چگونه بفهمیم رفتارمان وسواسی است؟

[bOoOoOy]

می شوید و می سابد، انگار كه هیچ چیز، هیچ وقت تمیز نمی شود. خاله را می گویم. آنقدر دست هایش در آب بوده كه مدام پوست پوست می شود و روی تمیزی بعضی چیزها بیشتر حساسیت نشان می دهد.



مادر می گوید، خاله وسواس دارد و خاله معتقد است مادر سرهم بندی كار می كند و اصلا تمیزكاری او را قبول ندارد، اما حق با كیست؟ دكتر محمدرضا خدایی، روانپزشك و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی در پاسخ به این پرسش می گوید: نظافت، تمیزكردن در حد اعتدال است تا جایی كه انضباط در محیط خانه یا محیط كار ایجاد شود. این كار نتیجه مثبت دارد و باعث می شود هم فرد و هم دیگران رضایت فكری پیدا كنند، ولی وقتی این نظافت از اعتدال خارج شود و به جای این كه هدف تمیزكردن محیط باشد، فرد احساس اجبار برای تكرار رفتاری كند، وسواس است.

وسواسی ها به خودشان سخت می گیرند

شخص وسواسی با فكری وسواسی و رفتاری تكراری شروع به ساییدن بیش از حد سطح یا شیء می كند، چون فكر می كند حتما باید دو یا شش بار آن را بشوید تا تمیز شود، در نتیجه خود را آزار می دهد. این در حالی است كه دیگران معتقدند آن محل یا شیء تمیز است.

این احساس اجبار باعث افت عملكرد و تلف كردن وقت می شود. دكتر خدایی می گوید: وسواس، استرس زیادی هم به فرد و هم دیگران می دهد و باعث كلافگی می شود. افراد وسواسی پیوسته رفتاری را به اجبار تكرار می كنند و در پایان هم معمولا از عملكرد خود رضایت ندارند درصورتی كه فردی كه فقط به نظافت در حدی كه شلختگی و بی نظمی وجود نداشته باشد، اهمیت می دهد، هم خودش از عملكردش رضایت خواهد داشت و هم دیگران.

چگونه بفهمیم رفتارمان وسواسی است؟

معمولا خود فردی كه كم كم رفتارش از حالت عادی خارج و وسواسی می شود، متوجه عادی نبودن رفتارش است، زیرا بیش از همه عذاب می كشد و بیشترین استرس به خودش وارد می شود و هیچ وقت از عملكرد خود راضی نیست.

دكتر خدایی توضیح می دهد: برای این افراد، گاهی فقط نظافت یك چیز یا مكان مهم می شود مثلا لباس ها را خیلی می شویند، ولی خانه شان چندان تمیز نیست در حالی كه اگر كسی متعادل باشد، همه چیز و همه جای خانه اش نظم و انضباط خواهد داشت و خودش از عملكردش راضی است.

این روانپزشك ادامه می دهد: افراد وسواسی معمولا تمیزكردن دیگران را قبول ندارند و فقط اگر خودشان این كار را انجام دهند تا حدی دلشان راضی می شود، ولی افراد عادی از كمك دیگران استقبال هم می كنند.

وسواس از كجا می آید؟

به گفته دكتر خدایی، وسواس هم ریشه های وراثتی و هم یادگیری دارد. اگر در خانواده كسی سابقه وسواس وجود داشته باشد، احتمال این كه به این اختلال دچار شود، زیاد است ولی یادگیری هم می تواند باعث بروز این مشكل شود. مثلا وقتی از دوران كودكی، بچه ای وادار به رعایت انضباط و تمیزی بیش از حد می شود، در بزرگسالی این خصیصه در او می ماند و حتی امكان دارد شدیدتر هم شود.

با وسواس وسواسی ها مبارزه كنیم

اولین راه مبارزه این است كه اطرافیان به محض این كه رفتارهای وسواسی را در كسی مشاهده می كنند، درصدد ترك دادن این رفتارها برآیند. به گفته این استاد دانشگاه، باید این فرهنگ كه كسانی كه وسواس دارند، منظم و نظیف می دانیم از بین برود و بدانیم این اشخاص دچار بیماری هستند.

وی توصیه می كند: اطرافیان​فر​د وسواسی نباید برای این كه او آرام شود، هر چه می خواهد انجام دهند و خود را مكلف به اجرای فرامین او بدانند مثلا اگر از اعضای خانواده می خواهد دایم دست ها و پاهایشان را بشویند، به محض این كه احساس كردند این خواسته از حد اهمیت به نظافت معمولی خارج است،​ به حرف او گوش ندهند تا وسواس آرام آرام از بین برود. دكتر خدایی تاكید می كند: البته ممكن است اهمیت ندادن به خواسته فرد وسواسی او را عصبی كند؛ بنابراین باید تدریجی و با تذكر انجام شود؛ ولی اگر این روش را پیاده نكنیم، شخص مبتلا به وسواس شرطی و مشكل روزبه روز شدیدتر می شود.

وسواس درمان شدنی است

دكتر خدایی با بیان این كه اگر به همه حرف ها و خواسته های كسی كه دچار وسواس شده توجه نشود، وسواس كمرنگ تر خواهد شد به نكته مهمی اشاره می كند: مخصوصا وقتی وسواس رنگ مذهبی می گیرد باید مراقب بود در دام تقدس دادن بیمار به رفتار وسواسی اش نیفتیم و تحت تاثیر قرار نگیریم مثلا وقتی در پاكی و نجسی بیش از حد وسواس به خرج می دهد، تذكر دهیم كه این رفتار مذهبی نیست. این روانپزشك در مورد درمان این بیماران می گوید: برای این بیماران كمك گرفتن از روانپزشك یا روان شناس ضروری است تا درمان های دارویی و شناختی ـ رفتاری برایشان انجام شود.


وسواس، نرم نرمك سراغمان می آید

دكتر خدایی معتقد است: فرد وسواسی باید به خودش كمك كند، در هر چیزی كه اعتدال رعایت نشود، مشكل زاست؛ بنابراین نه باید زیاده روی كرد و نه كم گذاشت. وقتی همه اذعان می كنند خانه مرتب یا شیء تمیز است، باید آن را بپذیریم تا در دام وسواس نیفتیم و افكار مزاحم را از خود دور كنیم تا مشغله فكری و خستگی بیش از حد و بیماری های جسمی و روانی سراغمان نیاید. اگر حس كردید مدام یك كار را تكرار می كنید، مراقب باشید و دست از این عمل بردارید.

به گفته او، بهترین كار كنترل افكار است به این ترتیب كه افكار مخرب را كم كم نادیده بگیریم. مثلا اگر فكر می كنیم باید لباسی را چهار بار بشوییم تا تمیز شود، هر بار یك بار از تعداد دفعات شستن كم كنیم تا به یك بار برسد. می توان فكر كرد ناظری بر كار ما نظارت می كند و خود را متعهد به انجام ندادن رفتار تكراری كرد. از سوی دیگر، فضای كار باید شاد باشد تا خستگی دیرتر سراغتان بیاید. كار با موسیقی و واداركردن خود به قبول داشتن كار دیگران و كمك گرفتن از آنها، انجام خانه تكانی و تمیزكردن خانه را آسان تر می كند و تمرینی است برای مبارزه با وسوسه وسواس.