بررسی طول عمر امام زمان علیه السلام

[|мιѕѕ мєняαѕα|]

از جمله شاخصه‌های یك شیعه اعتقاد به غیبت دوازدهمین حجت بر حق الاهی دانسته شده است و البته این موضوع  امتحانی[1] است بس دشوار و حساس كه گاه، سست اعتقادان را لرزانده و آنان را از صراط مستقیم منحرف ساخته است.
یكی از امور مربوط به حضرت بقیه الله ارواحنافداه مسأله‌ی زیست طولانی ایشان است؛ مسأله‌ای كه در آثار اسلامی به فراوانی مورد گفت و گو قرار گرفته است.
در این نوشتار كوتاه، گذری بر مسأله طول عمر زیاد از دیدگاه علم و عقل، واقعیات تاریخی و ادیان الاهی خواهیم داشت تا در نهایت پاسخگوی شبهه طول عمر امام زمان علیه السلام باشیم.
زیست طولانی از دیدگاه علم
از نظر زیست شناسان  اگر به بافت های اولیه‏ی بدن انسان غذای لازم برسد و شرایط مناسب فراهم باشد، این بافت ها همیشه زنده خواهند ماند؛ پس مانعی برای زندگی هزار ساله‏ی افراد وجود ندارد؛ علی‏رغم این موضوع در آثار علمی زمانه ما نمی‌توان منابعی را یافت كه دقیقاً موضوع حیات را روشن كرده و از رازهایش پرده برداشته باشد، بلكه بالعكس آن چه عنوان گردیده، در بر گیرنده‌ی ابهامات و پیچیدگی‌هایی است كه صاحب نظران سترگ در این پهنه عنوان داشته و به تعبیری، عجز و ناتوانی دانش بشری را آشكار كرده‌اند.
"ژرژ گاموف" در كتاب خود[2] از حیات به عنوان یك معما یاد كرده است.
در كتاب دیگری به نام "بحث در پیدایش و تكامل موجود زنده"[3] موارد بسیار جالب و شگفت انگیزی را می‌یابیم كه در جهت اثبات این که حیات، حقیقتی است مرموز و ناشناخته سخن گفته:
"دانه بعضی از گیاهان را ممكن است خشك كرده و مدت‌های زیادی نگاه داشت سپس آن را در معرض رطوبت قرار داد تا دوباره سبز شود. دیده شده است كه بعضی از كرم‌ها و جانوران دریایی مثلاً "ماكروبیوتوس" در اثر امواج آب به گودال‌های ساحلی برده شده و در آنجا پس از خشك شدن این گودال ها، خشك شده و به وسیله بادها مخلوط با گرد و غبار به نقاط مختلف بیابان‌ها برده شده و مدت ها در آنجا مانده و سپس- به محض این كه در شرایط مساعدی قرار گرفت-دوباره به خود آمده و جان گرفته‌اند. آیا آن دانه گیاه و آن جانور در این مدت همیشه زنده بوده یا مرده اند و دوباره جان گرفته‌اند؟"
تحقیقات نشان داده است علم بشری برای حیات تعریف دقیقی مشخص نشده است!
اكنون جای طرح این پرسش است، مادامی كه در خود مسأله‌ی حیات اختلاف نظرهای گوناگون وجود دارد و در هاله‏ای از ابهام قرار دارد، چگونه می‌توان نسبت به شاخه‌ای از آن كه طول عمر باشد معترض یا منكر بود؟!‏
در آیین زرتشت، دو موجود بسیار طویل العمر و حتی ابدی و سرمدی وجود دارند كه به " اهورامزدا" و " اهریمن" نام دارند. در تورات طول عمرهای بسیاری را می‌یابیم؛ از آن جمله: حضرت آدم علیه السلام 930 سال، انوش 91ظ سال، سام 600سال، شالح 433سال، حضرت ابراهیم علیه السلام 175سال. این كتاب صریحاً به وجود افرادی با داشتن عمرهای طولانی اعتراف كرده است
آیا از نظر عقل وعلم، می‌توان برای عمر میزانی تعیین كرد؟
تعیین دقیق میزان عمر برای موجودات، كاری است كه اگرمحال نباشد حداقل بسیار دشوار است، زیرا زمانی كه حقیقت حیات روشن نباشد، مطمئناً مشخص كردن حد نهایی عمر برای پدیده ها امكان پذیر نیست.
دانشمندان با تحقیقات دقیق مشخص كرده‏اند كه فیل دارای زندگی تقریبی 14ظ  سال است. درخت مخصوصی در كالیفرنیا یافت می‌شود که دارای طول عمری در حدود 3هزار تا 4هزار سال است. درخت دیگری به نام "ماكروزامیا" قدیمی‌ترین درخت روی زمین است و سن آن 15هزار سال است.
دراین مطلب نیز شكی نیست كه انسان هم، جزیی از مجموعه‌ی عظیم موجودات هستی است و آنچه درباره حیات و پیچیدگی‌های آن بیان می‌شود، به صورت قوی‌تر در مورد انسان نیز مصداق دارد.
از نظر عقل نیز هیچ‏گونه برهان موجهی برای حد نهایی عمر وجود ندارد. بنابراین عمر طولانی مطلبی نیست که علم یا عقل بتواند با اصول خود آن را مردود بشمارد.
 
زیست طولانی در تجربه تاریخی
مسئله‏ای که در مورد طول عمر باید مورد نظر باشد تجربه تاریخی است. اگر مسئله دراز عمری در تاریخ بشر اتفاق افتاده باشد، موارد مشابه امری طبیعی، معقول و قابل تحقق خواهد بود.
افرادی با طول عمر بسیار طولانی در منابع تاریخی معتبر معرفی شده‎اند که هم در میان افراد عادی بوده‎اند و هم در میان مشاهیر تاریخ. اما مشکل کسانی که طول عمر را بعید می‏دانند این است که آن را نسبت به خود و حدود خود می‏سنجند و اگر همین امر چند بار به وقوع بپیوندد دیگر آن را ممکن خواهند دانست.
سید بن طاووس در این رابطه می‏فرماید: «اگر کسی امروز ادعا کند که من از روی آب راه می‏روم، کسی باور نمی‏کند؛ ولی وقتی که او در مقام عمل برآمد و از روی آب راه رفت، بسیاری از مردم به تماشا می آیند و با شگفتی نگاه می‏کنند. هم‏چنین روز دوم نفر دیگری ادعا کند که من از روی آب راه می‏روم، باز مردم در تعجب قرار می‏گیرند ولی با دیدن امروز تعجبشان نسبت به روز قبل کم‏تر می‏شود. روز سوم نفر سوم ادعا می‏کند؛ این بار، هم از تعداد تماشاچیان کم شده و هم مقدار تعجب آنان؛ تا جایی که این امر به کلی عادی می‏شود. طول عمر حضرت مهدی علیه السلام نیز چنین است؛ زیرا ما طول عمر حضرت خضر و ادریس و عیسی علیهم السلام را پذیرفته‏ایم، پس چگونه است که منکر طول عمر امام زمان علیه السلام می‏شویم؟!»[4]

زیست طولانی در كتب آسمانی
در آیین زرتشت، دو موجود بسیار طویل العمر و حتی ابدی و سرمدی وجود دارند كه به " اهورامزدا" و " اهریمن" نام دارند.[5]
در تورات طول عمرهای بسیاری را می‌یابیم؛ از آن جمله: حضرت آدم علیه السلام 930 سال، انوش 91ظ  سال، سام 600سال، شالح 433سال، حضرت ابراهیم علیه السلام 175سال. این كتاب صریحاً به وجود افرادی با داشتن عمرهای طولانی اعتراف كرده است.[6]
در انجیل، كتاب اعمال رسولان، سخن از زنده شدن حضرت عیسی علیه السلام و صعود او به آسمان هاست، از این رو می‌توان این سخن را گفت كه انجیل و كتاب عهد جدید، عمر دست كم 2هزار ساله را برای حضرت عیسی علیه السلام پذیرفته است. به این ترتیب پیروان دو آیین یهود و مسیحیت باید به علت  اعتقاد به كتاب مقدس به عمرهای طولانی نیز معتقد باشند.
براساس روایات اسلامی، حضرت عیسی مسیح علیه السلام در زمان ظهور حضرت ولی عصر ارواحنافداه از آسمان فرو خواهد امد و پشت سر حضرت حجت علیه السلام نماز خواهد گذارد.[7]
 
زیست طولانی از دیدگاه قرآن
حال این مسأله را از دیدگاه قرآن كریم مورد بررسی قراردهیم. در قرآن در موارد فراوان این موضوع مطرح گردیده و امكان، بلكه وقوع عمرهای طولانی مورد پذیرش و قبول قرار گرفته است. از آن جمله:
1.      داستان اصحاب كهف:[8] این ماجرا را خداوند حكیم آیتی از آیات خویش معرفی و همگان را به تأمل و اندیشه در این رخداد دعوت می‌كند.
2.      شخصیتی به نام خضر علیه السلام با عمری بس طولانی:[9] این بزرگوار به گاه نبوت حضرت موسی علیه‏السلام زنده بوده و بر حسب روایات، تا زمان ما نیز زنده است و در محضر امام عصر علیه السلام به سر می برد و مونس تنهایی آن حضرت در دوران غیبت ایشان است[10]. بنابر این عمر حضرت خضر هم اكنون از 25ظ ظ ظ  سال زیادتر است.
3.      درباره حضرت نوح علیه السلام می‏فرماید: «ما نوح را به سوی قومش گسیل کردیم او نهصد و پنجاه سال میان آنان زیست تا طوفان آنان را درگرفت در حالی که ستمگر بودند»[11]
از این آیه شریف برمی‏آید که حضرت نوح علیه السلام نهصد و پنجاه سال میان قوم خویش زیسته است؛ امّا این‌که چند سال پیش از رسالت زندگی کرده‏اند یا پس از توفان و نابودی قوم چند سال زنده بوده اند، قرآن از آن سخن نمی‏گوید.
4.     نیز قرآن درباره ماجرای حضرت یونس علیه السلام می فرماید: «اگر یونس علیه السلام از جمله تسبیح كنندگان حق نبود، او را تا روز رستاخیز در شكم ماهی نگاه می‌داشتیم»[12]
حال آیا خدایی كه می تواند پیامبرش را به هم راه یك ماهی تا روز رستاخیز نگاه بدارد، آیا قادر نخواهد بود حجت خود را برای مدتی طولانی زنده نگاه بدارد؟!؟
هم چنین آیاتی وجود دارد كه از عمر طولانی اقوام و امت‌های گذشته خبر می دهد: «آنها و پدرانشان را از متاع دنیوی برخوردار كردیم تا از عمر طولانی بهرمند شوند.»[13]
 
زیست طولانی در منابع غیر شیعی
بی‌مناسبت نیست با سیری در کتب اهل تسنن، مسأله‌ی زیست طولانی را از این رهگذر مستند سازیم تا گمان نرود كه شیعه در این اعتقاد تنهاست.
باید دانست كه مسأله‏ی وجود حضرت بقیة الله ارواحنافداه و طول عمر آن حضرت را دانشمندان معروف غیر شیعه نیز پذیرفته‌اند، از آن جمله می‌توان موارد زیر را نام برد:
1.     سبط ابن جوزی حنفی در كتاب خویش[14] چنین می‌گوید: «این اعتقاد امامیه صحیح است كه حضرت حجت علیه السلام موجود و زنده است و روزی دارد و استدلال شیعه بر عمر طولانی وی به افرادی است كه از عمر طولانی برخوردار بوده اند، مانند خضر و الیاس.»
و نیز متذكر می‌گردد كه در تورات آمده است كه "ذوالقرنین" 3هزار  سال عمر كرد.
2.     عبدالوّهاب شعرانی، پس از آن كه از تولد آن حضرت در نیمه شعبان 255 صحبت می‌کند، می‌گوید:
«او باقی است تا آن كه حضرت عیسی علیه السلام از آسمان نزول کرده و با وی دیدار نماید. و عمر او تا زمان ما كه 958 هجری باشد، 706 سال است.»[15]
حضرت ولی عصر علیه السلام، به اذن الله قادر بوده و هستند هزاران سال زندگی كند و هرگاه كه خدای بزرگ اجازه دهد، ظهور نمایند و جهان را به نور توحید و عدالت همگانی منور سازند. همه مردمانی که معتقد به خدا و مبدئی برای عالم هستند از هر مذهب و ملت به قدرت مطلقه خدا ایمان دارند و می‎دانند همه چیز در ید قدرت الاهی است. عمر یک روزه تا عمرهای بسیار طولانی در برابر قدرت خداوند یکسان است
3.     "سعید بن جبیر" می‌گوید: «از حضرت سیدالعابدین علیه السلام شنیدم كه می‌فرماید: سنت هایی از انبیا در قائم ما هست... سنت از آدم و نوح علیهما السلام طول عمر است.»[16]
 
اعتقاد شیعه
امام صادق علیه السلام از شباهت امام عصر علیه السلام با حضرت خضر چنین گفته اند:
«بیان شده كه خدای تعالی عمر بنده صالح خویش خضر را طولانی نكرد جز برای آنكه دلیلی بر طول عمر قائم علیه‎السلام باشد.»[17]
 
کتب معمرّین
در اینجا اشاره‌ای داریم به كتاب‌هایی كه در آنها شماری از كهن سالان یاد شده‌اند و باید به این نكته توجه داشته باشیم كه بحث عمرهای طولانی مسأله‌ی تازه‏ای نیست.
1.      "المعمرون" تألیف "ابوحاتم سجستانی" اختصاصاً در موضوع كهنسالان است.
2.       " مروج الذهب" تألیف مورخ بزرگ "علی بن حسین مسعودی" در این كتاب افرادی نام برده شده‌اند كه عمر بسیار طولانی داشته اند.
دیدیم که دراز عمری به هیج وجه محال نیست و از نظر عقلی و علمی چندان بعید هم شمرده نمی‎شود. با این توضیح اندك روشن می شود كه حضرت ولی عصر علیه السلام، به اذن الله قادر بوده و هستند هزاران سال زندگی كند و هرگاه كه خدای بزرگ اجازه دهد، ظهور نمایند و جهان را به نور توحید و عدالت همگانی منور سازند. همه مردمانی که معتقد به خدا و مبدئی برای عالم هستند از هر مذهب و ملت به قدرت مطلقه خدا ایمان دارند و می‎دانند همه چیز در ید قدرت الاهی است. عمر یک روزه تا عمرهای بسیار طولانی در برابر قدرت خداوند یکسان است. آری این اراده‌ی خاص خداوند سبحان است كه هستی، با همه قوانین و مقرراتش‌، تنها در ید قدرت اوست!
از خدای سبحان اصلاح امر فرجش را خواهانیم.
 
پی نوشت:
[1] مهدی موعود/ ص485
[2] "یك،دو،سه،بی نهایت"
[3] نوشته دكتر اسماعیل آزرم، استاد دانشگاه تهران
[4] اربعین شیخ بهایی (ترجمه خاتون آبادی)/ ص533
[5]زنده روزگاران (دکتر حسین فریدونی)/ ص132
[6] تورات( ترجمه ی فاضل خانی)،سفر پیدایش، باب پنجم، آیات5-32
[7] بهشت کافی/ ص81
[8] کهف/ 10-26.
[9] کهف/ 65
[10] آداب معاشرت از دیدگاه معصومین(ترجمه وسائل الشیعه)/ ص 72
[11] عنکبوت/ 14
[12] صافات/  142-144
[13] انبیاء/ 44
[14] تذكرة خواص الامة
[15] الیواقیت و الجواهر، ص 65، دارالكتب اسلامی
[16] بحار الانوار/ ج 51/ ص 217
[17] بحارالانوار/ ج51/ ص220