لباس روح

[bOoOoOy]

روح امری مجرد است و شکل و قالب خاصی ندارد و به یک معنا بی شکلی، اصل در آن است. چنان که روح به سبب همین تجرد خویش، بیرون از دایره ذکوریت و انوثیت یعنی مرد و زنی است. بنابراین تفاوت هایی که در ظاهر انسان ها یافت می شود، ارتباطی به روح آدمی ندارد.

روح برای این که در جهان مادی ظهور و بروز یابد، نیازمند چیزی است که ما از آن به تن و اندام یاد می کنیم و در عربی از آن به جسم و جسد تعبیر می شود. البته تفاوت هایی میان جسم و جسد گفته اند. به این معنا که جسم به چیزی گفته می شود که دارای روح است، هر چند که روح انسانی نباشد و جسد به چیزی گفته می شود که دارای روح نیست و جان و روان تهی است. از این رو به قالب تهی شده آدمی و جان، جسد می گویند. در حالی که پیش از مرگ همین تن و بدن را به عنوان جسم می شناسند.



روح آدمی مجرد نیست
از نظر آموزه های قرآنی، انسان مرکب از روح و ماده است. به این معنا که آدمی، موجودی است که روح الهی به شکل مجرد در او نیست، بلکه در جسم آدمی دمیده و نفخ شده است. این بدان معنا است که روح آدمی بر خلاف موجودات مجرد، مجرد از جسم و ماده نیست. از آن جایی که وقتی روح در جسم دمیده شود، دیگر روح مجرد نیست و از آن به نفس و در فارسی به روان تعبیر می شود، چنان که روح مجرد در فارسی به عنوان جان معرفی می شود. بنابراین، جان آدمی تا زمانی که در کالبد مادی و جسمانی و بدن قرار دارد، نفس انسانی گفته می شود و با مرگ و جدایی آن از تن، جان و روح مجرد می شود. با این همه جان آدمی هرگز شکل مجردات محض چون فرشتگان نخواهد بود، زیرا همواره در عوالم بالادستی نیز دارای جسم است. با این تفاوت که جسم انسانی در هر هر نشئه و عالمی، تفاوت هایی باجسم مادی دنیوی خواهد داشت. به عنوان نمونه در عالم برزخ از جسم لطیف دیگری بهره مند است که از آن به جسم برزخی یاد می شود. شاید در خواب هایتان این جسم لطیف را تجربه کرده باشید؛ زیرا دارای شکل و مقدار است با تفاوت هایی که با جسم و عنصر مادی محض عالم دنیوی دارد.

بنابراین، انسان در همه عوالم، دارای چیزی است که از آن به شکل، جسم و کالبد و مانند آن تعبیر می شود. اما فرشتگان و دیگر موجودات مجرد این گونه نیستند. از آن جایی که جنیان نیز همانند انسان ها از عنصر مادی آتش آفریده شده اند، دارای شکل و کالبد جسمانی هستند، با این تفاوت که جسم آنان همانند آتش، پاک و لطیف تر از عنصر خاک است.



تمثل و تجسم یابی فرشتگان
فرشتگان الهی که موجودات مجرد محض هستند، از جسم مادی برخوردار نیستند. از این رو در بی شکلی محض هستند. همین مسئله موجب می شود تا نیازمند چیزی به نام لباس نباشند. مراد از لباس در این جا همان قالب و اندامی است که روح آدمی به عنوان نفس و روان در آن جایی می گیرد.

خداوند در آیه۹ سوره انعام می فرماید: فرشتگان اگر بخواهند در عالم ماده ظهور و تجلی یابند، نیازمند لباس هستند. این لباس می تواند لباسی از عالم برزخی باشد که از آن به لباس جنی می توان یاد کرد که لطیف تر از لباس انسانی است. در این صورت سخن از تمثل فرشتگان است؛ زیرا در این صورت همانند پوشش جنیان بر آدمی ظاهر می شود. اگر این گونه فرشتگان ظهور یابند و شکل و قالب بپوشند در آن صورت تنها فردی که بر او ظهور و تجلی یافته اند قادر به دیدن آن ها هستند. خداوند در آیه۱۷ سوره مریم می فرماید: ارسلنا الیها روحنا فتمثل لها بشرا سویا؛ ما به سوی مریم، روح خودمان را فرستادیم و آن روح برای مردم به شکل بشر کامل تمثل یافت. به این معنا که در عالم مثال به شکل انسان کامل برای مردم (س) ظهور یافت. این عالم مثال همان عالم جنیان است. از این رو تنها حضرت مریم(س) روح را می دید و دیگران از دیدن او ناتوان بودند. خداوند درباره جنیان می فرماید: انه یراکم هو و قبیله من حیث لاترونهم»؛ ابلیس و هم نژادهایش شما را می بینند از جایی که شما آن ها را نمی بینید (اعراف، آیه۲۷)

بنابراین، هنگامی که فرشته ای به صورت بشری کامل تمثل یابد تنها شخصی که برای او تمثل یافته است، می تواند او را ببیند. چنان که این امر درباره تمثل جبرئیل و روح القدس برای حضرت مریم(س) اتفاق افتاد. البته دیگرانی که دارای چشم برزخی هستند نیز می توانند تمثل یافته گان را ببینند.

اما گاه می شود که لباسی که فرشتگان به تن می کنند از عناصر خاکی است. در این حالت است که فرشتگان تجسم می یابند و این تجسم آنان آن اندازه خاکی و مادی است که دیگران حتی کافران می توانند آنان را ببینند چه برسد انسان های پاک و مؤمن. در آیات ۲۴تا ۳۰سوره ذاریات سخن از تجسم یابی و لباس مادی و انسانی پوشیدن فرشتگان است. اینان به عنوان مهمان بر حضرت ابراهیم(ع) وارد می شوند و از سوی آن حضرت(ع) پذیرایی می شوند زیرا چنان شکل مادی و انسان طبیعی گرفته بودند که برای آن حضرت(ع) نیز غیر قابل شناسایی بودند. در این زمان حضرت ساره(س) زن مؤمن آن حضرت(ع) نیز ایشان را می بیند و با ایشان سخن می گوید.

خداوند همین داستان را در آیات۶۹ تا ۷۳سوره هود آورده است و در ادامه همین سوره در آیات۷۷ تا ۸۱ این مطلب مورد تأکید است که مردم هم جنس گرای قوم لوط، فرشتگان را که به شکل جوانانی زیبا و رعنا درآمده بودند، می دیدند و خواهان بهره مندی جنسی از آنان می شدند. از این دسته از آیات می توان دریافت که فرشتگان همان گونه که در عالم برزخ در کالبد مثالی ظاهر می شوند در عالم ماده خاکی نیز در کالبد جسمانی مادی وارد می شوند. البته این بدان معنا نخواهد بود که روح مجرد آنان در این ماده همانند روح انسانی گرفتار شود و تبدیل به نفس و روان گردد، بلکه تنها لباس مادی و جسمانی می پوشند.

خداوند در آیه۹ سوره انعام می فرماید: ولو جعلناه ملکا لجعلناه رجلا و للبسنا علیهم ما یلبسون؛ و اگر او را فرشته ای قرار می دادیم (پیامبر را از فرشتگان می کردیم) حتما او را (به لحاظ تباین جوهره ملکی و بشری و عدم امکان تفاهم و معاشرت آنها) به صورت مردمی درمی آوردیم و (قهرا کار را) بر آنها مشتبه می کردیم (و می گفتند این هم بشری است مثل ما) همانند آنکه آنها (حق را به باطل) مشتبه می کنند.

به این معنا که فرشته اگر بخواهد مردی مانند مردان شود، می بایست لباس و تشبه انسانی داشته باشد و همین تشبه و لباس انسانی موجب می شود که امر بر مردم مشتبه شود وگمان کنند که این فرشته، خود مردی همانند خود آنهاست در حالی که این گونه نیست.

به سخن دیگر، روح مجرد حتی اگر در لباس انسانی تجسم یابد، هرگز به معنای تغییر ماهیت نیست بلکه تنها تشبه و تشابه است که خود عامل سردرگمی بشر می شود.

بنابراین، روح مجردی چون فرشتگان می تواند به اشکال مختلف و در لباس های گوناگون در آید ولی هرگز این امر موجب محدودیت یا تغییر ماهیت وی نمی شود.