سیاره سرخ هم شفق قطبی دارد!

[Interstellar]

تنها یک روز پس از آن که آسمان‌دوستان در عرض های جغرافیایی میانه به بالای زمین میهمان یک نمایش شفقی پرانرژی و چشمگیر در شب ۱۷ مارس شدند که در پی یک توفان زمین-مغناطیسی به راه افتاده بود، پژوهشگران اعلام کرده اند که فضاپیمای می‌ون ناسا (MAVEN) هم بیننده ی فعالیت های شفقی بر روی سیاره ی بهرام (مریخ) بوده- البته نه در طول موج نور دیدنی، بلکه در طول موج فرابنفش.



این شفق های فرابنفش که به مدت ۵ روز پیش از ۲۵ دسامبر ۲۰۱۴ توسط دستگاه دوربین طیف نگار فرابنفش می‌ون (IUVS) دیده شده بود به نام "نورهای کریسمس" بهرام نامیده شده اند. این نورها در عرض های میانه ی

شمالی دیده شدند و دستاورد برخورد مستقیم جو بهرام با باد - .خورشیدی بودند.




شفق های قطبی زمینی به طور معمول در فراز های ۸۰ تا ۳۰۰ کیلومتری جو -و گه گاهی بالاتر- رخ می دهند ولی نمایش های شفقی بهرام چنان چه دیده شده اند، در فرازهای بسیار پایین تر (ارتفاع های کمتری) رخ می دهند که نشانگر سطح های بالاتری از انرژی است.



آرنو استیپن، یکی از اعضای گروه IUVS در دانشگاه کلرادو می گوید: «چیزی که به ویژه درباره ی این شفق ها ما را شگفت زده ساخت، ارتفاع پایین آن ها در جو بود، بسیار پایین تر از شفق های زمینی یا هر جای دیگر خود بهرام. الکترون هایی که آن را پدید آورده بودند می بایست بسیار پرانرژی بوده باشند

البته این نمایش نوری شاید برای یک انسان روی سیاره ی سرخ چندان تماشایی نباشد زیرا مقدار اکسیژن و نیتروژن درون جو تنُک بهرام اندک است و از همین رو این نمایش در بهترین حالت حتی اگر در محدوده ی طیف دیدنی (مریی) هم باشد، تابش آبی فام ناچیزی خواهد داشت. این پژوهشنامه در نشریه ی نیچر هم انتشار یافته است.



این نخستین بار نیست که شفق بر روی بهرام دیده می شود؛ فضاپیمای اروپایی مارس اکسپرس در سال ۲۰۰۴ نخستین مورد از دیده شدن این پدیده روی سیاره ی سرخ را گزارش داده بود. عکس های این فضاپیما که با بهره از دستگاه طیف سنج فرابنفش آن (SPICAM) گرفته شده بود نشان می دادند که شفق های بهرام به جای آن که مانند زمین در اثر برخورد ذرات پلاسما با میدان مغناطیسی سرتاسری سیاره پدید آیند، در اثر برخورد ذرات با میدان های مغناطیسی بسیار محدود و تکه ای سیاره رخ می دهند و از این دید، با شفق هایی که در دیگر جاهای سامانه ی خورشیدی دیده شده تفاوت دارند.



(پس نه، این یک غافلگیری کامل نیست... ولی همین هم چیز بسیار جالبی است!)



فضاپیمای می‌ون افزون بر شفق، ابرهای غبار پراکنده ولی گسترده ای را هم دیده که در فراز غافلگیرکننده ای بالای جو سیاره شناور بودند. هنوز کسی نمی داند چه چیزی باعث رانده شدن گرد و خاک به چنین فرازهای بلندی -۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتری سطح- می شود و همچنین نمی دانیم آیا این ابرها ساختارهایی همیشگی هستند یا گذرا.