تضاد اروپایی در اقتصاد وسیاست

[Mαяѕє]

در حالی که مذاکرات هسته‌ای در آخرین ماه رسیدن به مهلت نهایی قرار دارد، سرمایه‌گذاران خارجی و سیاستمداران غربی در دو جبهه مقابل هم قرار دارند.

درحالی‌که هیات‌های تجاری بسیاری در ماه‌های اخیر، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران را مورد بررسی قرار داده‌اند، مقام‌های دیپلماتیک غربی در موارد متعددی برای ورود به بازار ایران به آنها هشدار داده‌اند. اکنون منابع بین‌المللی خبر از آن می‌دهند که فعالان اقتصادی مایل نیستند در انتظار دستور سیاستمداران بمانند و در جست‌وجوی راهی برای حضور هرچه سریع‌تر در بازار ایران هستند.

 پیش از توافق نهایی هسته‌ای با دو موج متفاوت روبه‌رو هستیم. از یکسو، گروهی از فعالان اقتصادی از کشورهای مختلف می‌خواهند پیشقدم در ورود به بازار ایران باشند و در دیگر سو با اخطار و هشدار مقامات سیاسی مبنی بر عدم شتاب برای هرگونه انعقاد قرارداد تجاری با ایران مواجهیم. پایگاه اینترنتی کامرون کنکورد از نگاه دولت آمریکا از ورود تجار به این کشور خبر می‌دهد که آنها را به صبر فرا می‌خواند. این دوگانگی در اروپا هم مشهود است. هرچند هفته‌ها و ماه‌های اخیر، تهران شاهد سفرهای بسیار هیات‌های تجاری اروپایی بوده، اما همواره با هشدار سیاستمداران اروپایی روبه‌رو بوده‌اند.

 جاذبه اقتصادی
به گزارش پایگاه خبری کامرون کنکورد، با وجود اخطار‌های دولت آمریکا درخصوص هجوم فعالان اقتصادی برای آغاز روابط خود با ایران، متحدان آمریکا در انتظار لغو تحریم‌های ایران هستند و رسانه‌های آمریکایی نیز به این نکته اشاره می‌کنند.

 

ژرارد آراود، سفیر فرانسه در آمریکا چندی پیش اظهار کرد: «منتقدانی که می‌گویند نباید برای تجارت با ایران عجله کرد، باید این نکته را بدانند که همسایگان ایران و شرکای تجاری اروپایی ایران، بسیار بیشتر از همتایان آمریکایی‌شان از این تحریم‌ها آسیب دیده‌اند.» وی در مجمع شورای آتلانتیک افزود: «واقعا این ما هستیم که پول زیادی را از دست داده‌ایم نه آمریکایی‌ها، هرچند در رابطه تجارت با ایران، تجار آمریکایی نیز مانند تجار اروپایی حریص هستند.»براساس این گزارش هر دو گروه به مذاکرات چشم دوخته‌اند و منتظر نتایج گفت‌وگوها هستند.

 

آمریکایی‌ها از طریق نمایندگان خود چشم‌اندازهای ایران را رصد می‌کنند. روزنامه واشنگتن تایمز فهرستی از مدیران نفتی ایتالیایی منتظر توافق، فعالان بخش‌های کشاورزی و شیلات فرانسوی که در مورد تبادلات فناوری صحبت می‌کنند و هندی‌هایی را که در حال توسعه یک بندر در ایران هستند در اختیار دارد.

 

این روزنامه در این باره می‌نویسد: «نفت ایران که دسترسی و استخراج آن ارزان و آسان است، یک جاذبه بزرگ است، اما تنها جاذبه موجود نیست.» این روزنامه می‌افزاید: «انگیزه برای معامله با ایران می‌تواند به یک دردسر سیاسی برای دولت اوباما تبدیل شود، زیرا هرچه تعداد معاملات بیشتر شود متوقف کردن آنها بعدا دشوارتر خواهد بود.» به‌نوشته واشنگتن‌تایمز، به رغم هشدارهای برخی از سیاستمداران آمریکایی نشانه‌ای از کاهش اشتیاق به بازار ایران مشاهده نمی‌شود. پیتر وست‌ماکوت، سفیر انگلیس در آمریکا این هفته در مجمع شورای آتلانتیک گفت: «اگر شما امروز به ایران بروید، خواهید دید که برای بسیاری از محصولات غربی تقاضا وجود دارد؛ بنابراین تعجبی ندارد که بسیاری از شرکت‌ها می‌خواهند در ایران فعالیت کنند. این کشور پتانسیل، منابع و ثروت‌های طبیعی فراوانی دارد.»

از طرفی به گزارش بلومبرگ، شرکت اکسون موبیل تلاش‌های خود را برای ورود به بازار ایران افزایش داده است. این شرکت فعالیت‌های دولت آمریکا درباره لغو تحریم‌های ایران را زیر نظر گرفته است. تحریم‌هایی که سبب شدند شرکت‌های نفتی آمریکایی به مدت بیش از سه دهه از فعالیت در ایران منع شوند. یکی از کار‌شناسان موسسه مشاوره سرمایه‌گذاری «مورنینگ استار» در آمریکا گفت: «شرکت‌های انرژی آمریکایی به شدت به فعالیت در منابع نفت ایران علاقه‌مند هستند که جزو بزرگ‌ترین و ارزان‌ترین ذخایر نفتی جهان برای استخراج و بهره‌برداری هستند.»

 

در ادامه، این خبرگزاری گزارش می‌دهد که اسناد منتشر‌شده نشان می‌دهد اکسون – بزرگ‌ترین شرکت تولید‌کننده نفت خام جهان به لحاظ ارزش بازار - به ریاست دان نیکلس سناتور سابق جمهوری‌خواه از ایالت اوکلاهما را به خدمت گرفته است تا فعالیت‌های مرتبط با تحریم‌های ایران را زیر نظر بگیرد.

همزمان به نظر می‌رسد شرکت‌های انرژی اروپایی نیز به خاطر احتمال لغو برخی تحریم‌ها از مدتی پیش مذاکره با ایران را شروع کرده‌اند.مدیران اجرایی شرکت اکسون موبیل زیر نظر گرفتن فعالیت‌های مرتبط با ایران را در صورت لغو تحریم‌های اعمال شده بر تهران آغاز کرده‌اند. کلودیو دسچالزی، مدیر اجرایی شرکت انی ایتالیا اعلام کرد، «دو هفته پیش به ایران سفر کرده است.»

  دافعه سیاسی
در دیگر سو، بازار سیاسیون پر است از اخطار و هشدار به تاجران مبنی بر اینکه برای تجارت با ایران عجله به خرج ندهند. در این راستا وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه آمریکا و رئیس گروه مذاکره‌کننده آمریکایی درخصوص سفر اخیر هیات هندی به ایران گفت: «هیچ کشوری فعلا نباید برای تجارت با ایران عجله کند.» به گزارش خبرگزاری رویترز، وی با اشاره به هند و دیگر خریداران نفت ایران گفت: «می‌خواهم به هر کشوری که می‌خواهد تجارت با ایران داشته باشد بگویم که خیلی عجله نکنید، ما هنوز به توافق نهایی و پایانی دست نیافته‌ایم، ما درک می‌کنیم که هیچ‌کس نمی‌خواهد آخر صف باشد. اگر تحریم‌ها برداشته شود، همه می‌خواهند اول صف باشند.»

 گفت‌وگوی اختصاصی «دنیای اقتصاد» با سفیر آلمان که در تهران صورت گرفته نیز بازتاب لحن سیاست‌مداران آمریکایی است. وی با اشاره به اینکه ایران پتانسیل خوبی برای رونق اقتصادی دارد، گفت: «موضوع کلیدی که باید درک کرد این است که تمام اینها زمانی امکان‌پذیر هستند که ما به یک توافق برسیم. باید کارها را گام به گام انجام دهیم. همه کارها یک روزه انجام نخواهد شد و بازسازی روابط دشوار است.

 

در مرحله اولیه، شاهد افزایش معاملات خواهیم بود، اما عادی شدن همه مسائل زمان زیادی خواهد برد. بنابراین اعتقاد به اینکه اگر تا ابتدای ماه جولای توافقی داشته باشیم، تا ابتدای ماه اکتبر شاهد بازگشت همه چیز به 10 سال قبل خواهیم بود، غلط است.» وی با اشاره به اینکه «بازارهای سوم» همواره برای کشورهای صادرکننده مانند آلمان جالب توجه هستند، افزود: «آلمان همیشه در میان سه صادرکننده اول جهان است.

 

اما نباید در مورد بازارهای منفرد و تاثیر آنها بر وضعیت اقتصادی غلو کرد. بازار ایران مشکلات اقتصادی اروپا را حل نخواهد کرد.» وی در ادامه در مورد آینده تجارت ایران با آلمان تصریح کرد: «تجارتی که ما هم اکنون با ایران داریم یک‌دهم درصد تجارت ما با دنیا است. این رقم خیلی بزرگی نیست. اگر آن را دو برابر کنیم، باز هم اثر زیادی بر رشد وضعیت ملی ما ندارد. با این حال، من نمی‌خواهم اهمیت روابط اقتصادی‌مان را کوچک کنم.»

وی همچنین درخصوص برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری در ایران در صورت توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای گفت: «من کاملا مطمئن هستم که شرکت‌های آلمانی، به دنبال موقعیت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در ایران هستند؛ اما آنها حرکتی نخواهند کرد مگر اینکه مسائل دیگر حل شود.»

  هیات آلمانی در تهران
طی سفر چند هفته اخیر هیات آلمانی به تهران، دنیای اقتصاد نظر چند تن از صاحب نظران اتاق بازرگانی صنایع و تجارت آلمان را در مورد سرمایه‌گذاری در ایران جویا شده است.

استفان بم، مدیر روابط اقتصاد بین‌الملل خاورمیانه و شمال آفریقا و اتاق بازرگانی صنایع و تجارت آلمان می‌گوید: «با لغو تحریم‌ها، اتاق بازرگانی صنایع و تجارت آلمان، در انتظار افزایش حجم مبادلات تجاری با ایران است. در کوتاه‌مدت میزان تجارت آلمان با ایران می‌تواند تا دو برابر افزایش یابد، یعنی از 7/ 2 میلیارد یورو به 6 میلیارد یورو خواهد رسید و چنین پیش‌بینی می‌شود که در میان مدت حجم مبادلات به بیش از 10 میلیارد یورو خواهد رسید.»

وی با اشاره به بهره‌مندی از منابع طبیعی و جمعیت 77 میلیونی و جوان ایران افزود: «این دو حقیقت باعث می‌شود که بازار ایران برای آلمان هم به جهت کالاهای سرمایه‌ای و هم به لحاظ کالاهای مصرفی در زمره کشورهای جذاب به شمار رود.» استفان بم در مورد زمینه همکاری‌های مشترک تصریح کرد: «اتاق تجارت و صنعت آلمان پتانسیل بالایی در زمینه ماشین‌آلات، تجهیزات کارگاه، مکانیزه کردن ماشین‌آلات، انرژی‌های تجدیدپذیر، آب و پساب، زیرساخت، ساخت‌وساز، بسته‌بندی، تجهیزات پزشکی، دارویی و همچنین کالاهای مصرفی از جمله غذا، نوشیدنی و لوازم آرایشی دارد.»

وی در مورد پتانسیل سرمایه‌گذاری در ایران در مقایسه با کشورهای مشابه گفت: «در مقایسه با سایر کشورهای منطقه، ایران قوانین سرمایه‌گذاری نسبتا آزادی دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند از 100 درصد مالکیت در بیشتر بخش‌ها برخوردار باشند. وی در ادامه به ضرورت ایجاد پایگاهی برای هدایت سرمایه گذاران تاکید کرد: «با فرض لغو تحریم‌ها وجود کمپین حرفه‌ای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند منجر به اشتیاق سرمایه‌گذاران احتمالی شود.»

 این تاجر آلمانی درخصوص سیاست صادرات آلمان به ایران گفت: «این موضوع بستگی بسیاری به وضعیت سیاسی دارد. درصورت لغو تحریم‌ها شرکت‌های آلمانی احتمالا ابتدا صادرات خود به ایران را افزایش خواهند داد. این موضوع تنها برای صادرات کالاهای مصرفی نیست، بلکه برای کالاهای سرمایه‌ای نیز صادق است. سرمایه‌گذاری در کالاهای سرمایه‌ای، متعاقبا اقتصاد ایران را قادر می‌سازد تا خود کالاهای مصرفی مورد نیاز را تولید کنند.»

همچنین جولیو نتو، معاون مدیر کل تجارت و خدمات خارجی، اتاق بازرگانی صنایع و تجارت آلمان می‌گوید: «ما مطمئن هستیم که بعد از لغو تحریم‌ها، تجارت بین آلمان و ایران بهبود یابد. ایالت بادن-وورتمبرگ در آلمان، سال‌ها است که با ایران تجارت دوجانبه داشته است و فرصت‌های سرمایه‌گذاری به‌خصوص در بخش خودرو و ماشین‌آلات، بسیار است.»

این مقام آلمانی درخصوص استراتژی شرکت‌های آلمانی در هنگام ورود به بازار ایران می‌گوید: «شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری مستقیم شروع به فعالیت نمی‌کنند؛ به‌خصوص اگر این شرکت‌ها در مقیاس کوچک و متوسط باشند که سهم 95 درصدی در شرکت‌های آلمانی دارند.

برای شرکت‌های بزرگ، سرمایه‌گذاری در صورت مساعد بودن شرایط، ممکن است فقط یک گزینه باشد. من گمان می‌کنم که سرمایه‌گذاری در بخش نفت و پتروشیمی و صنایع خودرو‌سازی جز اولین بخش‌هایی است که به سرعت صورت می‌گیرد.»

وی در مورد پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری در ایران در مقایسه با کشورهای مشابه گفت: «جواب دادن به این سوال سخت است، باید دید ایران را با چه کشوری مقایسه می‌کنید. فرصت‌ها در ایران بسیار متنوع هستند و بخش صنعت نیاز دارد که وسایل و تجهیزات مدرن و به روز شده‌ای داشته باشد تا در بازارهای جهانی بتواند با سایر کشور‌ها رقابت کند و این برای بخش‌های دیگر نیز صادق است. بنابراین من شانس حضور شرکت‌های آلمانی را در تمامی بخش‌ها یکسان می‌بینم.» وی در ادامه درخصوص مشکلات پیش‌روی سرمایه‌گذاران خارجی در ایران گفت: «مشکلات ممکن است بر سر مسائلی از جمله بوروکراسی اداری و تفاوت‌های فرهنگی باشد.»

وی درخصوص راهکارهایی در جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی در ایران تصریح کرد: «برای سهولت ورود سرمایه‌گذاران خارجی، قوانین سرمایه‌گذاری تا آنجا که ممکن است تسهیل شود و فرآیندهای سرمایه‌گذاری شفاف باشد. بهترین راه، سپردن این فرآیند به دستان کسانی است که سرمایه گذار را در این راه کمک و هدایت کنند. در حال حاضر بسیاری از کشور‌ها این خدمات را برای سرمایه‌گذار خارجی فراهم می‌آورند.»

 وی درخصوص صادرات ایران به آلمان نیز گفت: «من از پتانسیل کالاهای مصرفی که از ایران می‌توانیم وارد کنیم، اطلاعی ندارم (به جز پسته). اما مطمئن هستم که می‌توانیم نفت، مشتقات نفتی، محصولات صنعتی و کالاهای واسطه‌ای را برای صنعت خودرو از ایران وارد کنیم. ما اکنون این محصولات را از کشورهای بسیاری وارد می‌کنیم و این مساله بستگی به کیفیت، قیمت و امکانات حمل‌ونقل دارد.»

مبادلات تجاری ایران و آلمان
گروه بازرگانی: طبق آمارهای گمرک از تجارت خارجی کشور طی دو ماه منتهی به اردیبهشت ماه سال جاری، ایران وارداتی به ارزش 254 میلیون دلار و وزن حدود 99 هزار تن از کشور آلمان داشته و این کشور به‌عنوان هفتمین کشور طرف معامله با ایران محسوب می‌شود. این در حالی است که طی این دوره، میزان صادرات ایران به این کشور حدود 33 میلیون دلار ثبت شده است.

 

از این رو طی این دوره ایران و آلمان، تجارتی با حجم 287 میلیون دلار و تراز بازرگانی منفی 5/ 221 میلیون دلار را رقم زده‌اند. آمارها نشان می‌دهد میزان مبادلات تجاری ایران و آلمان طی دو ماه منتهی به اردیبهشت سال جاری، نسبت به دوره مشابه سال گذشته با کاهش همراه بوده است؛ به‌طوری‌که طی دو ماه منتهی به اردیبهشت 93، میزان واردات ایران از آلمان به میزان 286 میلیون دلار و میزان صادراتش به این کشور نیز حدود 33 میلیون دلار رقم خورده بود. از این رو ایران در مراودات تجاری اش با آلمان طی دو ماه منتهی به اردیبهشت 94 نسبت به دوره مشابه سال گذشته، با افت 11 درصدی در ارزش واردات و افت 3/ 0 درصدی در ارزش صادرات همراه بوده و حجم تجاری این دو کشور نیز افت 10 درصدی را در ارزش تجربه کرده است. 

 

همچنین طبق آمارهای فروردین ماه 94، اقلام وارداتی ایران از آلمان اغلب ماشین‌های صنعتی بوده است. بر این اساس اقلامی مانند «ماشین‌های بافندگی تار و پود برای پارچه بافی»، «ماشین‌های نورد گرم و ماشین نورد گرم و سرد توام شده برای فلزات»، «الیاف سنتتیک غیریکسره»، «تلمبه‌های خلأ»، «ماشین‌آلات و دستگاه‌های صحافی» و «داروهایی که تولید داخلی ندارند» عمده کالاهای وارداتی ایران از آلمان طی فروردین ماه سال جاری است. از سوی دیگر، اقلام صادراتی ایران به آلمان طی فروردین ماه 94 نیز کالاهایی مانند «فرش و سایر کفپوش‌ها»، «پسته»، «شیره و عصاره شیرین بیان»، «روده و بادکنک و شکمبه حیوانات» و «آب سیب» است.