می پذیرد و می بخشد...

[bOoOoOy]

نخست باید دانست که صفحه دل آدمی، آیینة تجلی رحمت و غضب خداست و با رجوع به فطرت درونی و حالت قلبی خود، می توان از رضایت و عدم رضایت خدا با خبر شد؛ به طوری که اگر آثاری از اصرار بر گناه در دل نباشد و پشیمانی کامل حاصل شده باشد، معلوم می شود که خداوند نیز آثاری از گناه را باقی نگذاشته است و توبه را پذیرفته است. گروهی از مردم خدمت حضرت موسی علیه السلام رسیدند و پرسیدند: از کجا بدانیم خداوند از ما راضی است؟ حضرت موسی علیه السلام درخواست آنان را به خداوند منتقل کرد. خداوند فرمود: به بندگان من بگو: «بدانید هرگاه از من راضی شدید، من هم از شما راضی ام».۱

آمرزش از طرف خداوند، در حقیقت، نتیجة توبه از طرف بنده و پذیرش آن است. در بحث پذیرش توبه، آن چه اهمیت دارد، وجود شرایط است. اگر کسی موفق به توبة با شرایط و به تعبیر قرآن کریم، توبه نصوح شود، پذیرش توبه و آمرزش او از طرف خداوند، قطعی خواهد بود.

عالمان اخلاقی با استفاده از منابع اسلامی فرموده اند: شخص توبه کننده، حتی اگر پس از توبة نصوح، به دلایلی دوباره به گناه آلوده گردد و توبه کند، پذیرش و آمرزش الهی را در پی خواهد داشت و این فرایند، تا هنگام مرگ ادامه خواهد داشت.

مهم ترین شرایط توبه عبارتند از:

۱) پشیمانی و ندامت قلبی و درونی و تصمیم بر عدم ارتکاب دوباره.

۲) استغفار و طلب بخشش.

۳) تصمیم قاطع بر جبران گذشته و ادای حقوق، به ویژه اگر حق الناس باشد.

ابوحامد غزالی در کتاب احیاء العلوم چنین می گوید: اگر معنی قبول را فهمیده باشی، شک نخواهی داشت که هر توبة صحیحی، پذیرفته و مقبول است. کسانی که به نور بصیرت می بینند و از انوار قرآن مدد می گیرند، می دانند که هر قلب سلیمی، مقبول خدا و در آخرت، در جوار او بهره مند از نعمت اوست و آمادگی دارد که با چشم خود، به وجه اللّه بنگرد و می داند که قلب در اصل، سلیم آفریده شده است؛ زیرا هر نوزادی با فطرت خداپرستی، آفریده می شود؛ امّا آن فطرت، توسط گرد و غبار ایجاد شده به وسیلة گناهان، کدر شده، سلامت خود را از دست می دهد و آتش ندامت، این کدورت و غبار را از بین می برد و نور حسنه، ظلمت گناه را از بین می برد.

تاریکی گناه توان مقابله با نور نیکی را ندارد؛ همچنان که ظلمت و تاریکی شب در مقابل نور روز و کدورت چرک در مقابل سفیدی پاک کننده ها، مغلوب می شود.

اگر انسان با لباسی که بر تن دارد، دست به کارهای پست بزند، لباسش کثیف می شود و چون آن را با آب گرم و صابون بشوید، پاکیزه می شود. به کار بردن قلب در شهوات، آن را کثیف می کند و چون آن را با آب اشک و حرارت ندامت بشوید، پاکیزه و طاهر خواهد شد و هر قلبی پاکیزه و طاهر شد، مقبول است؛ مگر آن که چرک، چنان در طول زمان متراکم شود که در متن لباس نفوذ کند که در این صورت، صابون، قادر به دفع و ازاله آن نیست. گناهان نیز این گونه اند که چون در قلب متراکم شوند و لایه ای از پلیدی تشکیل دهند، دیگر راه بازگشت و توبه وجود ندارد. ۲

گاهی انسان با زبان می گوید توبه کردم؛ ولی به لباس شویی می ماند که با زبان بگوید لباس را شستم؛ اما وارد عمل نشود؛ همان طور که این کلام، لباس را تمیز نمی کند و نمی تواند صفت موجود در آن را عوض کند، توبة زبانی صرف هم باعث سفیدی قلب نمی شود.

قرآن مجید می فرماید: «و هُو الّذِی یقْبل التّوبه عن عِبادِه؛۳ او کسی است که توبه را از بندگان خود می پذیرد».

و می فرماید: «غافِرِ الذّنْبِ وَ قابِلِ التَّوبِ؛۴ خدای متعال بخشنده گناهان و توبه پذیر است».

امام باقر علیه السلام به محمدبن مسلم فرمود: «وقتی که مؤمن توبه می کند، گناهان قبل از توبه اش بخشیده می شوند؛ پس او باید برای بعد از توبه، عمل کند؛ ولی آگاه باشید به خدا قسم! این مزیت، فقط برای اهل ایمان است.

محمد بن مسلم گفت: اگر بعد از توبه و استغفار، گناه کرد و آن گاه دوباره توبه کرد، چگونه است؟

امام فرمود: آیا گمان می کنی اگر بنده مؤمن از گناه خود پشیمان شود و استغفار و توبه کند، خدا توبه اش را نمی پذیرد؟ محمد بن مسلم گفت: او چندین بار این کار را کرده، گناه می کند و سپس توبه و استغفار می کند.

امام علیه السلام فرمود: هر گاه بنده با توبه و استغفار برگردد، خدا با مغفرت و بخشش بر می گردد؛ خدا بخشنده و مهربان است؛ توبه را می پذیرد و گناهان را می بخشد».

امام علیه السلام فرمود: گاهی انسان گناهی می کند و خدا به خاطر آن گناه، او را به بهشت می برد.

سؤال شد: آیا خدا به خاطر گناه، او را به بهشت می برد؟

امام علیه السلام فرمود: بله، او گناهی می کند، ولی همیشه از آن گناه بیمناک و بر نفس خود غضبناک است و خدا هم او را

می بخشد و وی را داخل بهشت می کند. البته باید دانست اگر کسی تمام عمر بدی کند و وقتی مرگ او فرا رسد، در آن حال بگوید: الان توبه کردم، توبة او پذیرفته نمی شود. ۵