقطه اجتماع و اتحاد است و روی آن بایستی تلاش بشود... امروز مسلمانان وحدت اسلامی را جدی بگیرند. وحدت اسلامی هم معنایش معلوم است. مقصود این نیست كه مذاهب، در یك مذهب حل بشوند، بعضی ها برای اینكه اتحاد مسلمین را تحصیل نمایند، مذاهب را نفی می كنند، نفی مذاهب، مشكلی را حل نمی كند: اثبات مذاهب، مشكلات را حل می كند. همین مذاهبی كه هستند، هر كدام در منطقة خودشان، كارهای معمولی خودشان را انجام بدهند: اما روابطشان را با یكدیگر حسنه كنند.»(12)
پی نوشت ها:
1- بیانات رهبری در تاریخ 28/2/94 /پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای
2- حمید الله، محمد، اولین قانون اساسی مكتوب در جهان؛ ترجمه غلامرضا سعیدی، تهران، انتشارات بعثت، 1365، ص55-64.
3- نهج البلاغه، خطبه 5.
4- بی آزار شیرازی، عبدالكریم، همبستگی مذاهب اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 1377، ص11.
5- مكارم شیرازی، ناصر، و دیگران؛ تفسیر نمونه، تهران، دارلكتب الاسلامیه، 1373، ج3، ص29.
6- طباطبایی، محمدحسین، المیزان، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1397ق، ج3، ص406.
7- همان، ص406.
8- تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1373، ج3، ص33.
9- همان، ص33.
10- همان، ص33.
11- نهج البلاغه، خطبه 127.
12- شبكه شارح، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با میهمانان كنفرانس وحدت اسلامی، تاریخ 1/5/1376.
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
