چنین جشن فرخ از آن روزگار

[tyjtfhdhr]

بمانده است از آن خسروان یادگار



بحار الأنوار عن مُعلّى بن خُنيس : دخَلتُ على الصّادقِ عليه السلام يومَ النَّيروزِ فقال : أ تَعرِفَ هذا اليَومَ ؟ قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، هذا يَومٌ تُعَظِّمُهُ العَجَمُ و تَتَهادى فيهِ، فقالَ أبو عَبدِ اللّه ِ الصّادِقُ عليه السلام : و البَيتِ العَتيقِ الّذي بِمَكَّةَ ! ما هذا إلاّ لِأمرٍ قَديمٍ اُفَسِّرُهُ لَكَ حَتّى تَفهَمَهُ ...

يا مُعَلّى ، إنَّ يَومَ النَّيروزِ هُوَ اليَومُ الّذي أخَذَ اللّه ُ فيهِ مَواثيقَ العِبادِ أن يَعبُدوهُ و لا يُشرِكوا بِه شَيئا ، و أن يُؤمِنوا بِرُسُلِهِ و حُجَجِهِ ، و أن يُؤمِنوا بِالأئمَّةِ عليهم السلام ، و هُوَ أوَّلُ يَومٍ طَلَعَت فيهِ الشَّمسُ... و ما مِن يَومِ نَيروزٍ إلاّ و نَحنُ نَتَوَقَّعُ فيهِ الفَرَجَ لِأنَّهُ مِن أيّامِنا و أيّامِ شيعَتِنا ، حَفَظَتهُ العَجَمُ و ضَيَّعتُموهُ أنتُم ... و هُوَ أوَّلُ يَومٍ مِن سَنَةِ الفُرسِ . ...

بحار الأنوار ـ به نقل از معلّى بن خنيس ـ : در روز نوروز خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم حضرت فرمود : آيا مى دانى امروز چه روزى است؟ عرض كردم : فدايت شوم، اين روزى است كه ايرانيان آن را گرامى مى دارند و در آن به يكديگر هديه مى دهند. امام فرمود : سوگند به آن خانه كهن كه در مكّه است، جز اين نيست كه اين يك ريشه كهن دارد، من برايت توضيح مى دهم تا آن را بدانى...
اى معلّى! روز نوروز، همان روزى است كه خداوند در آن از بندگان پيمان گرفت كه او را بپرستند و هيچ انبازى برايش نياورند و به فرستادگان و حجتهاى او و به امامان عليهم السلام ايمان بياورند. نوروز نخستين روزى است كه خورشيد در آن طلوع كرد··· هيچ نوروزى نيست مگر اين كه ما در آن روز منتظر فرج هستيم؛ زيرا نوروز از روزهاى ما و شيعيان ماست. ايرانيان آن را حفظ كردند و شما آن را از دست نهاديد··· نوروز نخستين روز از سال ايرانيان است. ...

بحار الأنوار : 59/92/1



با توجه به کهن بودن جشن نوروز و دگرگونی ها در آیین برگزاری آن، درباره ی پیدایش این جشن باستانی گفته ها و افسانه ها و روایات گوناگون بیان شده است. پایان آفرینش، بازگشت فَروهر گذشتگان به زمین و ... از مواردی است که درباره انگیزه ایرانیان باستان از برگزاری این جشن بیان می شود.

اما بسیار مشهور است که این جشن به دوره جمشید ارتباط دارد. باید توجه داشت که برخی از پژوهشگران جمشید را یک شخص خاص نمی دانند بلکه یکی از دوره های تاریخی می دانند. فریدون جنیدی معتقد است: «جمشید دوره تابندگی نژاد آریا است. و این زمانی است که خانه های مهندسی ساخته شد، عطر و دیبا و رنگ، می و دارو و سنگ های لعل و یاقوت و پیروزه شناخته شده بود. در این روز آریاییان جشنی بر می گزاردند که مصادف با روز اول ماه فروردین است.»

فریدون جنیدی. زروان. چاپ اول، تهران: بنیاد نیشابور، ١٣۵٨



با فرض درست بودن این موضوع می توان نتیجه گرفت که این جشن از دوره اوج ایرانیان به یادگار مانده است.

به هر حال جمشید در بسیاری از منابع تاریخی و ادبیاتی ما به شکل یک پادشاه ترسیم و داستان ها و افسانه های دلکشی هم درباره نوروز گفته شده است. در آثارالباقیه ی ابوریحان بیرونی و شاهنامه فردوسی و کتاب های دیگر، نوروز را به جمشید که یکی از پادشاهان سلسله پیشدادی است نسبت می دهند و می گویند:

جمشید تختی از طلا ساخت و بر آن نشست. دیوان آن را برداشته و در یک روز جمشید را با تخت طلا از دماوند به بابل بردند. این روز اول فروردین بود که هرمزد نام داشت و مردم آن را جشن گرفتند و شادی کردند.



اما آن چیزی که باعث می شود نوروز زنده بماند، همزمانی آن با آمدن بهار می باشد. گاهشماری خورشیدی که حاصل تلاش دانشمندان ایرانی است یکی از دقیق ترین گاهشماری ها در طول تاریخ بوده است،به طوری که نوروز دقیقا در ابتدای فصل بهار جای می گیرد.

باورهای ایرانیان به زندگانی صلح آمیز و آشتی جویانه و احترام به پدیده های طبیعت، در سراسر آثار ادبی و هنری و معماری آنان به چشم می خورد و شیوه برگزاری جشن های آنان نیز از همین باور دیرین سرچشمه می گیرد. تقریباً همگی جشن های ایرانی برگرفته از رویدادهای کیهانی و طبیعی بوده است.

بن مایه : تارنمای نیلوفر ایرانی

با سپاس از تارنگار های آریابوم و تبیان