شمشیر دو لبه‌ ی دیدار یار غایب

[ابراهیم هادی]

شمشیر دو لبه‌ ی دیدار یار غایب
امام زمان
یکی از موضوعات مورد بحث در دوران غیبت کبری، موضوع امکان ملاقات با امام زمان علیه‌ السلام و توجه به پیامدهای مثبت و منفی این امر، به عنوان یک واقعیت مستند در طول غیبت کبری است.

امکان دیدار با حضرت در عصر غیبت کبری
دلایل و مستندات بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد دیدار با امام‌ زمان علیه‌السلام ممکن است از جمله این که امام زمان نیز مانند سایر ائمه علیهم‌السلام در این دنیا متولد شدند و زندگی می‌کنند و جسمی مادی و قابل روئیت دارند و اهمیت وجود ایشان بر روی زمین تا جایی است که زمین بدون وجود امام باقی نمی‌ماند.
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام قَالَ: وَ اللَّهِ مَا تَرَكَ اللَّهُ أَرْضاً مُنْذُ قَبَضَ آدَمَ ع إِلَّا وَ فِیهَا إِمَامٌ یُهْتَدَى بِهِ إِلَى اللَّهِ وَ هُوَ حُجَّتُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ لَا تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى عِبَاده.(1)
امام باقر علیه‌السلام فرمود: به خدا سوگند از زمانى كه خدا آدم را قبض روح نمود زمینى را بدون امامى كه به وسیله او به سوى خدا رهبرى شوند وانگذارد و او حجت خداست بر بندگانش و زمین بدون امامى كه حجت خدا باشد بر بندگانش باقی نمی‌ماند.
بنابراین وقتی امام زمان علیه‌السلام مانند دیگر مردم یکی از ساکنین زمین است دیدار با ایشان هم ناممکن نخواهد بود.
همه علمای شیعه، اصل وقوع ملاقات در دوران غیبت را پذیرفته‌اند. گرچه در پذیرفتن بعضی از جریان‌های حکایت شده اشکالاتی وارد کرده اند.
بنابراین تشرفات مستندی که از دیدار با امام زمان علیه‌السلام در دوران غیبتشان وجود دارد، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی امکان ملاقات با آن حضرت است.

منظور از دیدار
گرچه بنا بر روایات دیدن امام زمان ممکن است. چنان‌که مردم بسیاری ایشان را در موسم حج می‌بینند اما از آنجا که مردم ایشان را به عنوان امام زمان خود نمی‌شناسند نمی‌توانیم بگوییم با حضرت دیدار و ملاقات داشته‌اند.
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ الْعَمْرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ‏ وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ فَیَرَى النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَه. (2)
محمد بن عثمان عمرى گوید از او شنیدم می فرمود: به خدا، صاحب الامر هر سال در موسم حج حاضر شود و مردم را ببیند و بشناسد و مردم او را ببینند و نشناسند.
ملاقات و دیدار با امام ‌زمان عجل ‌الله ‌تعالی ‌فرجه مانند شمشیر دولبه‌ است و همان قدر که می‌تواند، منشأ امید در جامعه و مایه استحکام ایمان در منتظران باشد، می‌تواند منشأ انحرافات و آسیب‌هایی جدی در پدید آمدن مدعیان دروغین و رواج خرافات در جامعه گردد
منظور از دیدار با حضرت مهدی علیه‌السلام، دیدن حضرت همراه با شناخت ایشان است. ملاقات‌هایی که عده‌ی محدودی در حالت بیداری موفق به آن شده‌اند. از بین این دیدارها نیز در اکثر اوقات افراد بعد از ملاقات با امام علیه‌السلام با توجه به قرائن و شواهدی ایشان را می‌شناسند و پی می‌برند که در محضر امام زمان علیه‌السلام بوده‌اند. البته تعداد اندکی از ملاقات‌کنندگان در هنگام ملاقات با حضرت هم ایشان را شناخته و متوجه بودند که با امام خود روبرو هستند.

کارکردهای مثبت و منفی
ملاقات با امام زمان علیه‌السلام با شناخت حضرتش در عصر غیبت در خواب و بیداری ممکن است و البته در رابطه با این حقیقت فوائد و آسیب‌هایی متوجه جامعه منتظر خواهد بود که باید با به حداقل رساندن آسیب‌های موجود در این زمینه، بیشترین بهره را از فوائد آن برد.

فوائد مترتب بر امکان دیدار
1. از کارکردهای مثبت پذیرفتن امکان ملاقات با حضرت و تصدیق کردن دیدارهای موثق، این است که این حکایت‌ها به عنوان مویدی بر وجود حضرت، موجب افزایش ایمان مردم و برطرف شدن شک و تردید از قلب بسیاری از مردم خواهد شد.
2. پذیرفتن امکان دیدار با امام غایب، عاملی موثر در تلاش برای خودسازی و تزکیه نفس شیعیانی است که امید دارند مورد عنایت ویژه حضرت قرار گرفته و توفیق دیدار با ایشان را پیدا کنند. چرا که مطالعه زندگی افرادی که به این سعادت رسیده‌اند نشان می‌دهد که بسیاری از ایشان در انجام عبادات و رعایت مسائل دینی و اخلاقی موفقیت‌هایی داشته‌اند که در توفیق پیدا کردن برای دیدار با حضرت بی‌تأثیر نبوده است.
3. اعتقاد به امکان ملاقات و مطالعه تشرفات مستند، محبین حضرت را به توسل به ایشان در مشکلات و فتنه‌ها و اضطراب‌ها سوق می‌دهد و موجب تقویت ارتباط معنوی مومنین با امام خود خواهد شد.(3)
انتظار مہدی اور حکومت نبوی! 2
آسیب های مترتب بر امکان دیدار
گرچه قبول این حقیقت برای شیعیان حضرت فوائد بسیاری دارد ولی ناآگاهی مردم در این زمینه منجر به بروز آسیب‌هایی می‌شود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
1. از آنجا که دیدار امام علیه‌السلام آرزوی قلبی بسیاری از مردم است و راهی قطعی و اختیاری برای آن وجود ندارد، افراد سودجو و فرصت‌طلب برای رسیدن به اهداف پلید خویش از عواطف پاک مردم استفاده کرده با نقل دروغین ملاقات‌های خود و ادعاهایی مبنی بر ارتباط دائمی با حضرت و نماینده بودن از طرف امام، مریدانی ساده‌دل را به دور خود جمع کرده تا از این طریق به نان و نوایی رسیده و موقعیت و مریدانی برای خود فراهم کنند.
2. گاهی اشتیاق فراوان مردم برای دیدار با حضرت موجب می‌شود، از هر راه و روشی برای رسیدن به این هدف استفاده کنند و به صحت و سقم راه‌های ارائه شده و اعتبار ناقلان و منابع آنها توجه نکنند. این بی‌توجهی سبب می‌شود انواع خرافات و بدعت‌ها در عقاید مردم نسبت به امام زمان علیه‌السلام راه یافته و به مرور گسترش پیدا کند.(4)

راه نجات از آسیب ها، و بهره‌مندی از فواید
بنابراین می‌توان گفت ملاقات و دیدار با امام ‌زمان عجل ‌الله ‌تعالی ‌فرجه مانند شمشیر دو لبه‌ است و همان قدر که می‌تواند، منشأ امید در جامعه و مایه استحکام ایمان در منتظران باشد، می‌تواند منشأ انحرافات و آسیب‌هایی جدی در پدید آمدن مدعیان دروغین و رواج خرافات در جامعه گردد.
تنها راه نجات از این آسیب، و بهره‌مندی از فواید ملاقات‌ها، افزایش آگاهی عمومی و معرفی ملاک و عیار برای شناسایی افراد راست‌گو از مدعیان دروغین است که به چند نمونه از آن اشاره خواهد شد:
1. از آنجا که در غیبت کبری بنا بر پنهان بودن حضرت از مردم است، هر کسی که مدعی ملاقات است، ما حرف او را نمی‌پذیریم، مگر آنکه قراین معتبری بر صدق قول او وجود داشته باشد؛ نشانه‌هایی مانند اینکه آن فرد صادق بوده و تاکنون هیچ‌گونه دروغ، عمل خلاف شرع و بی‌عدالتی از او دیده یا شنیده نشده است. یا اینکه خبرهایی که می‌دهد، همگی، مطابق با واقع بوده و همراه با اخبار غیبی است.
گاهی اشتیاق فراوان مردم برای دیدار با حضرت موجب می‌شود، از هر راه و روشی برای رسیدن به این هدف استفاده کنند و به صحت و سقم راه‌های ارائه شده و اعتبار ناقلان و منابع آنها توجه نکنند. این بی‌توجهی سبب می‌شود انواع خرافات و بدعت‌ها در عقاید مردم نسبت به امام زمان علیه‌السلام راه یافته و به مرور گسترش پیدا کند
2. مدعیان راستین ملاقات با حضرت، خود شواهد و قراینی را ذکر کرده‌اند؛ معجزه و خبرهایی غیبی دیده‌اند که اثبات می‌کرده شخصی که دیده‌اند، وجود مقدس حضرت بوده است؛ بنابراین به ملاقات با حضرت یقین پیدا کرده، آنگاه خبر تشرف خود را برای ما نقل کرده‌اند.
3. دیدار اختیاری و یا ارتباط دائمی با امام زمان ‌علیه‌السلام در عصر غیبت کبری ممکن نیست. بنابراین اگر کسی چنین ادعایی داشته و خود را پیام‌آور و نایب از طرف امام معرفی کند باید او را تکذیب کرد.(5)
4. برای کذب‌بودن یا نبودن ادعای آنهایی که مدعی دیدار و ملاقات با امام زمان ‌علیه‌السلام هستند، هدف آنها از بیان ماجرای دیدار اهمیت دارد و باید توجه داشت که به دنبال کسب مقام و موقعیتی نباشند.
5. از مهم ترین نشانه‌ ها برای صادق بودن فرد، میزان تقوا و دیانت شخص ابراز‌کننده دیدار و شهرت او به صداقت و دیانت در میان مردم است. به هیچ عنوان نمی‌توان از افرادی که از لحاظ اخلاقی مورد اطمینان نبوده و در عمل به موازین شرعی و اجرای احکام اسلامی ضعیف و کاهل هستند، مطلبی را پذیرفت.
6. هیچ راه و روشی که قطعا منجر به دیدار با حضرت شود، وجود ندارد و ملاقات‌ها بنابر مصلحتی به طور ناگهانی و پیش‌بینی‌نشده صورت می گیرد.
7. در صورتی که محتوای جریان ملاقات با آیات قرآن و روایات و اصول عقلانی در تعارض بود باید آن را انکار کرده و نپذیرفت.
8. در صورت پذیرفتن جریان دیدار و صحت آن، ما نسبت به محتوای پیام آن مسئولیت و تکلیفی نخواهیم داشت. (6)

پی نوشت:
1. کلینی، اصول کافی، ج‏1، ص: 179
2. شیخ صدوق، كمال الدین و تمام النعمة، ج‏2، ص: 440
3. ر. ک، جواد جعفری، دیدار در عصرغیبت، ص12-14
4. همان، ص 15
5. ر.ک، علامه مجلسی، ج52،ص151
6. ر. ک، پورتال جامع مهدویت.