از گناه کوچک بترس!

[bOoOoOy]

یکی از هنرهای خارق العاده ما انسان ها، کوچک انگاری گناه؛ یعنی حقیر شمردن آن برای خود و ناچیز نشان دادن آن به دیگران است. حال اگر آن گناه از شیوع و فراگیری نسبتاً زیادی هم برخوردار باشد این هنرنمایی را به اوج خود می رساند.

برای توجیه خود و دیگران عبارت هایی را هم تولید و منتشر کرده ایم که الحق و الانصاف از قدرت فریب بالایی هم برخوردارند به گونه ای که خود گوینده هم کاملاً باور می کند این گناهی که او دارد مرتکب می شود چندان اهمیتی ندارد و چیز قابل اعتنایی نیست.

کمتر کسی را می توان پیدا کرد که عبارت هایی از این دست را تا به حال نگفته باشد یا به او نگفته باشند عبارت هایی مانند: این که چیزی نیست؛ خیلی حساس نباش؛ ای آقا این همه گناهان بزرگ بزرگ را دارن انجام میآ­دن چشمت این رو گرفته؛ یه شب که هزار شب نمی شه؛ خیلی گیر نده و کلی عبارت دیگر شبیه به همین ها.

آیا این عبارت های خودفریب، ساخت فکر بشر است؟ آیا بشری که با فطرت الهی خلق شده (۱) و گرایش توحیدی دارد می تواند و یا به خود اجازه می دهد در برابر چشمان همیشه بیدار و مراقب خالق و پروردگار خود، دست به چنین ملق بازی مضحکی بزند؟

پاسخ روشن است و معلوم؛ با این حساب ریشه این دغل بازی ها کجاست؟ انسان در کدامین کلاس توجیه می آموزد که گناهان خود را توجیه و به شیوه لا پوشی آن را ندید بگیرد؟

برای شنیدن پاسخ این سوالات به محضر امام کاظم علیه السلام مشرف می شویم تا در کلام وحیانی آن حضرت راز این خودفریبی را بشنویم.

امام کاظم علیه السلام به یکی از شاگردان برجسته خود به نام هشام توصیه هایی دارد که در فرازی از این توصیه نامه پاسخ این سوال را به روشنی بیان می کند.

آن حضرت به هشام بن حکم می فرماید: «یَا هِشَامَ بْنَ الْحَکَمِ ... إِنَّ صِغَارَ الذُّنُوبِ وَ مُحَقَّرَاتِهَا مِنْ مَکَایِدِ إِبْلِیسَ»

هشام! بدان که گناهان کوچک که چندان به چشم مردم نمی آیند، آلت دست شیطانند و او با همین نوع از گناهان مردم را فریب داده و آن ها را در دام خود سخت می فشارد و اسیر خود می کند

«صِغَارَ الذُّنُوبِ» یعنی گناهان کوچک یا همان گناهان صغیره.(۲) «مُحَقَّرَاتِهَا» هم یعنی گناهانی که بی سر و صدایند و چندان به چشم نمی آیند. « مَکَایِدِ» جمع مکیدة است و مکیده یعنی مکر، فریب دادن و گول زدن که به نظر می رسد اینجا در معنای ابزار فریب آمده باشد.

معنای این فراز از روایت این می شود که ای هشام! بدان که گناهان کوچک که چندان به چشم مردم نمی آیند، آلت دست شیطانند و او با همین نوع از گناهان مردم را فریب داده و آن ها را در دام خود سخت می فشارد و اسیر خود می کند.

آنگاه امام کاظم علیه السلام شگرد آن دشمن دیرین در این دغل بازی را هم تشریح کرده و می فرمایند: «یُحَقِّرُهَا لَکُمْ »

کاری که شیطان می کند این است که ابتدا گناه را با همان تعابیر رایجی که گفتیم و هر روز می شنویم در نظر ما خوار و بی ارزش نشان می دهد. شیاطین جن و انس در اندیشه انسان القاء می کنند(۳) که مثلاً این نگاه به نامحرم یک کار ساده و پیش پا افتاده است؛ قتل نیست که مهم باشد.

کار دیگری که می کند این است که گناه را از جهت های گوناگون در چشم انسان کوچک نشان می دهد؛ «وَ یُصَغِّرُهَا فِی أَعْیُنِکُمْ». آن جمله معروف «یک شب که هزار شب نمی شه» دقیقا بر اساس همین سیاست فریب تولید و منتشر شده تا مرتکبین گناه با خود بگویند ما که قرار نیست هر شب گناه کنیم بلکه فقط همین امشب است و بس. گویا گناهی گناه است و عقاب دارد که هر صبح و شب به راه باشد و الا گناه محسوب نمی شود. این بیچاره ها ندانستند که یک شب، هزاران شب، می شود. یک روز قیامت پنجاه هزار سال است(۴) و اگر قرار باشد فقط برای همین یک شب گناه، کسی را عذاب کنند تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

آنگاه که این نیرنگ ها و عبارت های فریبنده کارگر افتاد و گنه کار خود کرده، خود را به تمام این ناپاکی ها آلوده کرد؛ شیطان برای این پیروزی به دست آمده اش کف می زند و پای کوبی می کند. چرا که هدف او از این دام و دانه افتادن صید در دام بود که محقق شد.

امام کاظم علیه السلام هدف شیطان را این گونه تشریح می فرمایند که: «فَتَجْتَمِعُ وَ تَکْثُرُ فَتُحِیطُ بِکُمْ»(۵) نتیجه این کوچک دیدن ها و سهل انگاری ها و بالطبع استغفار نکردن ها این می شود که گناهان انسان متراکم و به هم تنیده می شوند و این توری که خود بافت و به روی خود انداخت تمام جان او را در بند می کند.(۶)

به تعبیر دیگری که برگرفته از قرآن کریم است(۷) این هیزم ها و شعله های کوچک را که او ندید و نخواست که ببیند کم کم جمع می شوند وقتی این شعله ها در هم پیچیدند و آتش تنوره کشید به ناگاه این فروزنده آتش خود را درون این آتشی می بیند که با دست خودش افروخته و راهی برای فرار نمی یابد.

این بیچاره ها ندانستند که یک شب، هزاران شب، می شود. یک روز قیامت پنجاه هزار سال است(۴) و اگر قرار باشد فقط برای همین یک شب گناه، کسی را عذاب کنند تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: «لَا تَسْتَصْغِرُوا قَلِیلَ الْآثَامِ فَإِنَّ الصَّغِیرَ یُحْصَی وَ یَرْجِعُ إِلَی الْکَبِیرِ»؛ گناه کم را کوچک نشمارید؛ زیرا گناهان کوچک به حساب شما نوشته می شوند و بر اثر تکرار به گناه بزرگ تبدیل می گردند.(۸)



درمان

برای درمان این بیماری مهلک اخلاقی یا بهتر بگوییم مبارزه با این کید و فریب شیطانی می توان از این دو راهکار الهی بهره جست:ببین چه کسی را نافرمانی می کنی

از منظر آیات و روایات یک نکته بین همه گناهان اعم از کوچک و بزرگ مشترک است و آن اینکه گناه، ورود و تجاوز به حدود الهی و حریم پروردگار است؛ به عبارت دیگر خواهان سعادت به کوچکی و بزرگی گناه نگاه نمی کند، بلکه به کسی می نگرند که با ارتکاب گناه، عملاً با دستورات او مخالفت می شود، چنان که به عزیز پیامبر وحی شد که ای عزیز! در آن لحظه که گناهی خودنمایی می کند تو به کوچکی گناه نگاه مکن، بلکه به آن کسی نگاه کن که با این گناه نافرمانی اش می شود.

«أَوْحَی اللَّهُ إِلَی عُزَیْرٍ ع یَا عُزَیْرُ إِذَا وَقَعْتَ فِی مَعْصِیَةٍ فَلَا تَنْظُرْ إِلَی صِغَرِهَا وَ لَکِنِ انْظُرْ مَنْ عَصَیْ»(۹)



هیچ گناهی را کوچک نشمار

گناه را اعم از گناهان کبیره و صغیره، نبایستی خرد و کوچک شمرد. این نکته در روایاتی از امیر مؤمنان علیه السلام تاکید شده است. آن حضرت فرمودند: «أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَخَفَّ بِهِ صَاحِبُه»؛ بدترین گناه آن است که صاحبش آن را کوچک بشمرد.(۱۰)

پی نوشت ها:

(۱) آیه ۳۰ سوره روم

(۲) هر چند معنای و بیان مصداق گناهان کبیره و گناهان صغیره، معرکه آراء علمای فن است اما مشهورترین معنای این دو این است که : گناهان کبیره گناهانی هستند که خداوند با صراحت آن‌ها را نام برده و به مرتکب آن‌ها وعده عذاب جهنم داده است وعده‌ای که در مورد سایر گناهان دیده نمی‌شود به این دسته دوم گناهان صغیره گفته می‌شود.