نقش تغذیه در درمان بیماری سلیاک

[# αпGεʟ]

بیماری سلیاک یک بیماری اتوایمیون است که یک تا 15درصد مردم آمریکا به آن مبتلا هستند. در این بیماری مخاط روده کوچک دچار مشکل است و پرزهای روده آتروفی می شود و بدن از جذب گلوتن موجود در گندم و جو ناتوان است.
گلوتن پروتئینی است که به طور عام در مورد پروتئین های ذخیره شده در غلات بکار می رود.پروتئین گلوتن از طریق غذا وارد بدن شده و این گلوتن نسبت به آنزیمهای هضم کننده مقاوم است و در اثر هضم ناقص یکسری پپتیدهایی ایجاد می شود که با آنتی ژنهای پرزهای روده کوچک واکنش ایجاد کرده و باعث التهاب روده کوچک می شود.
البته هر پروتئینی از دیگر انواع پروتئین ها متمایز است مانند گلیادین در گندم، هوردئین در جو، سکالین در جو سیاه،آونین در جو دوسر.
در مورد مصرف جو دوسر اختلاف نظر وجود دارد.جو دو سر حاوی آونین است که برای مخاط روده سمی بوده و می تواند آغازگر واکنش آلرژیک در بیماران مبتلا به سلیاک باشد.در این بیماری جذب بسیاری از مواد مغذی مانند ویتامینها،مواد معدنی،کربوهیدراتها و چربیها مختل می شود. حتی بعد از اینکه پرزهای روده کوچک به حالت نرمال برگشت باز هم احتمال اینکه بعضی از مواد غذایی در مقادیر کمتر جذب شود وجود دارد.پزشک معالج باید مطمئن شود که ویتامین ها و مواد غذایی مورد نظر به اندازه کافی جذب می شود و در صورت عدم جذب مصرف مکمل های فاقدگلوتن،آهن،فولات و ویتامین های گروه ب توصیه می گردد.
در برخی موارد باید مایعات و الکترولیت هایی مانند کلسیم،منیزیم و پتاسیم جایگزین گردد.زنان و مردانی که دانسیته استخوانی پایینی دارند ممکن است نیاز به مصررف ویتامین دی داشته باشند.باید توجه داشت که سیستم ایمنی فرد مبتلا به بیماری سلیاک ضعیف است و بدن از عهده برخی عفونتها برنمی آید.پس ممکن است نیاز به مقادیر بیشتر یا کمتر ویتامین ها و مواد معدنی را داشته باشد که توسط پزشک معالج مشخص می شود.
این بیماری در یکسری از افراد بدون علامت و در عده ای ممکن است چندین ارگان را در گیر کند. علائم آن بیشتر گوارشی است و با اسهال،درد شکم و گاز معده همراه بوده و می تواند کبد،سیستم آندوکرین و پوست رانیز در گیر کند.
زمانی که تشخیص بیماری سلیاک قطعی شد بلافاصله می توان درمان آن را شروع کرد. درمان این بیماری عمل جراحی و یا استفاده طولانی مدت از داروهای مختلف نمی باشد،بلکه تنها راه شناخته شده درمان این بیماری حذف کامل ودائمی گلوتن از رژیم غذایی می باشد.
البته گلوتن موجود در ذرت و برنج به افراد مبتلا به سلیاک صدمه ای وارد نمی کند.
گلوتن علاوه بر نان،ماکارونی،بیسکویت و دیگر غلات در بسیاری از فرآورده های غذایی دیگر مانند سیب زمینی سرخ شده و سس سویا نیز وجود دارد.
گلوتن در بسیاری از اقلام غیر غذایی مانند لوازم آرایش و تمیز کننده خانه نیز وجود دارد.
با توجه به اینکه قسمت عمده کالری مورد نیاز بدن از غلات و مخصوصا گندم تامین می شود در نتیجه عدم مصرف این مواد موجب کمبود انرژی و توقف رشد می شود پس باید این انرژی را از آجیل ،حبوبات و پرونئین ها تامین کرد.
در مواردی که فرد رژیم غذایی فاقد گلوتن را اجرا کند،باز ممکن است برخی علائم در فرد وجود داشته باشد.یکی از علائم گذرایی که در فرد مبتلا به سلیاک مشاهده می شود عدم تحمل لاکتوز می باشد.اگر لاکتاز جهت هضم قند شیر(لاکتوز) وجود نداشته باشد علائمی نظیر نفخ و گاز شکم و اسهال ایجاد شود. افرادی که به تازگی دچار سلیاک شده اند ممکن است نسبت به محصولات مخمر و قارچ نیز حساسیت داشته باشند.تعداد کمتری از این افراد نیز ممکن است به برخی غذاها مانند شیر،ذرت،تخم مرغ،ماهی و بادام زمینی حساسیت پیدا کنند.
توصیه های تغذیه ای:
در صورت ابتلا به بیماری سلیاک باید به نکات زیر توجه کرد:
-- انواع نان(نان سفید ،نان باگت،نان خشک،نان معمولی)،ماکارونی،رشته فرنگی، ،جوانه گندم و دیگر مواد غذایی که ازجو و گندم درست شده است مصرف نشود
-مصرف غذاهای پر چرب،سرخ شده محدود گردد.زیرا بیماران مبتلا به سلیاک دچار سوءجذب چربی می باشند.
-مصرف محصولات لبنی مانند شیر،ماست و پنیر محدود گردد. زیرا بسیاری از افراد مبتلا به سلیاک در جذب لاکتوز مشکل دارند. در ماههای ابتدایی رعایت رژیم فاقد گلوتن بهتر است از مصرف شیر خوداری شود و به تدریج شیر را به رژیم غذایی افزود.
-میوجات و سبزیجاتی که به صورت تجاری آماده شده اند و حاوی افزودنی و سس می باشد استفاده نشود.
-کباب کوبیده رستورانها،سوپهای آماده،کتلت،،شینیشل مرغ و گوشت و گوشتهایی که همراه با آرد گندم یا جو می باشد مصرف نگردد.
-سوسیس،کالباس و گوشتهای کنسرو شده مصرف نشود.
-نوشابه های ،الکلی،ماءالشعیر و آبجو مصرف نشود.
-کیک ،بیسکویت،دونات،سوهان ،حلوا و دیگر شیرینی جات مصرف نشود.
-سس مایونز،سس خردل،سس سویا،سس گوجه و دیگر سس های آماده استفاده نشود.
-شیر پر چرب،نسکافه،شیر شکلات و شیر کاکائو مصرف نشود.
-ادویه جات و چای هایی که حاوی هل هستند مصرف نشود. 
مصرف غذاهای زیر مجاز می باشد:
-استفاده از غلاتی مانند برنج،سیب مینی،ذرت و فرآورده های آن مجاز است.
-استفاده از باقالا،نشاسته و ارزن مجاز است.
-استفاده از مواد پروتئینی مانند تخم مرغ برای تامین کالری جهت رشد افزایش یابد.
-مصرف چای،آب معدنی و گازدار،نوشابه های غیر الکلی و قهوه و کاکائوی خالص مجاز می باشد.
-گوشت ماکیان،ماهی،صدف و گوشت کم چرب که به صورت کبابی و بخار پز باشد.
میوه های خشک،آب میوه،میوه جات و سبزیجات تازه و پخته .
-نان و ماکارونی که از ذرت و برنج درست شده باشد .
- انواع سوپها و فرنی تهیه شده از آرد برنج و ذرت .
-نان،رشته و ماکارونی تهیه شده از آرد ذرت و برنج.
-حبوبات مانند نخود،عدس و لوبیای قرمز.
- مواد غذایی تهیه شده از سویا،ذرت و سیب زمینی مانند چیپس سیب زمینی و شکوفه ذرت
-بستنی،ژله و دسرهای تهیه شده با آرد برنج و ذرت.
-شیرینی جات تهیه شده از آرد ذرت،آرد برنج
- مارگارین،کره،کره بادام زمینی،عسل،مربا .
-نمک،فلفل ،شکر سفید.
-شیر و پنیر کم چرب
-آجیل جات غیر بو داده مانند فندق،پسته،بادام،گرد،تخمه آفتابگردن،نارگیل.
-انواع روغن مایع مانند زیتون،ذرت،آفتابگردان
در صورتی که بیمار رژیم عاری از گلوتن را رعایت نمود و علائم بهبود نیافت باید از نظر بقیه بیماریهای همراه با سلیاک مانندنارسایی پانکراس،کولیت اولسرو و ..مورد بررسی قرار گیرد.