امتیاز موضوع:
  • 1 رأی - میانگین امتیازات: 5
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5

توبه؛راه بازگشت به حق

#1
باز آ هر آنچه هستی بازآ

گر کافر و گبروبت پرستی بازآ

این درگه ما، درگه نومیدی نیست

صد بار اگر توبه شکستی بازآ

خدای مهربان برای انسان غرق در گناه راهی را به نام توبه باز کرده است که بندگانش اگر عصیان و نافرمانی کردند ، از این طریق راه بازگشت را پیدا می کنند. قرآن و روایات نسبت به بازبودن راه، برای بندگان ، تکیه فراوانی کرده است. در مقاله حاضر به نمونه هایی از توبه و بازگشت، به دلیل بیداری وجدان خفته اشاره شده است. مطلب را باهم از نظر می گذرانیم:

□□□

مفهوم توبه
توبه در لغت از ماده «توب» به معنای رجع (بازگشت است).

توبه در اصطلاح شرع: بازگشت بنده از عصیان به سوی خداوند و احکام نورانی اسلام و عمل نمودن به این احکام با حالت پشیمانی از گناهی که کرده با این قصد که دیگر آن گناه را تکرار نکند . توبه همان سوز و آتش ندامت و انقلاب درون است، برای از میان برداشتن حجابها ، و... و بازگشت به سوی رحمت و نور. در آیات و روایات، توبه نیز به خداوند نسبت داده شده و یکی از نامهای خداوند «تواب» است یعنی «بسیار بازگشت کننده رحمت، بسیار توبه پذیر» در این صورت توبه، به معنای بازگشت خدای متعال از غضب خویش به رحمت می باشد.

حقیقت توبه و ارکان آن
حقیقت توبه دارای ارکانی است:
۱ ) علم

۲) حال

۳) فعل

۴) جبران گذشته

۵) استغفار

منظور از علم، شناخت اهمیت زیانهای ناشی از گناهان و درک ا ین حقیقت که هر گناهی حجابی است میان بنده و خداوند که باعث فرو رفتن در ظلمت و تاریکی می شود و هنگامی انسان این حقیقت را به خوبی درک می کند که حالتی در او پدیدار می شود که به عنوان رکن دوم توبه، به شمار می رود و به موجب آن قلب فرد به سبب از دست دادن محبوب، ندامت و پشیمانی را به همراه دارد و باتصمیم عملی درصدد جبران گذشته مبنی بر ترک گناه و عدم بازگشت به گذشته و ارتکاب نافرمانی پروردگار برمی آید که همان رکن سوم و چهارم می باشد و در نهایت استغفار می نماید و از خداوند طلب آمرزش می کند که رکن پنجم می باشد.

بعضی از علمای اخلاق از این حالات به انقلاب روحی تعبیر می کنند و معتقدند توبه، بروز نوعی دگرگونی در روح و جان آدمی است که او را وادار به تجدید نظر در زندگی و برنامه های خود می کند و عمده راه رسیدن به این حالات باور این مطلب است که گناهان انسان در عالم برزخ و قیامت به موجوداتی تبدیل می شوند که از روی شعور و آگاهی انسان را آزار می دهند، پس با وجود آمدن روحانیت نفس، انسان باید بکوشد که حالت پشیمانی از گناه را در خود تقویت کند و این مهم با اندیشیدن در پیامدهای گناه به دست می آید. خداوند در قرآن از این تغییر حالت که بازتاب اجتماعی نیز خواهد داشت به تغییر درونی یاد می کند.

بزرگ مربی اخلاق حضرت امام خمینی(ره) می فرمایند:« حقیقت توبه رجوع از احکام و تبعات طبیعت، به سوی احکام روحانیت و فطرت است، چنانچه حقیقت ما به رجوع از فطرت است و روحانیت ، به سوی خدا سفر کردن و مهاجرت کردن از بیت نفس به منزل مقصود ، پس منزل توبه، مقدم برمنازل انابه است.»

دلایل وجوب توبه
در روایات اسلامی بارها به وجوب توبه و فوریت آن اشاره شده است. از جمله امام علی (ع) به فرزندشان امام حسن فرمود:«اگر مرتکب گناهی شدی، هرچه زودتر آن را بوسیله توبه محو کن » (بحار الانوار ج ۴۷ ص ۱۲).

حضرت رسول اکرم(ص) خطاب به ابن مسعود می فرمایند:« ای ابن مسعود گناه را مقدم مکن و توبه را موخر نینداز بلکه توبه را مقدم کن و گناه را عقب بیانداز » (بحار الانوار ج ۴۷ ص ۵۰۱) حضرت علی (ع) از پیامبر نقل می کند:«کسی که توبه را در برابر هجوم اجل تاخیر بیاندازد ، در برابر بزرگترین خطر قرار می گیرد» یعنی عمرش در حالی به پایان می رسد که هنوز توبه نکرده است.(مستدرک الوسایل، ج ۱۲ ص۳۱).

کسانی که کارهای زشت می کنند چون مرگشان فرا می رسد می گویند: اکنون توبه کردیم و نیز آنان که کافر بمیرند توبه ندارند کسانی که بعد از ایمان آوردن کافر شدند و بر کفر خود افزودند توبه شان پذیرفته نخواهد شد.

حضرت علی (ع) فرمود: به خدا که خداوند متعال از مردم جز دو کار نخواسته است اول آنکه به نعمتهای او اعتراف کنند تا آنها را نعمت فزونتر دهد و دوم به گناهان اقرار ورزند تا گناهانشان را بیامرزد و می فرمایند که پشیمانی، استغفار و اعتراف به گناه پوزش خواهی است و انکار آن پای فشردن به گناه است وشفیع و میانجی گنه کاران همان اعتراف به گناهان و توبه او همان پوزش خواهی است و گنهکاری که به گناه خویش اعتراف می ورزد بهتر است از فرمانبرداری که به کار خویش ببالد . روایتی است که امام علی بن موسی الرضا (ع) از رسول خدا نقل فرموده که : (همانا خداوند توبه گران و پاکیزگان را دوست می دارد) و نزد خداوند هیچ چیز محبوبتر از مرد یا زن توبه گر نیست.

تعابیری از این دست در روایات می تواند دلیلی بر وجوب توبه و فوریت آن باشد. علاوه بر این احادیث، دلیل عقلی روشنی بر وجوب توبه داریم، زیرا عقل حکم می کند که باید در برابر عذاب یقینی احتمالی خداوند ، وسیله نجات فراهم کرد و باتوجه به این که توبه بهترین وسیله نجات است ، عقل آنرا واجب می شمرد.

ماهیت قبولی توبه
علمای اسلام اتفاق نظر دارند که اگر توبه جامع شرایط باشد، در پیشگاه خداوند مورد قبول است. آیات و روایات به وضوح بر این مطلب دلالت دارد، ولی در اینکه ماهیت قبولی توبه عقلی است یا نقلی، بحث های مختلفی وجود دارد برخی معتقدند، سقوط عذاب و مجازات های الهی بعد از توبه جنبه تفضل دارد، یعنی خدا می تواند بعد از توبه، گناه بنده اش را نبخشد . برخی دیگر معتقدند سقوط عذاب بوسیله توبه واجب و لازم است و حتی عدم پذیرش بعد از توبه مجرم، زشت و ناپسند است و خداوند حکیم کار قبیح نمی کند.

در این بحث ممکن است نظر سومی هم مطرح شود و آن این که لزوم قبولی توبه امری عقلایی است، یعنی اگرچه عقل ، پذیرش توبه گنه کار را واجب و لازم نمی شمرد ولی بنای عقلای جهان براین است که اگر کسی کار خلافی انجام داد وبعد در مقام عذرخواهی برآمد و تمام سوء عمل خود را جبران نمود، عذر او را می پذیرند و اگر چنین توبه ای یذیرفته نشود خارج از موازین انسانیت و اخلاق شمرده می شود. بی شک خدای قادر و بی نیاز از هر کس و هر چیز سزاوارتر است که در اینگونه موارد توبه و عذرخواهی توبه کاران را پذیرا باشد. به بیان دیگرخداوند از عبادات و طاعات بندگان بی نیاز است و تمام تکالیف الهی برای تکامل و تربیت بندگان است، چنانکه درباره حج می خوانیم:«لیشهدوا منافع لهم (حج ۸۲) مردم مامور به زیارت خانه خدا هستند تا از منافع مادی و معنوی آن بهره مند شوند». آیات دیگری نماز را سبب دوری از منکرات، روزه را سبب تقوا و زکات را مایه پاکی فرد و جامعه از رذایل شمرده است ، و به همین ترتیب همه تکالیف الهی اسباب سعادت انسان می باشد: « جن وانسان را خلق نکردیم مگر برای عبادت پروردگار» (ذاریات ۶۵).

بنابراین عدم پذیرش توبه با فلسفه خلقت انسان منافات دارد و چون هدف از تکالیف و طاعات ، تربیت و تکامل انسان بوده و عدم پذیرش توبه به این هدف متعالی ضربه می زند، عقل انسان حکم می کند که خداوند حکیم هیچگاه نقض غرض نمی نماید. توبه آدمی را می پذیرد.

استثنائات قبولی توبه
توبه گستره عامی دارد وبه گناه یا گناهان خاص ، شخص یا اشخاص معینی اختصاص ندارد ، بنابراین هرگاه سخن ازتوبه می رود ، توبه از تمام گناهان و نسبت به همه اشخاص و در هر عصر و مکانی است.

اگر توبه با شرایط آن صورت بپذیرد ، مقبول درگاه الهی خواهد بود. تنها استثنائی که در این باره وجود دارد، زمانی است که انسان در آستانه مرگ به فکر توبه بیافتد، در این حالت توبه او پذیرفته نیست، چرا که در آن زمان درهای توبه بسته شده است و اگر کسی در این حال توبه کند توبه او اضطراری است. نه توام با میل و رغبت. قرآن کریم می فرماید که فرعون ولشگریانش وارد مسیر خشکی دریا شدند، ناگهان آب فروریخت وفرعون در حال غرق شدن گفت: « ایمان آوردم، هیچ معبودی جز آن کسی که بنی اسرائیل به او ایمان آوردند، نیست و من از مسلمین هستم». (یونس ۹۰)

بی درنگ جواب شنید:«الان وقد عصیت قبل و کنت من المفسدین، حالا ایمان می آوری، در حالیکه قبلا عصیان می کردی و از مفسدان بودی» به همین دلیل در مورد حدود اسلامی نیز آمده است که توبه شخص مجرم بعد از دستگیر شدن و گرفتاری در چنگال عدالت پذیرفته نیست ، چرا که اینگونه توبه ها از روی اضطرار و ناچاری است.

شیوه های تداوم توبه و راهکارهای آن
توبه و بازگشت از گناهان باید استمرار داشته باشد و هر زمانی خطائی از انسان سر زد، بلا فاصله به سراغ توبه رود تا ریشه های وسوسه را از ضمیر خود برکند و به اصلاح نفس خویش قیام نماید. آدمی از هر گناهی که توبه می کند، باید کمال مراقبت را به خرج دهد تا توبه خود را نشکند و بر پیمان خود در پیشگاه الهی باقی بماند. به تعبیر دیگر اگر هنوز انگیزه هایی از گناه در وجود ا نسان به چشم می خورد با آن به مبارزه برخیزد و جهاد با نفس را سرلوحه زندگانی خویش قرار دهد تا در صف تائبان و مجاهدان حق قرارگیرد. اما شیوه هایی را که برای استمرار بخشی به توبه و استمرار آن در ترک گناهان می توان ارائه کرد ، عبارت است از:

۱) جدا شدن از محیط گناه و عدم شرکت در مجالس معصیت . توبه کار در آغاز امر آسیب پذیراست و همانند بیماری می ماند که تازه از بستر بیماری برخاسته ، و اگر در محلهای متعفن و آلوده قدم بگذارد بیماری او مجددا بر می گردد.

۲) او باید در معاشرتهای خود تجدید نظر کند و از دوستانی که در گذشته او را به انجام گناه تشویق می کردند ، فاصله بگیرد.

۳) هرگاه وسوسه و انگیزه گناه در او پیدا شد، به ذکر خدا روی آورد «ذکر خدا مایه آرامش در دلهاست».

۴) همواره به آثار زیان بارگناه بیندیشد و به عواقب چنین اعمالی توجه داشته باشد.

۵) به مطالعه داستانهای گذشتگان و کسانیکه بر اثر گناهان مختلف گرفتار مصائب دردناک شدند، و نیز دقت نظر در حالات پیامبران الهی که دچار ترک اولی شدند، می تواند بسیار مفید و اثربخش باشد و انسان را به توبه وادار و در مسیر حفظ آن وعمل به تکلیف دینی یاری رساند (سوره رعد ۸۲).

شرایط توبه
گوینده ای در محضر امام علی(ع) گفت: «استغفرالله» حضرت فرمودند: آیا می دانی استغفار به چه معناست؟ استغفار بالاترین مراتب است و آن اسمی است که شش معنا دارد:

۱) پشیمانی از گذشته

۲) تصمیم همیشگی مبنی برعدم بازگشت به سوی آن

۳) ادا کردن حق

۴) روی آوردن به سوی گذشته ای که بواسطه ارتکاب عمل حرام بر تو روئیده است پس با اندوه آن را آب کنید ، بگونه ای که پوستت بر استخوان بچسبد و بین آنها گوشت تازه بروید.

۵) روی آوردن به سوی هر واجبی که ضایع ساخته ای، تا حق آن را ادا نمائی.

۶) جسم را درد طاعت بچشانید ، با فرمانبرداری و طاعت ، سختی برخود تحمیل کنید همانطور که شیرینی ارتکاب گناه را به آن چشاندید و پس از انجام همه این مراحل است که باید بگوئید: «استغفر الله».

حدیث فوق دو شرط مهم را برای توبه یادآوری می کند . یکی رد حقوق مخلوق و دیگر رد حقوق پروردگار و البته اگر ادای آنها برای شخص ممکن نیست ، نسبت به آن اندازه که در توانش هست باید اقدام کند.

در خصوص از بین بردن گوشتی که با ارتکاب گناه بر بدنش روئیده است، شخص می تواند با گرفتن روزه های واجب که بعهده دارد و یا روزه مستحب به این هدف برسد. از اموری که بر شخص توبه کننده لازم است این است که به خداوند پرده پوش پناه ببرد و از خداوند آمرزش طلب کند.
پاسخ
آگهی


[-]
به اشتراک گذاری/بوکمارک (نمایش همه)
google Facebook cloob Twitter
برای ارسال نظر وارد حساب کاربری خود شوید یا ثبت نام کنید
شما جهت ارسال نظر در مطلب نیازمند عضویت در این انجمن هستید
ایجاد حساب کاربری
ساخت یک حساب کاربری شخصی در انجمن ما. این کار بسیار آسان است!
یا
ورود
از قبل حساب کاربری دارید? از اینجا وارد شوید.

موضوعات مرتبط با این موضوع...
  دعای توبه همراه با ترجمه فارسی
  مهلت توبه
  چگونه از خود ارضایی توبه کنیم ؟
Heart اگر عمري گنه كردي مشو نوميد از رحمت....تو توبه نامه را بنويس امضا كردنش با من
  آیا می‌توان هر روز توبه کرد؟
  توبه كردم ولی خدا نمی بخشه!!
  معنی واقعی توبه چیست؟
  موانع توبه
  چرا سوره توبه بسم الله ندارد؟
  بندگان فرصت طلب و توبه شکن بخوانند!

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان